Θεσσαλονίκη. Τα τείχη της οδού Κλαυδιανού…

Ο "καθαγιασμός"των τειχών!

Στην ψευδαίσθηση της αιωνιότητας οι άνθρωποι έστησαν τα κάστρα*, να στέκονται ες αεί και να προστατεύουν την πόλη της Θεσσαλονίκης στα χρόνια τα Βυζαντινά. Ο άγνωστος ανώνυμος μάστορας που το όνομα του χάθηκε στην υπηρεσία του κλέους αυτού που αποφάσισε την κατασκευή τους, έβαλε όλη την μαστοριά και την τέχνη του, να το κάνει γερό, όμορφο και καθαγιασμένο.

 Στοίβαξε πέτρες με κουρασάνι* από μέσα σε καμπύλες, για να αντέχει το βάρος και απέξω τόντυσε με κόκκινο τούβλο σε ημικυκλικά σχήματα βάζοντας πού και πού  κι ένα σταυρό για προστασία. 

ενσωματωμένο επιτύμβιο..

Κι όπου τού-λειπαν οι πέτρες άπλωσε το χέρι κι έπιασε ένα επιτύμβιο* από παλαιότερες εποχές και λαξευμένες πέτρες από τον καταραμένο ιππόδρομο* που ακόμα μύριζαν το αίμα των οκτώ χιλιάδων σκοτωμένων ή από άλλα κτίσματα παλιά κι έστησε θεμέλια και πύργους… όπως τον πύργο του Κλαυδιανού*…

(Η φωτογραφία είναι του μουσείου Albert Kahn, από το βιβλίο «Θεσσαλονίκη, οι πρώτες έγχρωμες φωτογραφίες 1913 και 1918», εκδόσεις ΟΛΚΟΣ).1918 από το φωτογράφο Leon Busy.

Εκεί απέναντί του, έξω από τα τείχη, οι Σούφηδες φτιάξαν τον  Μεβλεβί χανέ*, όπου παραδίπλα περνούσε  το νερό κατεβαίνοντας από το Ρετζίκι*, διαπερνώντας τα τείχη συγκεντρώνονταν στην κινστέρνα* δίπλα στους Αγίους Αποστόλους*  μέσα στα τείχη παραδίπλα από την Λυταία  πύλη* -όπου απέναντι της στήθηκε ο τότε συζητημένος καφενές του Καφαντάρη*- που κι αυτήν την γκρέμισαν, για να στρωθεί η οδός Αγίου Δημητρίου με την στήλη των όφεων* σκονισμένη, ξεχασμένη και αφανής σήμερα μπροστά από την παλιά λαχαναγορά και σήμερα υποσταθμό της ΔΕΗ...

πρώην καφενείο Καφαντάρη..

Κι ήρθαν δίσεχτοι καιροί και το τείχος έγινε πλάτη για τα σπίτια των προσφύγων*… ακούμπησαν κι απάγκιασαν πάνω του- αν και το πλήγιασαν- για να φτιάξουν χώρο παραπάνω κι έμειναν εκεί μέχρι να βρουν αλλού προσκεφάλι.Πιο κάτω στην πλατεία Μουσχουντή*, όπου ξεκίνησε η πυρκαγιά του 1917, άνθρωποι σημερινοί που δεν σεβάστηκαν τον κόπο των μαστόρων,  γκρέμισαν κι εκεί τα τείχη, για να περνούν τα αυτοκίνητα αδιάφορα.

ανηφορίζοντας από την πλατεία Μουσχουντή

Σήμερα κάθονται μαντηλοφορεμένες ρωσοπόντιες* πάνω στα παλιά μάρμαρα και τρώνε μαύρα σπόρια στην σκιά του, τα παιδιά παίζουν αμέριμνα εκεί που κορμιά άφησαν την πνοή τους για «ένα άδειο πουκάμισο» και πιο κάτω στην σκιά των δένδρων οι άνδρες ρωσοπόντιοι παίζουν πρέφα…

οι ρωσοπόντιοι στα τείχη..

