Στη βόρεια είσοδο της πόλης, στο νέο δρόμο, στ αριστερά σας ερχόμενοι από Αθήνα βρίσκεται το αρχαιολογικό μουσείο της Πάτρας http://www.patrasmuseum.gr/που εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2009. Πινακίδες θα σας οδηγήσουν, για να βρεθείτε στην απέναντι πλευρά του δρόμου, δηλ στην έξοδο της πόλης προς Αθήνα, δεξιά.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ του κτιρίου και των εσωτερικών χώρων.
Το δεύτερο σε μέγεθος στην Ελλάδα μετά από αυτό της Ακρόπολης, έργο του αρχιτέκτονα Θεοφάνη Μπομποτή (http://www.bobotis.gr/project155.aspx ) . Ο άπλετος χώρος γύρω απ` το μουσείο, αφήνει το κτίριο ν αναδειχθεί. Ιδωμένο από μακριά φαίνεται σαν να ακολουθεί την κορυφογραμμή του Παναχαϊκού. Το κτίριο εξωτερικά συνδυάζει το παρελθόν με τη λιτή δωρική τοιχοποιία που ανατρέχει στο μυκηναϊκό ισοδομικό κτίσιμο και το παρόν με τον επικαλυμμένο από φύλλα τιτανίου θόλο σε αντίθεση με τις ευθείες του τοίχου. Μια εξωτερική δεξαμενή νερού στα δεξιά της εισόδου μπαίνοντας βοηθά στον αντικατοπτρισμό του κτιρίου, ένα κρεμαστό υπόστεγο σκιάζει την είσοδο… Ξύλο, γυαλί, μέταλλο, μάρμαρο συνθέτουν τα υλικά που δίνουν σε σύνολο ένα κτίριο 8000μ2, ικανό ν αναδείξει τα εκθέματα. Διαθέτει ένα μικρό αμφιθέατρο πλήρως εξοπλισμένο για παρουσιάσεις, εκθετήριο-πωλητήριο και βοηθητικούς χώρους. Σε τρεις κύριες αίθουσες ξεδιπλώνονται τα εκθέματα, ενώ μια τέταρτη ανοίγει, όταν φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις. Εντυπωσιακός είναι ο αιρούμενος διάδρομος από τον οποίο ο επισκέπτης διερχόμενος εποπτεύει από ψηλά τα εκθέματα στις παράπλευρες αίθουσες. Το υλικό που καλύπτει κατά κύριο λόγο τη Μυκηναϊκή και τη Ρωμαϊκή περίοδο στην ευρύτερη περιοχή, ταξινομείται θεματικά και αναφέρεται στον ιδιωτικό βίο, στο δημόσιο βίο και στα ταφικά ήθη, έθιμα και αρχιτεκτονική. Μπαίνοντας στο χώρο των εισιτηρίων αριστερά σας είναι οι δύο αντικριστές αίθουσες με θέμα τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο , ενώ δεξιά η αίθουσα «νεκρόπολις». Όλα τα ευρήματα και οι προθήκες συνοδεύονται από καλογραμμένες πληροφορίες, εικόνες από αγγεία ή τοιχογραφίες της εποχής, για να γίνει αντιληπτή η χρήση των αντικειμένων. Απεικονίσεις, χάρτες αλλά και οπτικό υλικό που προβαλλόταν στους τοίχους (δυστυχώς το εγκατέλειψαν σαν ιδέα). Ένα μουσείο με πολύ αγάπη και μεράκι «στημένο», ώστε ο επισκέπτης φεύγοντας να έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα για το πώς ζούσαν και σκέπτονταν εκείνοι οι άνθρωποι!
Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΒΙΟΥ
Η πρώτη αίθουσα αριστερά και πάλι αριστερά με θέμα τον ιδιωτικό βίο χωρίζεται κατά βάση σε δύο μέρη, στα ευρήματα της Μυκηναϊκής εποχής και αυτά της Ρωμαϊκής χωρίς αυτό ν αποκλείει λιγοστά εκθέματα από την Γεωμετρική, αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδο. Αντικείμενα καθημερινής χρήσης για το νοικοκυριό, τον καλλωπισμό, τον έρωτα, την εργασία αλλά και δείγμα από εργαστήριο κεραμικής και μεταλλοτεχνίας. Στις προθήκες γύρω θα συναντήσετε αντιπροσωπευτικά δείγματα από πηλό πχ πυξίδες δηλ κοσμηματοθήκες, από κόκαλο πχ βελόνες ή κότσια που τα χρησιμοποιούσαν στο παιχνίδι τους, από πέτρα πχ μικρά τριβεία για τα καλλυντικά τους, από μέταλλο πχ καθρέφτες και από γυαλί πχ αγγεία για τα αρώματα.
Ξεκινώντας από τα μυκηναϊκά ευρήματααξίζει να προσέξετε τα μαγειρικά σκεύη της εποχής… σουρωτήρι, μαγειρική χύτρα, κουτάλα, αλλά και πυξίδες, δηλ κοσμηματοθήκες, ζωόμορφα αγγεία που πιθανόν να ήταν θήλαστρα. Τα κοσμήματα (δηλ η διακόσμηση) απλά, αφαιρετικά απλώνονται ελεύθερα στο αγγείο δηλώνοντας μια κοινωνία που αναπτύσσεται οργανωμένη οικονομικά, κοινωνικά, πολίτικά αλλά ελεύθερη ν αναπτυχθεί κ να εκφραστεί με κέντρο τον άνθρωπο και τη φύση.
Στο κέντρο της αίθουσας έχουν μεταφερθεί θεμέλια σε πραγματικές διαστάσεις και μέρος της τοιχοποιίας ρωμαϊκών κτιρίων. [ Αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη να περιπλανηθεί στη ρωμαϊκή Πάτρα με αστικές οικίες, δρόμους, ναούς, μνημεία και αγροικίες, αποχετευτικό σύστημα, υδροδότηση.. ] Παρατίθεται ένας ληνός (δηλ πατητήρι σταφυλιών) και το υπολήνιο αγροικίας από την Αγυιά. Το αίθριο δηλ η εσωτερική αυλή με δεξαμενή νερού στο κέντρο, με ένα δωμάτιο, από την αστική οικία της οδού Γερμανού. {Λόγω του πολιτεύματος επικρατούσε εσωστρέφεια, τα σπίτια ήταν κλειστά δίχως ανοίγματα, ο φωτισμός του και ο αερισμός του γίνονταν από την εσωτερική αυλή που γύρω της ήταν στημένα τα δωμάτια του σπιτιού και συνήθως περιβάλλονταν από ένα υπόστεγο υποβασταζόμενο με κίονες]. Ένα μαρμάρινο πολυτελές λουτρό από την οδό Μαιζώνος με «σκαλάκια», για να τρέχει το νερό ή ν ακουμπάνε τα απαραίτητα. Ένα πήλινο στόμιο πηγαδιού. Ένας πήλινος διαχωριστήρας λαδιού χωρισμένος σε δύο μέρη. Μια πήλινη λεκανίδα διαχωριστήρας υγρών.
