Γουμένισσα.Κεντρική πλατεία

Ανάμεσα Κιλκίς και Γιαννιτσά κείτεται η χώρα των Παιόνων που ορίζεται από το όρος Πάϊκο. Συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο στο πλευρό των Τρώων με αγκυλωτά τόξα και αλογοουρά στις περικεφαλαίες τους (Ιλιάδα Β΄848-850), κατακτήθηκαν από τους Μακεδόνες και ακολούθησαν τον Μ. Αλέξανδρο στο σώμα των ψιλών (παροπλισμένοι δηλ). Παρέμειναν ανεξάρτητοι με δικούς τους βασιλείς και νόμισμα υποτελείς στους Μακεδόνες.

Γουμένισσα. Πλατεία Μακεδονομάχων.

Η περιοχή φημισμένη για τα αμπέλια που τα τελευταία χρόνια αποτέλεσαν και πάλι στόχο αγροτικής παραγωγής με παρότρυνση του Μπουτάρη, μιας και τα είχαν εγκαταλείψει μετά την φυλλοξήρα αρχές του είκοσι. Από την Θεσσαλονίκη ημερήσια είναι εφικτό να οργανωθεί μια επίσκεψη στην περιοχή των Παιόνων. Αν κάποιος θέλει να μείνει, για να ανακαλύψει τον τόπο, υπάρχει ξενώνας και στην Γουμένισσα (με οικοδέσποινα την κα Πόπη που αγαπά τα λουλούδια και κάνει μοναδικές αυγόφετες..) και λίγο πριν την Γρίβα, πάνω σε ένα λοφίσκο, ανοικτοί όλο τον χρόνο. Από ένα ηγούμενο που πιθανόν μαρτύρησε, πήρε το όνομα της η Μονή και η κωμόπολη στους πρόποδες του Πάϊκου. Μία ώρα από Θεσσαλονίκη. Ανηφορίζοντας το δρόμο για Ευζώνους, στο Πολύκαστρο στρίβουμε αριστερά, προσπερνούμε την Αξιούπολη και φτάνουμε στην Γουμένισσα (75 χμ), όπου ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος και ο Τάσος Ψαράς γύρισαν σκηνές για τις ταινίες τους «Μελισσοκόμος» (1986) και το «Εργοστάσιο» 1981) αντίστοιχα.

Μεταξουργείο Χρυσσαλίς

Στην είσοδο της στα αριστερά, δείγμα οικονομικής ανάπτυξης το πάλαι ποτέ, ένα μεταξουργείο, το «Χρυσαλλίς» (ιδρύθηκε το 1928-30 και έκλεισε οριστικά το 1988), απασχολούσε τετρακόσιες πενήντα εργάτριες! Φωταγωγημένο στέκει απέναντι από της καφετέριες, αντιπαράθεση της τότε οικονομίας με του σήμερα. Στο βάθος του χρόνου ο απόηχος της υποχρεωτικής παραγωγής υφασμάτων επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την κατασκευή στολών του οθωμανικού στρατού μετά την προσάρτηση της περιοχής το 1387, με αντάλλαγμα να χαρακτηριστεί η περιοχή μουκατάς δηλ αυτοδιοικούμενη με προνόμια.

Η κρήνη των Γάλλων

Η μια πλαταιίτσα διαδέχεται την άλλη, αυτή του Δημαρχείου, των Μακεδονομάχων, με αποκορύφωμα την κεντρική -Θ. Ζελέγκου- με τα ένδεκα πλατάνια και την αξιοπρόσεκτη κρήνη. «Διαβάτη να θυμάσαι τον Γάλλο στρατιώτη» που πέρασε από εδώ.. Επιγραφή στα ελληνικά και στα γαλλικά ( passage, souviens-toilesoldatfrancais). Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, Γάλλοι βρέθηκαν να στρατοπεδεύουν στα μέρη αυτά (1915). Έστησαν νοσοκομείο (στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και στο δημοτικό δίπλα), νεκροταφείο για τους νεκρούς τους (*1) και την κρήνη (1918). Στην πλατεία είχαν επιτάξει κεντρικό κτίριο, όπου είχε μετατραπεί σε καθολική εκκλησία (με πρόσοψη καθολικής) και ένα δεύτερο σε πολιτιστικό κέντρο. Στην πλατεία σε κιόσκι έπαιζαν μουσική για τέρψη των στρατιωτών μιας και τότε δεν υπήρχαν τα πλατάνια. Οι σχέσεις των κατοίκων μαζί τους αμφιλεγόμενες (βλέπε μαρτυρία Γιώργου Βαφόπουλου *2). Επιτάχθηκαν για την κατασκευή έργων με αμοιβή την τροφοδοσία τους.

Φωτό του 1916 κ του 1950*3

Πίσω από την κρήνη μια καφετέρια σε μακεδονίτικη αρχιτεκτονική και ένα ταβερνείο, κτίσματα από αρχές του προηγούμενου αιώνα (διακρίνονται στην φωτό), παραδίπλα ψησταριά, οινομαγειρείο. Καλό φαγητό και ντόπιο κρασί στα στρωμένα τραπέζια κάτω από τα πλατάνια.

Το διδακτήριο του 1882

Πιο κάτω στον πεζόδρομο, όπου και χώρος του Δήμου για στάθμευση, το πετρόκτιστο διδακτήριο του 1882, χορηγία του «αγράμματου» Θάνου Ζελέγκου και των κατοίκων για την ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου, σήμερα πολιτιστικό κέντρο. Ακριβώς δίπλα η πετρόκτιστη βασιλική του Αγίου Γεωργίου ( 1864-1869) με τα κισσοειδή παράθυρα στο αέτωμα, χτισμένη με δαπάνες και προσωπική εργασία των ντόπιων.

Άγιος Γεώργιος. Γουνένισσα

Σε όλους τους οικισμούς νεότευκτα σπίτια που δεν συνάδουν με την ντόπια αρχιτεκτονική, έχουν αντικαταστήσει τα παλιά, θωρακισμένα εμφανώς για το χειμώνα που οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές, ακολουθεί το καθένα τα αρχιτεκτονικά γούστα του ιδιοκτήτη. Όλα νοικοκυρεμένα, με αυλή, ξύλα για το χειμώνα, λουλούδια.. Κάποια παλιά σώζονται κτισμένα με ξυλοδεσιά και πλίθες, έρμαια στην φθορά.