Τα τείχη που γλίτωσαν από το στρίμωγμα των άκομψων πολυκατοικιών, φαντάζουν όμορφα, ειρηνικά με ροδαλά χρώματα στο φως του βασιλέματος ικανοποιημένα που εκτέλεσαν το καθήκον τους στα χρόνια που ήταν αναγκαίο, ενώ τώρα περικαλλή με περισσή υπομονή και κατανόηση για τους ανθρώπους αντιστέκονται όσο μπορούν στο χρόνο!!

Θεσσαλονίκη 30/06/21

στην Κλαυδιανού

Σημειώση: Αναφέρεται το κείμενο στο τρίγωνο Αρκαδιουπόλεως-Κλαυδιανού- Αυρηλιανή- Πλατεία Μουσχουντή και Αγίου Δημητρίου με κεντρική ραχοκοκαλιά την οδό Κλαυδιανού.

χάρτης της περιοχής

 Άγιοι Απόστολοι (1261-1453):Κάτω από την Αγίου Δημητρίου, αρχή Ολύμπου. Μνημείο UNESCO (1988) με ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, σταυροειδής εγγεγραμμένος. Πρώην καθολικό μονής της Παναγίας. Το 1530 μετατράπηκε σε τζαμί (του CereziKasim), όμως λόγω της παρακείμενης δεξαμενής ονομαζόταν τζαμί του κρύου νερού (SogukSu). Αργότερα λόγω των 12 θόλων μετονομάστηκε σε Αγ. Αποστόλων.

Άγιοι Απόστολοι, δίπλα στην κινστέρνα

Επιτύμβιο: μαρμάρινη πλάκα συνήθως ανάγλυφη πάνω σε τύμβο/τάφο.

Ιππόδρομος:Ρωμαϊκή κατασκευή, 3^οςμ.Χ., του Γαλερίου (σχεδόν Εγνατία και Μητροπόλεως), όπου το 390μ.Χ. σφαγιάστηκαν περίπου 7000 ντόπιοι κατά διαταγή του Θεοδοσίου που διαμαρτυρόμενοι για την γοτθική φρουρά σκότωσαν τον αρχηγό τους Βουτέριχο, επειδή τους πρόσβαλλε. 

Κάστρα Θεσσαλονίκης: Μνημείο της UNESCO, 1989.Βυζαντινά που στήθηκαν πάνω στα ρωμαϊκά,  10-12 μ. ύψος, 7-8χλμ. μήκος. Ο Οσμίδας επί Θεοδοσίου Α΄ ολοκλήρωσε την σημερινή τους μορφή (4οςμ.Χ.). Tο 1430 οι Οθωμανοί συμπλήρωσαν  με πύργους: του Τριγωνίου ή της Αλύσεως, του Βαρδάρη/Τοπ Χανέ και του σημερινού Λευκού. Το 1874 ξεκίνησε η μερική κατεδάφιση τους.

τα προσφυγόσπιτα στα τείχη...

Καφενείο Καφαντάρη:έξω από τα τείχη, γωνία αριστερά της Αρκαδιουπόλεως και Αγ. Δημητρίου. Έργο του Ωραιόπουλου, 1917. Το υπάρχον δένδρο φυτεύτηκε στα εγκαίνια. Λειτουργούσε σαν άνδρο του Καφαντάρη, αρχηγού της Μπάρας,κακόφημης συνοικίας και των δυτικών συνοικιών. Τραγούδησαν ο Μπάτης, ο Τσιτσάνης και ο Βαμβακάρης.  Πριν δύο χρόνια μεταλλάχθηκε σε μοντέρνα καφετέρια.

η κινστέρνα

Κινστέρνα:Δεξαμενή νερού (cinsternaλατ.). Βυζαντινής εποχής 750 κυβικών νερού.

Κουρασάνι (Khorasan, περσική πόλη):κονίαμα (αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, Βυζάντιο) από θηραϊκή γη, νερό, τριμμένο κεραμίδι, ασβέστη, άμμο, τραγόμαλο και άχυρο  θερμομονωτικό και με μεγάλη αντοχή στην υγρασία. Επίχρισμα και συνδετικό υλικό.