Στο βάθος τα ρωμαϊκά ψηφιδωτάπου διαθέτει το μουσείο με εκπληκτική τεχνική στημένα κάθετα και άλλα οριζόντια που προέρχονται από πλούσιες ρωμαϊκές οικίες ή κτίρια. Παρατηρώντας τις παραστάσεις τους είναι εύκολο να εκμαιευτούν πληροφορίες για την καθημερινότητα τους, για τις δοξασίες τους στη θρησκεία, πληροφορίες για τα ζώα και τα φυτά της εποχής… Αναφέρονται ενδεικτικά κάποια: από την οδό Καρόλου, η απεικόνιση του Πάνα με τη συντροφιά του να πατάνε σταφύλια, από άλλη οικία, το κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου με εννέα πρόσωπα, οκτώ άνδρες και μία γυναίκα η Αταλάντη. Από την Παναχαϊκού προέρχεται μέρος από το μεγαλύτερο ψηφιδωτό, 72,25 τετραγωνικών μέτρων, όπου απεικονίζεται σκηνή κυνηγιού. Από τα Υψηλά Αλώνια, η Αφροδίτη κρατά στα χέρια της τον καθρέφτη όπου απεικονίζεται η Μέδουσα, παρέα με τον Έρωτα και δύο περιστέρια. Το γυμνό της σώμα καλύφθηκε με νέες ψηφίδες στην βυζαντινή εποχή, ενώ στα δεξιά του ψηφιδωτού σώζεται το μαρμάρινο κατώφλι της εισόδου. Από την οδό Βασιλείου Ρούφου, ο Ήλιος σε άρμα με τέσσερα άλογα, ακριβώς δίπλα από την οδό Κανακάρη, ο Νείλος πάνω σε κροκόδειλο κρατά το κέρας της Αμάλθειας στο δεξί και βλαστό στο αριστερό του χέρι, ένδειξη του συγκρητισμού της εποχής. Από την οδό Νικήτα, Τρίτωνας πάνω σε ιππόκαμπο. Από την Αγίου Δημητρίου, οι τρεις Χάριτες χορεύουν… χαριτωμένα γύρω από βωμό. Από τη Λόντου τρεις Ερωτιδείς ψαρεύουν. Αξίζει να προσεχθούν τα ζώα που απεικονίζονται, οι πλοχμοί που περιβάλλουν τις απεικονίσεις, τα χρώματα και το συνδυασμό των γεωμετρικών σχημάτων….
Στα αριστερά οι προτομές της Παβίας και της κόρης της Μαρκίας Μάξιμα από τον οικογενειακό τους τάφο σε αγροικία της οδού Σάμου. Ένα υαλόφραγμα δηλ ένας φεγγίτης φτιαγμένος από ελεφαντόδοντο και γυαλί, μια πήλινη καπνοδόχος. Αναζητείστε το πέτρινο ηλιακό ρολόι που βρέθηκε εντοιχισμένο σε ρωμαϊκή οικία, αγάλματα που διακοσμούσαν σπίτια όπως αυτό της Αφροδίτης από τα Ψηλά Αλώνια, του Απόλλωνα, του κοιμισμένου κυνηγού. Πόδια από τραπέζια σε σχήμα ζώων συμπληρώνουν την εικόνα της πολυτελούς ζωής που ζούσαν οι ρωμαίοι σε βάρος των υπηκόων τους..
Στη βιτρίνα του έρωτα πολύ δειλά εκτίθενται λυχνάρια με ερωτικές στάσεις, στη θεματική ενότητα του καλλωπισμού οστέινα κτένια, χάλκινα ξυραφάκια, τριχολαβίδες, σφιγκτήρες μαλλιών δηλ κάτι σαν τα κοκαλάκια, πούδρες, τριβεία για την πούδρα, καθρέφτες, κοσμήματα (περιδέραια, ενώτια δηλ σκουλαρίκια, δακτυλίδια) από χρυσό, χαλκό, γυαλί, φαγεντιανή...., ακόμα και καρποί και όστρακα μέρος της διαιτολογίου τους.
Στη θεματική ενότητα της κεραμικής μήτρες αλλά και ονόματα κεραμέων, όπως του ΦΙΛΩΝΟΣ, πληροφορίες για την όπτηση. Σε αυτή της μεταλλουργίας θα δείτε σμίλη, πελέκια, βελόνες για τα δίκτυα, βελόνες, αγκίστρια, ιατρικές λαβίδες.. Η ιατρική της εποχής ήταν πολύ προχωρημένη και με αποτελέσματα, για του λόγου το αληθές αναζητείστε εκεί δίπλα πάνω σε μαρμάρινη στήλη την επιγραφή της Αρεσκούλα που ευχαριστεί τον οφθαλμίατρο της που τον έλεγαν….
Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΒΙΟΥ
Απέναντι η αίθουσα του δημόσιου βίου με κατατοπιστικούς χάρτες της ρωμαϊκής εποχής, όπου καθαρά διακρίνονται οι δρόμοι εξόδου από την πόλη, οι δρόμοι με τους τάφους εκατέρωθεν και η διαδρομή του υδραγωγείου. Ας σημειωθεί ότι οι αρχαίοι δεν είχαν οριοθετημένους χώρους για νεκροταφείο. Έθαβαν τους νεκρούς τους δεξιά και αριστερά των δρόμων που έφευγαν από την πόλη δηλ προς Αθήνα, προς Ολυμπία και προς τα ορεινά προκειμένου για την Πάτρα, όπως επίσης και μέσα στις αγροικίες τους. Η σημερινή Πάτρα δηλ είναι κτισμένη όχι μόνο πάνω στα ρωμαϊκά κτίσματα αλλά και πάνω στους ρωμαϊκούς τάφους.
Ακολουθούν πληροφορίες για την ύδρευση της πόλης στη ρωμαϊκή περίοδο από τις πηγές στην περιοχή του Ρωμανού. Το υδραγωγείο, δηλ ο αγωγός νερού (ύδωρ + άγω) σε σημεία ήταν υπέργειο και αλλού υπόγειο. Όπου το έδαφος δεν βοηθούσε στη ροή το συμπλήρωναν με καμάρες σε όποιο ύψος ήθελαν. Καθ οδόν διακλαδίζονταν, για να υδροδοτηθούν και οι αγροικίες. Εκτίθενται οι πήλινοι και οι μεταλλικοί σωλήνες που διοχέτευαν το νερό στην πόλη με εμφανή τα άλατα στα τοιχώματα και στόμια πηγαδιών. Τα σπίτια αλλά και η πόλη διέθεταν πηγάδια με πήλινα και μαρμάρινα στόμια, με εμφανή τα ίχνη από το σχοινί.
Οι ρωμαίοι έδιναν μεγάλη σημασία στην καθαριότητα του σώματός τους. Έστηναν λοιπόν θέρμες, δηλ δημόσια ή ιδιωτικά λουτρά. Χωρίζονταν σε τρία μέρη και λειτουργούσαν με υπόκαυστο, δηλ άναβαν φωτιά, για να ζεστάνουν το νερό και διοχέτευαν τον καπνό κάτω από το δάπεδο που στηρίζονταν σε μικρές κολώνες από τούβλα, κάτι σαν υποδαπέδια θέρμανση. Κατατοπιστικές φωτογραφίες και σχεδιαγράμματα θα σας δώσουν την εικόνα.
Σε άλλο τομέα που διέπρεπαν οι ρωμαίοι, ήταν οι γέφυρες και οι δρόμοι. Από την Πάτρα ξεκινούσε η ViaPuplicaπου έφτανε στην Κόρινθο και περνούσε πάνω από μια γέφυρα ρωμαϊκής κατασκευής που, αν θέλετε, μπορείτε να την αναζητήσετε λίγο πιο πάνω από το μουσείο με κατεύθυνση προς την Αθήνα ακριβώς στη γωνία της Αρέθα. Στα θεμέλια της βρέθηκαν μια στήλη και δύο αγάλματα που τότε μάλλον χρησιμοποιήθηκαν σαν οικοδομικό υλικό και εκτίθενται μαζί με μια εκτενή αναφορά για τη γεφυροποιία.
Τμήμα πλακόστρωτου δρόμου με στεγασμένο πεζοδρόμιο πιθανόν εξ αιτίας του βροχερού καιρού στην πόλη, όπως και σήμερα τα πεζοδρόμια του κέντρου της πόλης.