Γουμένισσα

Πεζόδρομοι, περιποιημένα πάρκα, καθαριότητα, μια οργανωμένη πόλη με θύμησες της οικονομικής και πολιτιστικής της ανάπτυξης από την δεκαετία του 1920-1930, όταν ενισχύθηκε ο πληθυσμός από πρόσφυγες (Πόντιοι και Ανατολικής Ρωμυλίας). Γι αυτό και το χωριό είναι οργανωμένο σε τρεις ομάδες του πολιτιστικού των Παιόνων, των Ποντίων και του Αγίου Τρύφωνα που ο καθένας τους αντιπροσωπεύει την προέλευση των κατοίκων.

Πεζόδρομος Γουμένισσας

Φημισμένη για τα χάλκινα πνευστά που ενώνουν ηχητικά τον τόπο με τα βαλκάνια. Οι αυτοδίδακτοι οργανοπαίχτες ζουν όλοι σε μια πεντακάθαρη γειτονιά, νοτιοανατολικά, προστάτης τους ο Άγιος Γεώργιος. Παρόντες σε όλες τις εκδηλώσεις της πόλης, όπως στον Επιτάφιο, στο «Κουρμπάνι» (*4) στην εορτή του Αγίου Τρύφωνα/1^ηΦεβρουαρίου, προστάτη των αμπελουργών, την Καθαρά Δευτέρα, το Δεκαπενταύγουστο..

Παναγιά η Γουμένισσα

Η Παναγιά η Γουμένισσα (μετόχι της Μ. Ιβήρων, 1346), μοναστήρι του 17^ουαιώνα, στην έξοδο του χωριού (εξ ου και το όνομα της κωμόπολης), όπου εδρεύει η εικόνα της Παναγίας που όπως λέγεται, μόνη της ήρθε από τις πλαγιές του βουνού.

Όσιος Νικόδημος

Ο δρόμος συνεχίζει για ένα εξαιρετικό κτίσμα (1981) στο Πεντάλοφο, με έκδηλα γνωρίσματα αλαζονείας και επίδειξης, αντιβαίνοντα στην ταπεινότητα, το κοινοβιακό μοναστήρι του Οσίου Νικόδημου, μετόχι της Μ. Σίμωνος Πέτρας. Ημιτελές αναζητά να συγγενέψει προκλητικά με τα σύννεφα (7χμ. από Γουμένισσα, 700 μέτρα υψόμετρο). Το καθολικό διαθέτει ισόγειο ναό και μελλοντικά πρώτο όροφο αφιερωμένο στον Όσιο. Μονοπάτι οδηγεί στο παρεκκλήσι του ρώσου ασκητή Σεραφείμ του Σαρώφ.

Τα δυο ποτάμια

Μέσα από το χωριό ένας δρόμος πέντε χιλιομέτρων, προς Κάρπη, φέρνει στην τοποθεσία «Δυο ποτάμια», όπου σμίγουν όντως τα δυο ποτάμια, με διαμορφωμένο καταρρακτάκο, λιμνούλα, χώρους αναψυχής… Έρχονται το καλοκαίρι για βουτιές, να κάνουν βόλτα, να δροσιστούν οι περίοικοι και να φάνε καρπούζι..

Ο πύργος της εκκλησία του γαλλικού νεκροταφείου

Η τέταρτη έξοδος προς Γιαννιτσά ακολουθείται παράλληλα από ένα πεζόδρομο, για να φτάσει στο κλειστό γυμναστήριο μετά από ένα χιλιόμετρο, όπου απέναντι στον αμπελώνα υψώνεται ακόμα ο πύργος της εκκλησίας του νεκροταφείου των Γάλλων (1*). Αριστερά καθ` οδόν το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων και μνημείο των μακεδονομάχων, όπου σκοτώσανε τον δάσκαλο από την Ναύπακτο. Δεξιά το μνημείο «των πενήντα δύο θανατωμένων λαϊκών αγωνιστών που έπεσαν στο βωμό της λευτεριάς, στις 25 Μαΐου του 1944 από τους Ούννους βάρβαρους επιδρομείς γερμανούς και εθνοπροδότες» όπως γράφεται απάνω στον ξύλινο σταυρό που στέκει αριστερά του μαρμάρινου μνημείου.

Μνημείο 52 θανατομένων.

Η πέμπτη έξοδος της Γουμένισσας, οδηγεί στην Γρίβα με την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (1801) και την ξακουστή εορτή κάστανου τον Οκτώβριο με χορούς, χορευτικά συγκροτήματα, μικρό παζάρι τοπικών προϊόντων και κόσμο ένθεν και ένθεν των συνόρων. Παλληκαράκια ανάβουν φωτιές και ψήνουν ή βράζουν κάστανα που μοιράζονται αφειδώς. Πιο πριν διασταύρωση για ένα άλλο νεότευκτο μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ, Ειρήνης και Νικολάου, νέων αγίων (1992) της Γρίβα, 600 μέτρα υψόμετρο, θεάται τον Αξιό. Αρκετά και τα μεμονωμένα εξωκκλήσια στην περιοχή..

Γρίβα. Εορτή κάστανου

Μια απότομη ανηφόρα σε συνέχεια (10 χμ. από Γουμένισσα) οδηγεί στην αμφιθεατρικά κτισμένη Καστανερή (Μπαροβίτσα), 850 υψόμετρο. Όνομα και πράμα… ανάμεσα σε καστανιές, κύριο επάγγελμα των κατοίκων.. Στο δρόμο αφήστε το αυτοκίνητο και ή περπατήστε πάνω προς το χωριό ή κάτω από το χωριό, στο μονοπάτι που οδηγεί σε διαδρομή μέσα στην λαγκαδιά, στο ποτάμι με επτά γεφύρια όσες και οι μούσες που δανείζονται τα ονόματα τους.

Καστανερή

Το υψόμετρο ανεβαίνει, η θερμοκρασία κατεβαίνει.. Δάση με ψηλά δένδρα καστανοκόκκινα το φθινόπωρο κρύβουν την χαρά των κυνηγών… αγριόχοιρους.. Την διαδρομή διανθίζουν χωριά άδεια τον χειμώνα… όπως το Λιβάδι (1250 μ. υψόμετρο), κατάλληλο για καλοκαιρινές εξορμήσεις στα βουνά.

πριν το Λιβάδι

Αν έχετε χρόνο μπαίνετε στο αδιάφορο χωριό Αρχάγγελος για το ομώνυμο μοναστήρι του 12^ουαιώνα, τρία χλμ από το χωριό και λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα, στα 800 μ. υψόμετρο ανάμεσα σε οργιώδη βλάστηση. Τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό τμήμα της στέγης, με πάχος τοίχου ένα μέτρο. Απέναντι υψώνονται βουνά με τα πρώτα δείγματα χιονιού. Κάποιες καλλιεργημένες εκτάσεις δηλώνουν ότι η περιοχή κατοικείται μέχρι τους καταρράκτες του Σκρα.