Η Λυταία πύλη  σήμερα

Ληταία πύλη ή Νέα πύλη (Yenicapi):οδηγούσε προς Βαρδάρη. Σημερινή αρχή Αγ. Δημητρίου μεταξύ Ειρήνης και Αρκαδιουπόλεως. Γκρεμίστηκε από τον Μιδάτ πασά 1874. Σώζεται μέρος από την εσωτερική πλευρά του πύργου-πύλης.

Ληταία πύλη!

 Μεβλεβί χανές (Mevlevihane 17^οςμ.Χ. αιώνας):τούρκικο τέμενος /μοναστήρι/ διδασκαλείο -μεντρεσές των στροβιλιζόμενων μαβλεβήδων δερβίσηδων κτισμένο πάνω σε παλαιοχριστιανικό κοιμητηριακό ναίσκο. Τόπος παιδείας, ελεημοσύνης και φιλοξενίας έξω από τα τείχη με νεκροταφείο. Κέντρο εορτών. Το 1918 έμεναν πρόσφυγες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Στην θέση του σήμερα ο ναός και δημοτικό σχολείο. 

 Μουσχουντή: Πλατεία που ενώνει την κάτω πόλη με την άνω πόλη (Παναγία Φανερωμένη και Συκιές) μέσα και έξω από τα τείχη. Στο κάτω μέρος της η παλιά λαχαναγορά της πόλης, σήμερα υποσταθμός ΔΕΗ. Από εδώ ξεκίνησε η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που κατέστρεψε όλη την πόλη. Μουσχουντής Νίκος, αστυνομικός Διευθυντής της πόλης.

Πρόσφυγες: 1922 με τη ανταλλαγή των πληθυσμών.

Ο. Πύργος Κλαυδιανούφωτ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας

 Πύργος Κλαυδιανού:Βοριοδυτικά στην διασταύρωση Μερόπης και Κλαυδιανού, ορθογώνιος πύργος υστερο-ρωμαικός (3^οςμ.Χ.) με προσθήκη στα πρωτοβυζαντινά χρόνια (4^ος -5^{ος μ. Χ} ) από ασβεστόλιθο και σχιστόλιθο κτισμένος, επενδυμένος με μάρμαρα ρωμαϊκής εποχής. Ονοματίστηκε από την ενσωματωμένη επιγραφή που αναφέρει το όνομα Κλαυδιανός.

Η ενσωματωμένη επιγραφή στον πύργο του Κλυδιανού!

Ρετζίκι (τούρκ. Urendjick = μικρός παράδεισος) ή Πεύκα:τοποθεσία βόρεια της πόλης με ασβεστοκάμινα αλλά και πηγές νερού με νερόμυλους, τόπος τροφοδοσίας της πόλης με νερό και οπωροκηπευτικά. Προσφυγότοπος το 1914.

Ρωσοπόντιοι: παλιννοστούντες στην Ελλάδα αρχές 1990.

η στήλη των όφεων

Στήλη όφεων ή σχιστή πέτρα ή Γιλάν μερμέρ:Στην Αγ. Δημητρίου απέναντι από την Σούτσου, μπροστά από τον υποσταθμό της ΔΕΗ. Έχει μετακινηθεί επανειλημμένα και ταλαιπωρηθεί, αφού χρησιμοποιήθηκε σαν κολώνα φωτισμού και σαν τηλεφ. στήλη! Πάνω σε βάθρο πέντε μέτρων  (έξι κλίμακες), ύψους 3.5μ., ελληνιστικής εποχής ή 4^ου-6^ουμ.Χ. αιώνα, πιθανόν βάση αγάλματος. Όταν στην τουρκοκρατία η γειτονιά των ντονμέδων (εξισλαμισμένοι εβραίοι) γέμισε φίδια που τα ξόρκισε ο χότζας, υπέθεσαν ότι βγήκαν από την σχισμή της πέτρας!