Αντικείμενα που αφορούν το εμπόριο, πήλινα αγγεία με οξύ πυθμένα, για να προσαρμόζονται πάνω στην άμμο που τοποθετούσαν στο αμπάρι του πλοίου, ώστε να μην πέφτουν, παραδείγματα εισαγόμενων προϊόντων. Μεταλλικά όπλα από τη μυκηναϊκή εποχή. Αξίζει να προσέξετε το μαρμάρινο άγαλμα του ρωμαίου οπλίτη που με το "ζόρι" χριστιανοποιήθηκε χαράζοντας του στο στήθος, στο μέτωπο και στο κράνος το σήμα του χριστιανισμού. Στην αίθουσα απέναντι το άγαλμα της Αθηνάς, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αντίγραφα του χρυσελεφάντινου έργου του Φειδία στον Παρθενώνα. Διαβάζοντας τα ονόματα στα αγάλματα θα αναγνωρίσετε θεούς από την ανατολή κυρίως δείγμα του συγκρητισμού που επικρατούσε εκείνη την εποχή στην πόλη. Παρατηρείστε το ψηφιδωτό στα δεξιά με τη διπλή ζώνη από τα Υψηλά Αλώνια που δίνει πληροφορίες για τους θεατρικούς-μουσικούς, αθλητικούς αγώνες που διεξάγονταν στο στάδιο/ιππόδρομο της πόλης στη σημερινή οδό Ηφαίστου.
Αξιοπρόσεκτη η ανάγλυφη πλάκα με το μονομάχο Τρυφερό ή Τρύφερο με τα στεφάνια της νίκης του. Παραδίπλα μια σειρά μονομάχοι αγωνίζονται έως να πέσουν νεκροί.Οι μονομαχίες, θηριομαχίες, ναυμαχίες κλπ. είχαν στόχο να κρατήσουν σε «έξαρση» το πλήθος, όπως θα διαβάσετε στο συνοδευτικό κείμενο. Η προστάτιδα τους θεά Νέμεσις. Στη βιτρίνα οι στλεγγίδεςχρησιμοποιούνταν από τους αθλητές, για να βγάλουν από πάνω τους τον ιδρώτα και το κονίαμα που είχαν πασπαλίσει το σώμα τους, για να μη «γλιστρούν» στους αγώνες πάλης. Παραδίπλα μια βιτρίνα με τα μουσικά όργανατης εποχής. Αριστερά πριν βγείτε από την αίθουσα μια συστάδα από λυχνάρια θα σας παραπέμψει στα λυχνομαντείατου λιμανιού. Πριν φύγουν οι ναυτικοί αγόραζαν από τα παρακείμενα κεραμοποιεία ένα λυχνάρι, πήγαιναν στο μαντείο και από τη φλόγα μάθαιναν αν θα γυρίσουν. Κάποια από αυτά φέρουν πάνω τους το όνομα του κεραμέα πχ Ονήσιμος. Επίσης απευθύνονταν και στη μαντική πηγή της Δήμητρας στη θέση της παλαιάς εκκλησίας του αγίου Ανδρέα, όπου με το νερό της πηγής αναζητούσαν μια απάντηση για την τύχη τους.
Η ΑΙΘΟΥΣΑ «ΝΕΚΡΟΠΟΛΙΣ»
Περιλαμβάνει κάθε πληροφορία για τα ταφικά έθιμα και την αρχιτεκτονική από τα προϊστορικά έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Αποκλείεται ο επισκέπτης φεύγοντας να μην έχει καταλάβει το πώς αντιμετώπιζαν αυτοί οι άνθρωποι το θάνατο, το πώς φρόντιζαν το νεκρό, το πώς κτίζανε τους τάφους τους αλλά και το πόσες δικές τους συνήθειες αλλά και δοξασίες κληρονομήσαμε κι εμείς σήμερα. Στις προθήκες δεξιά και αριστερά μπαίνοντας εκτίθενται κτερίσματα, δηλ αντικείμενα που συνόδευαν το νεκρό, από τάφους όπως αγγεία πήλινα ή γυάλινα για τα δάκρυα, για το λάδι και το κρασί που χρησιμοποιούσαν στις χοές όπως κι εμείς σήμερα, χρυσά ελάσματα που ήταν κεντημένα πάνω στο σάβανο, κοσμήματα, αγαπημένα αντικείμενα του νεκρού, όπως το κάτοπτρο του, η στλεγγίδα του, (αντικείμενο με το οποίο καθάριζαν το δέρμα τους). Πίστευαν ότι ο νεκρός μέχρι ν απελευθερωθεί με την αποσύνθεση η ψυχή του από το σώμα, είχε ανάγκη κάποια δικά του πράγματα. Γι αυτό και σκέπαζαν με χώμα σε ύψος τους τάφους, για να προφυλάξουν τα κτερίσματα από τους τυμβωρύχους. Στο κέντρο 4 κεφάλια διαφορετικών ηλικιών, το καταλαβαίνουμε από τα δόντια, με τα στεφάνια τους, φύλλα μυρτιάς για τις γυναίκες και βελανιδιάς για τους άνδρες.