Τα σύνορα

Κοντά στο ομώνυμο χωριό, γνωστό από τη μάχη του Σκρα (1917, η Αντάντ νικά τα βουλγαρικά στρατεύματα με τους Έλληνες συμμάχους), τρέχουν νερά που σχηματίζουν μικρούς καταρράκτες με κρύα νερά και την «Γαλάζια λίμνη». Θα χρειαστεί ένα εικοσάλεπτο με τα πόδια από το χώρο στάθμευσης, για να βρεθείτε σε ένα χώρο αναψυχής, όπου το καλοκαίρι κάνουν βουτιές από τα κρεμασμένα σχοινιά στα κλαδιά των δένδρων.

Μια ταμπέλα θα σας φέρει στην Κούπα για φαγητό με πατάτες βουνήσιες, λουκάνικα χειροποίητα από την ίδια την ταβερνιάρισσα. «Οι δασωμένες πλαγιές ήταν χέρσες από την βόσκηση, όταν ήταν άνθρωποι εδώ, τώρα απομείναμε δεκαοκτώ όλοι κι όλοι και τα βουνά λόγγωσαν». Ομορφιά και εγκατάλειψη..

Σκρα.Η γαλάζια λίμνη

Πεδιάδα και ψηλά βουνά.. νοικοκυροσύνη αλλά και αδιάφορα εικαστικά χωριά… Καλό φαγητό κι εξαιρετικό κρασί. Οι άνθρωποι γελαστοί και φιλικοί.. Μια περιοχή φτιαγμένη εξ αρχής από τις στάχτες της!

30/10/2017

Γουμένισσα,κεντρική πλατεία

*1 Σε απαλλοτριωμένο οικόπεδο τριακοσίων θέσεων (στο πρώτο χιλιόμετρο πάνω στο δρόμο Γουμένισσας-Γιαννιτσών, απέναντι από το σημερινό κλειστό γυμναστήριο). Διασώζεται ένας πύργος, σήμερα μέσα σε αμπελώνα, όπου ήταν δίπλα στο παρεκκλήσιο. Το κοιμητήριο έχει διαλυθεί και τα οστά έχουν πλέον μεταφερθεί στο Ζεϊντελίκ, το συμμαχικό κοιμητήριο στην Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης.

*2.Γεώργιος Βαφόπουλος, ποιητής. Στο έργο του «Σελίδες Αυτοβιογραφίας», τ.Α 6.120 - 122 γράφει σχετικά.

«Στη Γουμένισσα μείναμε ως το φθινόπωρο του 1916. Είχε γίνει στη Θεσσαλονίκη το κίνημα της Εθνικής Αμύνης του Βενιζέλου και η Ελλάδα τώρα βρισκόταν στη συμμαχία της Αντάντ, Το μακεδονικό μέτωπο είχε πια παγιωθεί και σ'όλη την έκταση των συνόρων γίνονταν φονικές μάχες. Τις νύχτες ακουγόντουσαν καθαρά οι ομοβροντίες των κανονιών. Τον ουρανό τον διέσχιζαν τα γαλλικά αεροπλάνα που κούρνιαζαν στο αεροδρόμιο της Γοργόπης. Στη Γουμένισσα είχε εγκατασταθεί ένα είδος μικρού στρατηγείου κι'όλα τα δημόσια κτίρια είχαν επιταχθεί από τους Γάλλους. Το σχολείο έγινε νοσοκομείο. Οι Γάλλοι δε συμπαθούσαν καθόλου τους ντόπιους και πολλές φορές τους φέρονταν με σκληρότητα. Άλλους από αυτούς τους θεωρούσαν «φιλοβούλγαρους» και άλλους «φιλοκωνσταντινικούς». Και στις δυο περιπτώσεις τους έβλεπαν σαν εχθρούς.
Ο πατέρας μου είχε πιάσει φιλία με το Γάλλο φρούραρχο, που τού δειχνε εκτίμηση, γιατί ήταν από τη Γευγελή, δηλαδή ένα μέρος συμμαχικού κράτους, που είχε θυσιαστεί για την κοινή υπόθεση της Αντάντ. Πολλές φορές τον προσκαλούσε στις παραστάσεις του στρατιωτικού θεάτρου, όπου έκαμναν επίδειξη τους στρατευμένοι καλλιτέχνες και ερασιτέχνες των περιστάσεων. Μεγάλη εντύπωση μου είχε κάμει τότε ο χορός και το τραγούδι ενός μαύρου Σεναγαλέζου. Πρώτη φορά άκουγα σπασμένη φωνή, που μου θύμιζε τα γαβγίσματα των σκυλιών. Μου συνέβαινε τότε ένα φοβερό γεγονός, που έκαμε τον πατέρα μου να μη πλησιάσει πια ποτέ το Γάλλο φρούραρχο.
Καθώς τόπα κιόλας, οι Γάλλοι φερόντουσαν σκληρά στους ντόπιους. Έκαμναν επίταξη των ζώων τους. Τους υποχρέωναν να δουλεύουν στο στρώσιμο δρόμων, σπάζοντας χαλίκια. Τους ατίθασους τους κρατούσαν ώρες πολλές γυμνούς έξω στον ήλιο του καλοκαιριού. Και μια μέρα η σκοπιμότητα του πολέμου, αυτή η άγρια ανάγκη της επιβολής του τρόμου, που είναι μια από τις πιο μεγάλες δυνάμεις για την εξουθένωση του εχθρού, ήρθε να επιβάλει τους πρώτους τουφεκισμούς των αθώων.
Κάποιος χωρικός από τη Μπαροβίτσα, τη σημερινή Καστανερή, μέσα στην καρδιά του Πάικου, τόχε δουλειά του να μαζεύει πουρνάρια και να τα φέρνει στους Φούρνους της Γουμένισσας. Μια μέρα βρήκε ένα μεγάλο πακέτο χαρτιά. Τον καιρό εκείνο η λέξη «προκήρυξη» ήταν άγνωστη. Και τα χαρτιά του πακέτου εκείνα ήταν προκηρύξεις, τυπωμένες γαλλικά, πούχαν πέσει στο βουνό, χωρίς να σκορπιστούν, από κάποιο γερμανικό αεροπλάνο. Απευθύνονταν στο Γάλλο στρατιώτη, που πολεμούσε σε μια ξένη χώρα, ενώ στον τόπο του οι δικοί του περνούσαν από τη δοκιμασία της αγωνίας και των στερήσεων. Και τον προέτρεπαν ν'αφήσει τα όπλα και να ζητήσει την επιστροφή του στην πατρίδα.
Το αναπάντεχο τούτο εύρημα σήμανε, για το φτωχό και ανίδεο ξυλοκόπο, τουλάχιστο την αξία μισή οκά χαρτί Και κατέβηκε με το φορτωμένο ζώο στη Γουμένισσα κι'έδωσε στα πουρνάρια στο φούρνο κι'άλλαξε στο διπλανό χαλβατζίδικο τα χαρτιά μ'ένα κομμάτι χαλβά. Ο χαλβατζής ανύποπτος μέσα στην αγία άγνοια του, πήρε ένα μεγάλο καρφί και κρέμασε τα χαρτιά στον τοίχο. Και με το χαλβά άρχισαν τούτα να κυκλοφορούν στην Γουμένισσα. Κ'έπεσαν στα χέρια των Γάλλων. Κ'έγινε αμέσως έρευνα κι'ανακαλύφθηκε η πηγή τους. Ο δύστυχος χαλβατζής πιάστηκε. Το ίδιο κι'ο ανύποπτος ξυλοκόπος. Την άλλη μέρα δικάσθηκαν οι δυο τους απ'το στρατοδικείο. Η απόφαση ήταν θάνατος.
Ο ξυλοκόπος σύρθηκε δεμένος πισθάγκωνα στο χωριό του, όπου πλήρωσε με τη ζωή του το χαλβά των παιδιών του. Ο χαλβατζής, ανάμεσα από ένα πλήθος έντρομο, οδηγήθηκε μέσα από την πλατεία της Γουμένισσας, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας. Και, σε λίγην ώρα ακολούθησε μια ομοβροντία τουφεκιού. Ο κόσμος έκανε το σταυρό του και πήγε να κλειδωθεί στα σπίτια του.
Ο Θεός του πολέμου είχεν επιβάλει την ακατανόητη «δικαιοσύνη». Και την άλλη μέρα, ακούσθηκε η φωνή του Γάλλου φρουράρχου να λέει, σε σπασμένα ελληνικά, τη φράση: «προς παραντεγκαματισμόν»! Ο πατέρας μου δεν ξαναφάνηκε πια μαζί του. Φαίνεται πως οι νόμοι του πολέμου έχουν τη δική τους λογική και λειτουργούν κατά τον ίδιο τρόπο, είτε κάτω από την προστασία του αγκυλωτού σταυρού. Ο Θεός ν'αναπαύσει την ψυχή των αθώων όλων των πολέμων και όλων των εποχών».

