 |
| Η Άρτεμις καταδιώκει την Κομαιθώ G. Notos, La femme dans l` antiquite grecque, Paris 1901, 4,sel. 91-92 |
Τα παλιά τα χρόνια ένας μεγάλος μάστορας-τεχνίτης, ο Ήφαιστος, έφτιαξε ένα άγαλμα του Διόνυσου με το επίθετο του αισυμνήτη (αίσα νέμειν, το δίκαιον αποδίδων) δηλ του Διόνυσου ρυθμιστή, κυβερνήτη, του άρχοντα, του Θεού της βλάστησης και το τοποθέτησε σε μια λάρνακα. Όποιος δεν τηρούσε τελετουργικό στο άνοιγμα της λάρνακας, τότε παραφρονούσε. Το έδωσε στο Δία, κι εκείνος με τη σειρά του το χάρισε στο γιο του Δάρδανο, τον ιδρυτή της Τροίας τον οποίο και μύησε στο μυστικό της λατρείας του Διονύσου. Στον πόλεμο της Τροίας ο Ευρύπυλοςτου Ευαίμονα που καταγόταν από το βασίλειο του Ορμενίου και Αστερίου, μεταξύ Πηλίου και Παγασητικού, παίρνει σα λάφυρο στα χέρια του τη λάρνακα. Όταν την άνοιξε δίχως να τηρήσει το τελετουργικό και είδε το άγαλμα του Θεού, ο μύθος λέει ότι παραφρόνησε. Γύρισε στην Ελλάδα σε κατάσταση αλλοφροσύνης με σύντομα διαστήματα επαναφοράς στα λογικά του. Αναζητώντας τη λύση στο πρόβλημά του έφτασε στο μαντείο των Δελφών. Η Πυθία του είπε ότι θα βρει την σωτηρία μόνο αν αφιερώσει τη λάρνακα με το άγαλμα στο βωμό μια πόλης που συμβαίνει κάτι το.. ανάρμοστο και του υπέδειξε νέο τελετουργικό σε σχέση με τη λάρνακα και το άγαλμα. Του υπέδειξε μάλιστα να εγκατασταθεί εκεί. Ξεκίνησαν τα καράβια του από την Κίρρα και ο άνεμος τον οδήγησε στην πόλη της σημερινής Πάτρας που θυσίαζαν αντί για ζώα και καρπούς, ανθρώπους. Έφτασε στο ναό της Τρικλαρίας Αρτέμιδας που πιθανόν ήταν στα Συχαινά, αν και δεν έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα, δίπλα στον ποταμό Μείλιχο δηλ μειλίχιο, ένα από τα δεκατρία ποτάμια της περιοχής που σήμερα ταυτίζεται με το Βελβιτσιάνικο ποταμό. Εκεί κάθε χρόνο θυσίαζαν ένα νέο και μια νέα εξ αιτίας του ανοσιουργήματος που είχε διαπραχθεί στο ναό. Μια ιέρεια, η Κομαιθώ, ερωτεύθηκε ένα βοσκό, το Μελάνιπποπου σε όλα υπερτερούσε. Οι γονείς της αντέδρασαν στη σχέση τους και εκείνοι θεώρησαν καλό να συναντιούνται ερωτικά στο ναό της παρθένου θεάς. Λιμός, αρρώστιες, δυστυχίες βρήκαν την περιοχή, γι αυτό οι κάτοικοι ζήτησαν και αυτοί χρησμό από το μαντείο των Δελφών. Το μαντείο αναφέρθηκε στα ονόματα της Κομαιθούς και του Μελάνιππου και συνέστησε τη θυσία τους, για να καθαρθεί ο τόπος από το ιερόσυλο της πράξης τους με το αίμα τους.
«Για το Μελάνιππο όμως και την Κομαιθώ προσωπικά δεν πιστεύω πως έπαθαν καμιά συμφορά, γιατί το μόνο που ισοφαρίζει σε αξία την ανθρώπινη ζωή είναι το να πετύχει κανείς στον έρωτα». Παυσανίας 19, 4-6
Συμβούλεψε το μαντείο να συνεχίσουν έτσι κάθε χρόνο θυσιάζοντας τον ομορφότερο νέο και την ωραιότερη κόρη μέχρι να έρθει ένας ξένος βασιλιάς με ένα νέο θεό και να παρακολουθήσει τη θυσία. Από τότε το ποτάμι μετονομάστηκε σε Αμείλιχο δηλ. σκληρό, αμείλικτο, ώσπου εμφανίστηκε ο Ευρύπυλος και αποκαταστάθηκαν τα πράγματα και για αυτόν και για την πόλη. Οι δε ντόπιοι, επειδή δεν είχαν βασιλιά τον αποδεχτήκαν και σα βασιλιά.