Προχωρώντας δεξιά ακολουθούμε μια σειρά από δείγματα τάφων, από αυθεντικά υλικά της εποχής τους σε πραγματικό μέγεθός και με χρονολογική σειρά χρήσης. Μια προϊστορική πήλινη λάρνακαμε σχέδια από το θαλάσσιο κόσμο μέσα και έξω, με τρύπες στο χείλος για να «ραφτεί» το δέρμα που την έκλεινε. Οι μυκηναίοι συνήθιζαν να λαξεύουν σε πέτρωμα, θαλαμοειδής τάφος, ή να κτίζουν κυψελοειδώς, θολωτός τάφος, ένα θάλαμο στον οποίο τοποθετούσαν το νεκρό με τα κτερίσματα. Οι τάφοι αυτοί χρησιμοποιούνταν ξανά και ξανά, γιατί ήταν οικογενειακοί. Η είσοδος κλεινόταν με πλάκα ή πέτρες. Ένας διάδρομος λαξευτός ή χτιστός οδηγούσε στην πόρτα. Η όλη κατασκευή θαβόταν κάτω από χώμα για προστασία.
Στη συνέχεια του χρόνου εγκαταλείπουν τους θαλαμοειδείς κ θολωτούς τάφους και χρησιμοποιούν τον κιβωτιόσχημο.Τάφος υπόγειος σε ορθογώνιο σχήμα κτισμένος με πέτρα ή επενδεδυμένος με τούβλο. Πήλινα «φέρετρα», οι καλυβίτεςτάφοι για τους φτωχούς, δηλ απλά φαρδιά κεραμίδια πάνω και κάτω περιέκλειαν τη σωρό του νεκρού, πριν τοποθετηθούν στο χώμα. Ταφικός πίθος, τοποθετούσαν το νεκρό σε εμβρυακή στάση. Σαρκοφάγοιελληνιστικής κ ρωμαϊκής περιόδου που πήραν τ` όνομα τους από το πέτρωμα: σαρκοφάγος από την Άσσο της Μ. Ασίας που βοηθά την αποσύνθεση, με χοντροειδείς ανάγλυφες παραστάσεις. Αυτοί με τις εκλεπτυσμένες παραστάσεις προέρχονταν από αττικά εργαστήρια. Το δένδρο της ζωής, λιοντάρια, πλοχμοί προτιμητέα θέματα ανάγλυφης διακόσμησης. Πάντα βέβαια σε συσχετισμό με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας του νεκρού και η επιλογή του τάφου. Μερικοί από τους εκτιθέμενους τάφους περιέχουν σκελετούς και κτερίσματα.
Τα ράφια με τις τεφροδόχους. Στη ρωμαϊκή εποχή είχε επανέλθει η καύση των νεκρών, διότι έχοντας κατά νου το πρόσκαιρο της εγκατάστασης τους φρόντιζαν να φυλάσσουν την τέφρα σε τεφροδόχους από πηλό ή μέταλλο, τιςκάλπες, ή από περίτεχνα σκαλισμένο μάρμαρο, τιςκίστες, από το λατινικό cista, κομμάτια εισηγμένα. Συνήθως κιβωτιόσχημες με δίρρικτο σκέπασμα ή σε σχήμα αγγείου. Έφτιαχναν ειδικά ταφικά κτήρια με κόγχες, τα columbratium, για να τοποθετούν την κάθε τεφροδόχο ξεχωριστά.
Τελειώνοντας μην παραλείψετε να ανεβείτε στον αιωρούμενο διάδρομο για να θαυμάσετε και «αφ υψηλού» τα ευρήματα.
Σημείωση: για ευνόητους λόγους δεν παρατίθενται φωτογραφίες από το αρχαιολογικό μουσείο!