*3 "Οι μουσικοί της Γουμένισσας". Χρ. Ιντός. 2015

Άγιος Τρύφωνας

*4. Κουρμπάνι σημαίνει θυσία και είναι όντως η θυσία του ταύρου που σφάζεται, βράζεται και μοιράζεται στους προσκυνητές ανήμερα του Αγίου Τρύφωνα, αγίου που έφεραν μαζί τους οι της Ανατολικής Ρωμυλίας πρόσφυγες. Προστάτης των αμπελουργών κρατά ένα κοπίδι για το κλάδεμα. Ευκαιρία οι αμπελουργοί να επιδείξουν τα κρασιά τους. Γι αυτό και η εκκλησία είναι στολισμένη με κλίματα, κισσό και σταφύλια.

Το καμπαναριό του Αγίου Ιακώβου

Χιλιάδες προσκυνητές από όλη την Ευρώπη έχοντας μια αχιβάδα στο καπέλο τους κατέφθαναν στο Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα, στην βορειοδυτική Ισπανία, από όλα τα σημεία της Ευρώπης τον 11^οαιώνα, για να αγκαλιάσουν μια κολόνα του ναού του Αγίου Ιακώβου. Από τον 9^οαιώνα μ.Χ. θεωρείται απαραίτητο για την απαλοιφή των αμαρτιών αλλά και για τιμωρία ένα προσκύνημα. Τότε ξεκίνησε το προσκύνημα του Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα. Από όλη την Ευρώπη ξεκινούσαν οι προσκυνητές (pelegrinos). Περίπου 500.000 την ημέρα κατέφθαναν στην πόλη με τέτοια ροή που αδυνατούσε κάποιος να περάσει κάθετα το μονοπάτι. Έντεκα μονοπάτια (caminodeSantiago) έφταναν από διάφορα σημεία του ορίζοντα (π.χ. 1625 χλμ από τη Σαρτρ ή 855 χλμ από το SaintJeanPiedDePortτης Γαλλίας).

Το σημείο καύσης των ενδυμάτων

Ξεχωριστή πύλη για τον κάθε λαό. Σαν έφταναν πλένονταν και ανεβαίνοντας σε ένα σημείο του ναού έκαιγαν τα ρούχα τους, για να φορέσουν καινούργια. Έμεναν μέσα στο ναό, όπου για να καλυφθεί η μυρωδιά τόσων ανθρώπων έκαιγαν λιβάνι στο ασημένιο θυμιατήρι, κρεμασμένο από την οροφή, βάρους πενήντα κιλών. Αίσχη και ασυδοσία επικρατούσε μέσα στο ναό.

Το ασημένιο θυμιατήρι

Τον 16^οαιώνα μειώθηκε η προσέλευση (αιτία η πανούκλα, η προτεσταντική μεταρρύθμιση, οι πολιτικές ταραχές ), για να ανανεωθεί τα τελευταία χρόνια από περιπατητές που διαλέγουν απόσταση και διαδρομή. Μια συνάντηση με τον εαυτό τους, «αντλώντας δύναμη για το τι μπορεί ο άνθρωπος να καταφέρει» https://vimeo.com/130091556. Την δεκαετία του ογδόντα σηματοδότησαν τα μονοπάτια με την αχιβάδα (σουρεαλιστική απεικόνιση του ηλιοβασιλέματος ή συμβολισμός της σύγκλισης των μονοπατιών), το σύμβολο των προσκυνητών που ακολουθώντας την θα φτάσετε στο Σαντιάγκο. Σήμερα χαρακτηρίζεται σαν «Η Διαδρομή του Πρώτου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού» από το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και «Διαδρομή Παγκόσμιας κληρονομιάς» από την Unesco(1987).