Από τότε εννέα εκλεγμένοι ευυπόληπτοι άνδρες και εννέα γυναίκες φρόντιζαν τη λάρνακα και το άγαλμα του Διονύσου. Πιθανόν ο συνδυασμός ανδρών και γυναικών να είναι η αντιστοιχία της διπλής λατρείας της Αρτέμιδος και του Διονύσου. Η λάρνακα απεικονίζεται σε ρωμαϊκά νομίσματα σε σχήμα κυλινδρικό με κωνικό καπάκι με κλαδιά κισσού. Καθιέρωσαν εορτή το καλοκαίρι για το Διόνυσο με αναίμακτες θυσίες. Το καλοκαίρι, νύκτα περιέφεραν τη λάρνακα στεφανωμένοι με στάχυα (Δήμητρα-συγκομιδή) και αφού έκαναν μπάνιο στο ποτάμι, στεφανώνονταν με στεφάνια κισσού (Διόνυσος-βλάστηση). Πιθανόν απόρροια αυτής της τελετής είναι και η νυχτερινή λιτανεία της Παναγίας το Δεκαπενταύγουστο στην Ιερά Μονή του Γηροκομείου στην Πάτρα. Η λάρνακα υπήρχε μέχρι τα χρόνια του Παυσανία όπως αναφέρεται από τον ίδιο αλλά δίχως το άγαλμα. Οι ντόπιοι του έδειξαν τον τάφο ή το μνημείο του Ευρύπυλου στην Ακρόπολη όπου και πρόσφεραν θυσία στην εορτή του Διόνυσου. Ο ίδιος αναφέρει ότι σε ένα ιερό κοντά στο θέατρο στεγάζονταν τα τρία αγάλματα του Διονύσου με την επωνυμία Αροεύς, Μεσατεύς, Ανθεύς όπως και οι τρις πρώτοι οικισμοί της πόλης, Αρόη, Άνθεια, Μεσάτιδα. Στην εορτή του Διονύσου τα μετέφεραν στο ναό του που ήταν δεξιά του κατηφορικού δρόμου που οδηγεί από την αγορά στη θάλασσα, όπως δηλώνει ο Παυσανίας, διότι τον θεωρούσαν σαν τον Θεό που στ όνομα του αναφερόταν η ένωση των τριών οικισμών, ιδιότητα που μέχρι τώρα είχε η Τρικλαρία Αρτέμιδα. που σιγά σιγά η λατρεία της πέρασε σε δεύτερη μοίρα.
Ο μύθος δεν δηλώνει τίποτε άλλο από τον ειρηνικό εποικισμό της πόλης των Πατρέων από τους Θεσσαλούς και την καθιέρωση της λατρείας του Διονύσου. Παρόμοιο στίγμα κρύβει η καθιέρωση από Ακαρνάνες της λατρείας της Λαφρία Αρτέμιδος στην πόλη καθώς και η εμφάνιση στην περιοχή αχαιών από τη Σπάρτη με τον Πατρέα. Οι ξένοι γίνονταν αποδεκτοί ευκολότερα μέσω της θρησκείας. Επίσης η λάρνακα έκρυβε συμβολικά δυνάμεις που συνέβαλαν στην αφύπνιση της φύσης, διότι και ο Διόνυσος χαρακτηρίζεται σα θεός της βλάστησης και κατ επέκταση του κάτω κόσμου. Ο δε Ευρύπυλος φερόμενος απερίσκεπτα στους νόμους της λειτουργίας της φύσης, τιμωρήθηκε, ώσπου έμαθε να τους σέβεται. Πρώιμη οικολογική συνείδηση; Ποιος ξέρει άραγε ….
 |
Ρωμαϊκά νομίσματα με τη λάρνακα. Αχαϊκά Παυσανία, 1980 |
Βιβλιογραφία
1. Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
2. Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις. Αχαϊκά – Αρκαδικά. Ν. Παπαχατζή. Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα.1980
3. Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις. Βοιώτικά- Φωκικά. Ν. Παπαχατζή. Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα.1980
4. Ελληνική μυθολογία. Εκδοτική Αθηνών. 1986
5. Η πολιτισμική φυσιογνωμία της Πάτρας.. Εκδ. Πανεπιστημίου Πατρών. Πάτρα. 1997. Μ. Κολώνα. Πάτρα. Ειδήσεις για την αρχαία πόλη μετά τις αρχαιολογικές έρευνες των τελευταίων χρόνων. Σελ.13
6. Θωμόπουλος Στέφανος. Ιστορία της πόλεως των Πατρών. Αχαϊκές εκδόσεις.1998
7. Λεξικό της νεοελληνικής. Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη. Θεσσαλονίκη. 1998
8. Μέγα λεξικό της ελληνικής γλώσσας. Liddel-Scott. Εκδόσεις Σιδέρη. Αθήνα
9. Ομήρου Ιλιάδα, Β 737, Ε 76, Λ 580, 809
10. Πάτρα 2006. Πολιτιστική πρωτεύουσα. Θ. Ριζάκη-Μ. Πετρόπουλος. Η αρχαία Πάτρα
11. Σταματάκος Ι. Λεξικό αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Βιβλιοπρομηθευτική. 1999
12. Τριανταφύλλου Κώστας. Ιστορικό Λεξικό των Πατρών. Β΄ έκδοση.1980
13. Τσονακίδης Γ. Λεύκωμα της Πάτρας. Πάτρα.1992
14. Υδάτινες διαδρομές στο νομό Αχαΐας. ΤΕΔΚ Ν. Αχαΐας. 2006