Η σηματοδότηση του camino

Από το ολάνθιστο με αζαλέες αεροδρόμιο του Πόρτο ξεκινά η διαδρομή με προορισμό την Γαλικία (Gallaecia), ονοματοθεσία που δόθηκε από τους Ρωμαίους. Τόπος θρύλων, θαυμάτων και παραδόσεων. Μια από τις δεκαεπτά αυτονομίες της Ισπανίας (*1),αναγνωρισμένη (1981) και βασισμένη στην «ιστορική εθνότητα». Κέλτεςκατοίκησαν την περιοχή το 1800 π.Χ. και τον 4^ομ.Χ. Οι αρχαίοι Έλληνες τους ήξεραν ως Καλλαίκους, όπως αναφέρεται στο Στράβωνα (*2). Ένα άριστο δίκτυο δρόμων απλώνεται σηματοδοτημένο, με πινακίδες και αστυνομική επίβλεψη.

Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα

Με προορισμό το Σαντιάγο στα βόρεια εμφανίζεται η πρώτη Ρίας. Ένα είδος φιόρδ με γλυκό νερό από τα ποτάμια και με θαλασσινό νερό σαν η θάλασσα φουσκώνει που, όταν αποσύρεται, αφήνει ελεύθερο για πολλά μέτρα τον βυθό, πρόσφορο για περίπατο και αναζήτηση οστράκων. Στο βάθος του η μεγαλύτερη πόλη της Γαλικίας το Βίγο (VIGO), ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια αλίευσης και βάση εμπορίου αλιευτικών προϊόντων σε όλο τον κόσμο εξειδικευμένη στην κατασκευή αλιευτικών σκαφών.

Cambados, Αποθήκες

Ξεστρατίσμα για το παραθαλάσσιο ψαροχώρι Κομπάδος (Cambados)στην περιοχή της Ρίας Μπάχας (RiasBaixas). Η πρώτη συνάντηση με τις μάγισσες της Γαλικίας στα τουριστικά μαγαζιά, τον απόηχο της ιερής Εξέτασης (*3)που μεγαλούργησε το Μεσαίωνα (13^ο-17^ομ.Χ.), για να εξοντώσει τους αιρετικούς, τους μάγους, τους μάντεις, τους μοιχούς, τους σοδομιστές, τους βλάσφημους, τους ιερόσυλους, τους τοκογλύφους, τους Μαράνους δηλ τους κρυπτοεβραίους, τους Moriscos(εκχριστιανισμένους με την βία μουσουλμάνους) και τους οπαδούς της Μεταρρύθμισης.

Cambados, τυράκια

Ένας γραφικός πέτρινος οικισμός με στενορύμια, σταυρούς στα σταυροδρόμια και τις υπερυψωμένες αποθήκες, για να προφυλαχθούν τα προϊόντα τους από την υγρασία και τα τρωκτικά. Φημισμένο για τα οστρακοειδή, το κρασί Albarino, το πούλβο (βραστό χταπόδι) και το τυρί σε σχήμα στήθους σε πολύ καλές τιμές.

Ποντεβέντρα

Το πρώτο ξάφνιασμα για την οργάνωση των σημερινών πόλεων στην Ισπανία δίνει το Ποντεβέντρα (Pontevedra)δηλ η παλιά γέφυρα που ακόμα σώζεται, του ποταμού Λέρεθ. Αντιπροσωπευτικό δείγμα πόλης, μεγάλη κεντρική πλατεία που από κάτω υπάρχει δημοτικός χώρος στάθμευσης, ανθισμένες αζαλέες και καμέλιες δένδρα παντού, καλοσυντηρημένα χρωματισμένα κτίρια με την κλειστή πρόσοψη, μοντέρνα αγάλματα σε ανοικτούς χώρους που δηλώνουν στιγμές από το παρελθόν, καθαροί τοίχοι, δρόμοι προσβάσιμοι στα ΑΜΕΑ αλλά και στους.. πεζούς, δίχως καυσαέρια, δίχως θορύβους από τα αυτοκίνητα που σταματούν, για να περάσουν οι πεζοί, χώρους για παιδιά, ήρεμη, ήσυχη γεμάτη πεζόδρομους.. Οι Ισπανοί πρώτα μαθαίνουν να σέβονται το παγκάκι και μετά το κρεββάτι τους, πρώτα το πάρκο και μετά το σπίτι τους και αυτό είναι διακριτό και αντιληπτό σε κάθε βήμα. Μια χώρα που έχει προχωρήσει στην καύση των νεκρών και στο θέμα της ομοφυλοφιλίας.

Δρόμος στο Ποντεβέντρα

Κατάληξη στο Σαντιάγκο, την πόλη του Αγίου Ιακώβου, γιος του Ζεβεδαίου και αδελφός του ευαγγελιστή Ιωάννη, την πόλη των θαυμάτων. Πιθανόν να έφτασε εδώ μέχρι με σκοπό τον εκχριστιανισμό, αποτυγχάνοντας επέστρεψε στην Παλαιστίνη, εκεί τον σκότωσαν (44μ.Χ.). Το ακέφαλο σώμα έφεραν οι μαθητές του πάνω σε πέτρινη βάρκα!!! που οδηγούσαν άγγελοι και το έθαψαν στην.. άκρη της γης, σε ένα χωράφι στο MonteLiberumDonum, όπου εκεί κάθε χρόνο στις 25/7 το φεγγάρι φώτιζε έντονα (*3). Σκάβοντας βρήκαν την σορό (813 μ.Χ.) και στήθηκε ο επιβλητικός τεράστιος ναός που χτιζόταν διακόσια χρόνια. Λέγεται ότι χρηματοδοτήθηκε από τους εισοδηματίες σαν αντάλλαγμα μετά από ένα θαύμα του Ιάκωβου που έδιωξε τους Μαυριτανούς. Στην Ανατολική είσοδο, στο τύμπανο πάνω από την είσοδο γραμμένα ελληνικά το Ω και το Α, εννοούν ότι μπαίνοντας στο ναό σηματοδοτείται το τέλος της έως τώρα ζωής του προσκυνητή με σκοπό το Α δηλ την αρχή της.

Το ανώθυρο του ναού

ToΣαντιάγκο ντε Κομποστέλα (Santiagodecompostela) δηλ. η συνάθροιση τάφων compostelaαπό το composita (compositum) tellaπου σημαίνει νεκροταφείο. Χώρος τάφων, απομεινάρια μια ρωμαϊκής παρακμασμένης πόλης. Σήμερα είναι μια τουριστική πόλη με γοτθικά και μπαρόκ κτίρια, στενά δρομάκια, μπαράκια, καταγώγια, μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της Ounescoπου λειτουργεί με αξιοπρέπεια και σοβαρότητα απέναντι στους τουρίστες. Εξαιρετικό φαγητό, εκλεκτά τάπας (*4),πατάτες μπράβας, τοπική τάρτα με αμύγδαλα, ντόπιο κρασί, ποικιλία από τυριά. Ευγενικοί αλλά απόμακροι, μιλούν μόνο ισπανικά ή την τοπική γλώσσα κι αυτό δυσκολεύει την παραγγελία!! Το ιστορικό κέντρο κατοικείται από ντόπιους, αρέσκονται στο άκουσμα της γκάϊντας, όντες Κέλτες. Όταν τρώνε συνηθίζουν να πετούν κάτω το χαρτάκι από το τάπας, δείγμα της ευαρέσκειας τους για την ποιότητα του μαγαζιού.

Οι δύο Μαρίες!

Στο πάρκο το σύνταγμα δύο γυναικών, οι δυο Μαρίες. Βασανίστηκαν και εξευτελίστηκαν από τους κυβερνητικούς, γιατί τα αδέλφια τους ήταν αριστεροί στον εμφύλιο. Τρελαμένες στα τελευταία τους χρόνια, ντυμένες παρδαλά στέκονταν στο Πάρκο, στην έξοδο του πανεπιστημίου και πείραζαν τους φοιτητές. Η πόλη χαρακτηρίζεται από την πανεπιστημιούπολη, από τις παλαιότερες αλλά πουθενά δεν θα βρείτε αφίσες, πανώ, συνθήματα στους τοίχους, μια απλή πινακίδα ορίζει τον χώρο του πανεπιστημίου. Για όλα αυτά η πόλη χαρακτηρίζεται σαν μια από τις καλλίτερες για μια ήρεμη διαμονή.

Lugo. Ξύλινη κατασκευή για την πομπή

Έξω από τα τείχη το μοναστήρι των Φραγκισκανών έχει μετατραπεί σε πολυτελές ξενοδοχείο, όπως και το νοσοκομείο-εντευκτήριο στην πλατεία του ναού. Στην είσοδο του στις παραστάδες από την μια ο Αδάμ και ο τότε βασιλιάς και από την άλλη η Εύα και η βασίλισσα σηματοδοτούν την ανδρική και γυναικεία πτέρυγα. Στα όρια της παλαιάς πόλης με την αδιάφορη νέα πόλη οι προσόψεις των νέων κτιρίων ακολουθούν την αρχιτεκτονική όψη των παλαιών, σαν συνέχεια. Στο αέτωμα του παλιού κτιρίου της ιατρικής μια μορφή άραβα, αναγνώριση του στίγματος του πολιτισμού τους στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού και ιδιαίτερα της ιατρικής.

Σαντιάγκο.Το αέτωμα της ιατρικής σχολής.

Ακολουθώντας βόρεια, στην επαρχία LaCorunia, την βραχώδη με απόκρημνες πλαγιές παραλία CostadelaMuerte, την ακτή του θανάτου, όνομα που πήρε από τα εξήντα ναυάγια, εμφανίζεται ο φάρος στο ακρωτήρι CapeFinisterre, finisterrae, το τέλος της γης. Εδώ τελείωναν κάποιοι προσκυνητές το caminoτους για το Σαντιάγκο κάνοντας μπάνιο, καίγοντας τα παπούτσια και τα ρούχα τους για εξαγνισμό πάνω στα ερείπια του βωμού AraSolisδηλ του Ήλιου (τόπος συσχετισμένος με την γονιμότητα). Χώρος προ-κελτικών τελετουργιών συνυφασμένη με τη δύση του Ήλιου. Συνδέεται με τους μαθητές του Ιάκωβου που, όταν ναυάγησαν εδώ φέρνοντας τον νεκρό του και φυλακίστηκαν από τον τοπικό άρχοντα, η Παναγία πάνω σε πέτρινη βάρκα ήρθε να τους συνδράμει, ενώ η σορός (*5)ξεβράστηκε αργότερα από τα κύματα σκεπασμένη με κοχύλια!

Monte do Cozo. Ο λόφος των προσκυνητών

Οι Ισπανοί αντιλαμβανόμενοι νωρίς την αξία του τουρισμού αναδεικνύουν το κάθε τι. Στο MontedoGozo, έξω από το Σαντιάγκο, υψώνονται στην κορυφή του λόφου, τα αγάλματα των προσκυνητών που περιχαρείς έβλεπαν τους πυργίσκους του, σημάδι ότι έφτασαν στον προορισμό τους. Αξίζει να περπατήσει κάποιος ένα μέρος του caminoκαι να συνοδοιπορήσει για λίγο με προσκυνητές ή εναλλακτικούς περιηγητές.

Το μονοπάτι

Με 2.117 μέτρα ρωμαϊκό τείχος, ύψους 10-15 μέτρων και επτά πύργους του 3^ουμ. Χ. είναι περικλεισμένη η πόλη Lugo, χαρακτηρισμένη μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς με μεσαιωνικά στενάκια και πλατείες... Στην εκκλησία της φυλάσσονται ξύλινες κατασκευές όπως τον μυστικό δείπνο που περιφέρουν στους ώμους τους την Μ. Εβδομάδα (*6). Είναι η τελευταία πόλη που θα συναντήσετε.. μάγισσες αποχαιρετώντας την Γαλικία με τα θαλασσινά, το κρασί και τα εξαιρετικά τάπας.

Lugo. Ο περίδρομος του τείχους

Καυχώνται ότι είναι χώρα δίχως διαφθορά! Στιγμή δεν θα νιώσετε κίνδυνο ή εγκληματικότητα. Δεν θα συναντήσετε αδέσποτα, δεν κυκλοφορούν μηχανάκια. Ήρεμοι, πειθαρχημένοι στο σεβασμό, μια καθαρά ανθρωποκεντρική κοινωνία που συντηρεί τα όσα φτιάχνει, προσθέτει καθημερινά δίχως να καταστρέφει, προστατεύουν συνειδητά την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά του τόπου τους.

Cambados

*1 Αυτονομίες: Η Ανδαλουσία, η Καταλονία, η Χώρα των Βάσκων, η Γαλικία, η Αραγονία, η Καστίλη και Λεόν, η Καστίλλη-Λα Μαντζα, η Εξτρεμαδούρα, η Κοινότητα της Βαλένθια, Κανάρια, Βαρεαρίδες, Καντάβρια, Αστουρίες, Λα Ριόχα, Ναβάρρα, Περιοχή Μούρθια, Κοινότητα Μαδρίτης, Θέουτα, Μελίγια.

Cambados

*2 Strabonis Rerum geographicarum libr. XVII..., βιβλίοΓ, Ιβηρία, 152-153

*3 Παρέχεται από τον Codex Calixtinus ή την Legenda Aurea

Πούλβο

*4 Tapas Bar. Petiscos do cardeas. http://petiscosdocardeal.com/

*5 Πιθανολογείται ότι ο Άγιος Ιάκωβος δεν πήγε ποτέ στην Ισπανία κι ότι η σορός ανήκει στον επίσκοπο της Αβίλας Πρισκιλιανό (340-385 μ.Χ.) που ίδρυσε ομώνυμη αίρεση (προσκόληση στο παρελθόν και στην μαγεία). Βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε στην Ρώμη. Το ακέφαλο σώμα μεταφέρθηκε και τάφηκε από τους μαθητές του στην Ισπανία. Η Καθολική εκκλησία κάτω από τις νέες συνθήκες και εκμεταλλευόμενη την σύγχυση της εποχής στερέωσε το statusτης στην περιοχή.

Πάσχα., πομπή μετάνοιας.

*6Το Πάσχα τους είναι μια εμπειρία, αφού διαφέρει παρασάγγες από το ορθόδοξο. Επικεντρώνονται στο Θείο Πάθος, στον πόνο, στην μετάνοια, στην ενοχή, στην αμαρτία και στην αποζήτηση της λύτρωσης. Η Ανάσταση έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Από νωρίς πριν την Μ. Εβδομάδα ξεκινούν οι εκδηλώσεις που κορυφώνονται στην διάρκεια της. Μεσάνυχτα ακούγονται τύμπανα και μέσα στα σκοτεινά στενά μια πομπή έρχεται σέρνοντας τα βήματα στο σύρε κι έλα του ήχου, η «πομπή μετάνοιας». Ξυπόλυτοι, κάποιοι με αλυσίδες στα πόδια, με μυτερές κουκούλες και ράσα (μοβ ή βυσσινί ή μαύρο, ανάλογα στην ομάδα που ανήκουν), δείγμα επιβαλλόμενης τιμωρίας για τις αμαρτίες τους. Κρατούν δάδες και περπατούν σεμνοί και ταπεινοί. Οι ταμένοι περιφέρουν στους ώμους τους το ξύλινο άρμα που φτάνει σε βάρος κι ένα τόνο κι αναπαριστά μια εικόνα του θείου Πάθους ή την δεομένη Παναγία σε φυσικό μέγεθος. Πηγαίνουν αργά κτυπώντας τα μεταλλικά ραβδιά τους. Κατά καιρούς στέκονται και στηρίζουν την κατασκευή με αυτά τα ραβδιά, για να ξεκουραστούν. Σε έξαρση της ευσέβειας τους το σηκώνουν με τα δύο χέρια ή με το ένα χειροκροτούμενοι από τους παρισταμένους. Οι γυναίκες που ακολουθούν είναι ντυμένες με τα καλά τους φορώντας τιάρα με μαύρη δαντέλα στα μαλλιά. Μέρες πριν στήνουν τα άρματα, τα στολίζουν, τα εκθέτουν στο κοινό και τέλος τα περιφέρουν. Κάποιες εκκλησίες έχουν σκαλισμένες κατασκευές. Πομπή από αυτομαστιγουμένους περιφέρεται περασμένα μεσάνυχτα σε κάποιες πόλεις.

Πάσχα., πομπή μετάνοιας.

Οχρίδα

Η νεράιδα Ezerkaέκλεψε την όμορφη Biljana, εγγονή ενός ψαρά… Από τα δάκρυα της σχηματίστηκαν οι πηγές της λίμνης Οχρίδας!!

Στην γείτονα χώρα πάει κανείς πολύ εύκολα.. φτάνει να βγει στην Εγνατία, μετά προς Φλώρινα, φυλάκιο Νίκης.. Με γκρουπ είναι όλα πληρωμένα φαγητό, ύπνος, μεταφορά, η υπό συζήτηση ξενάγηση και η κρουαζιέρα στην λίμνη αλλά και μόνος του κάποιος μπορεί άνετα και ασφαλώς να περιηγηθεί. Ύπνος από 35-125 ευρώ, φθηνό και καλό φαγητό (11-15 ευρώ το ζευγάρι πλήρες γεύμα). Ακριβό το τηλ. Έχουν κρατήσει την παλιά ώρα.

Μπίτολα, αρχοντικό

Συνορεύει με Ελλάδα, Αλβανία, Κόσσοβο, Σερβία, Βουλγαρία. Μια χώρα που σταθερά βάζει τα θεμέλια για τον τουρισμό. Ο κατώτερος μισθός στα 200 ευρώ περίπου. Το νόμισμά τους, το δηνάριο έχει ισοτιμία 61,035, αν αλλάξεις χαρτονόμισμα ευρώ και 50 αν αλλάξεις κέρμα ευρώ. Δέχονται ευχαρίστως παντού ευρώ και φέρνουν ρέστα σε ευρώ μετά από συνεννόηση. Ευγενικοί και αμήχανοι εξυπηρετούν στα μαγαζιά τους.

Μπίτολα. Αρχοντικό

Δίπλα μας είναι*, αν και μας χωρίζουν το ανιστόρητο, η πολιτική και οι σκοπιμότητες του προηγούμενου αιώνα. Συνονθύλευμα ανθρώπων (Αρμάνοι δηλ βλάχοι λατινόφωνοι, Σλάβοι (5-6^οςμ.Χ.), Αλβανοί, Έλληνες, Βούλγαροι κλπ) και θρησκειών (παλαιοημερολογίτες, καθολικοί, μωαμεθανοί αλλά και άθεοι) που προσπαθούν να βρουν αιτία ύπαρξης. Άνθρωποι που σταματάνε στο δρόμο να περάσει ο πεζός, που εμπιστεύονται τα τραπεζοκαθίσματα ελεύθερα τη νύχτα δίχως κανείς να τους τα αρπάξει. Τουρίστες από Κροατία, Τουρκία, Βουλγαρία και πολλοί Έλληνες που πάνε για διακοπές αλλά και να ψωνίσουν στα φθηνά παζάρια, να κτενιστούν, να φτιάξουν τα δόντια τους, να φάνε, να βάλουν βενζίνη και να.. καταθέσουν στα δεκάδες καζίνο.

Οχρίδα, ομοίωμά της Αγίας Σοφίας

Αρκετοί μιλάνε ελληνικά, γιατί έρχονται στην Ελλάδα να δουλέψουν βοηθοί στα σπίτια, βοσκοί και εργάτες γης. Οι περισσότερες επιχειρήσεις, βιοτεχνίες, βενζινάδικα ανήκουν σε Έλληνες ή Ευρωπαίους. Βγάζει λιγνίτη, γύψο, πορσελάνη.

Μπίτολα, αρχοντικό

Νέοι άνθρωποι, νοικοκυρεμένοι με τα παιδιά τους κάνουν βόλτα τα απογεύματα. Αρκετά αυτοκίνητα (ακριβά για το πορτοφόλι τους σταθμευμένα έξω από τα σπίτια τους), κυκλοφορούν με αναμμένα τα φώτα, δεν έχουν αστική συγκοινωνία στις πόλεις, «το ταξί είναι φθηνό». Φτωχοί αλλά και πλούσιοι, να είναι καλά οι μετανάστες και η οικογένεια σε όλη την σημασία της.

Οχρίδα, παραλία

Μικρά σπίτια, ομορφοκτισμένα σχεδόν τετράγωνα με δίρρικτη στέγη και κήπο αλλά και εργατικές πολυκατοικίες, όπως και τα περίφημα εργατικά ξενοδοχεία (γύρω από την λίμνη) για τις δωρεάν διακοπές του λαού επί Τίτο. Τώρα είναι ξενοδοχεία πολυτελείας σε προδιαγραφές Βαλκανίων που τα εκθειάζουν σαν τουριστικά αξιοθέατα.

Όσιος Ναούμ

Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια είναι άριστα διατηρημένοι και συντηρημένοι, αρχαιολογικοί χώροι, με 100 δηνάρια ή δύο ευρώ είσοδο. Ελάχιστα παλιά σπίτια έχουν διασωθεί απομεινάρια της οθωμανικής κατοχής κι όχι της βυζαντινής, όπως αρέσκονται να λένε οι ξεναγοί.. Παντού ξύλινες πινακίδες..

Μπίτολα

Η φύση οργιώδης. Μικρές περιουσίες καλλιεργημένες και περιποιημένες. Κεράσια, μήλα, φράουλες. Γενικά το «μικρό» επικρατεί με εξαίρεση τις υψηλές πολυκατοικίες και τα ξενοδοχεία για τους εργάτες, ώστε να αποκοπούν από την γη και το φυσικό χώρο. Απαγορεύεται το κυνήγι εκτός αν πας με σύλλογο κυνηγών. Αυστηρά τα μέτρα προστασίας για το περιβάλλον.

Στρούγγα, παρόχθια του ποταμού Ντριμ

Αφουκραζόμενοι τις ανάγκες του τουρισμού συντηρούν εναλλακτικά χωριά, όπου μπορεί κάποιος να νοικιάσει γαϊδούρια για βόλτες ή να ζήσει εικονικά, όπως τον προπερασμένο αιώνα.

Όσιος Ναούμ ,οι πηγές

Την μοιράζεται με την Αλβανία. Η λίμνη (296 μ. βάθος, 994 μ. (;) υψόμετρο), είναι καθαρή φαινομενικά, διαυγής, γαλάζια και το καλοκαίρι είναι τουριστικό θέρετρο. Ο πληθυσμός στη λίμνη πενταπλασιάζεται. Η πόλη Οχρίδα και Στρούγγα είναι οι βασικές πόλεις με πάμπολλα γραφικά χωριουδάκια και το Πόγραδετς στην απέναντι χώρα.

Όσιος Ναούμ. Οι πηγές

Δίδυμες λίμνες η Πρέσπα και η Οχρίδα σηματοδοτούν την οικονομία και τον πολιτισμό της νοτιοδυτικής πλευράς της Π.Γ.Δ.Μ. Χωρίζονται από ένα βουνό και τα νερά των Πρεσπών (150 μέτρα υψηλότερες, κατά 20%) υπόγεια διοχετεύονται στις πηγές (45) της Οχρίδας, στον Όσιο Ναούμ, σχηματίζοντας τον άσπρο ποταμό Ντριμ που εν είδη ρεύματος διασχίζει την λίμνη, για να χυθεί μετά από 34 χλμ. στο μαύρο Ντριμ, στην Στρούγγα. Ορμητικός ο Ντριμ πέφτει σε τρεις τεχνητές λίμνες/υδροηλεκτρικά έργα, για να καταλήξει στην Αδριατική. Τα έργα στερούν την επιστροφή του χελιού στην λίμνη.

Όσιος Ναούμ. Το άσπρο παγώνι.

Καραβάκι από την πόλη Οχρίδα σε 1 ½ ώρα (30χλμ.), με 20ευρώ, σε φέρνει στον υπέροχο διαμορφωμένο χώρο με το μοναστήρι του Όσιου Ναούμ (10^οςαιώνας), σήμερα ξενοδοχείο και την εκκλησία της Αγ. Παρασκευής. Η εικόνα στο ανώφλι της Μονής που αναφέρεται στο θαύμα να ζέψει ο Όσιος την αρκούδα που έφαγε το βόδι, αντ` αυτού και να ξετελέψει ο χωρικός το όργωμα. Άσπρα παγώνια στην αυλή της Μονής. Ένας κορμός δένδρου έχει διαμορφωθεί σε άγαλμα του Όσιου στην προβλήτα.

Το θαύμα του Όσιου Ναούμ

Δυνατότητα να κάνεις βαρκάδα στην υπέροχα διαμορφωμένη λίμνη των πηγών. Χώρος αναψυχής για βόλτα, μπάνιο, φαγητό και τουριστική αγορά. Με τα λέπια ψαριού της λίμνης φτιάχνουν κολιέ, βραχιόλια.. Παραπέρα η Μονή Ζαούμ.

Ο λιμναίος «οικισμός» Gradiste

Στην επιστροφή το καραβάκι σταματά στο λιμναίο «οικισμό» Gradiste(1200-700 π.Χ., εποχής χαλκού). Ένα πλωτό μουσείο (εκατό δηνάρια εισιτήριο), πάνω σε πασσάλους 24 καλύβες στον Όρμο των οστών (Bayofthebones). Αργότερα οχυρώθηκε ο όρμος από τους Ρωμαίους. Στην συνέχεια η Βίλα Μπιλιάνα, εξοχική κατοικία του Τίτο.

Άγιος Ιωάννης Μπιγκόρσκι

Στο φαράγγι Ράντιστα, 38 χλμ μετά την Στρούγγα, αξίζει μια επίσκεψη στο μοναστήρι του Ιωάννη του Βαπτιστή/Γιόβαν Μπιγκόρσκι (=ασβεστόλιθος, το υλικό κατασκευής του) του 1020, με τα τρία χέρια (ΒΔ, κοντά στα σύνορα με την Αλβανία, στα 1200 μέτρα). Πλήρως ανακαινισμένο μετά την φωτιά του 2009, σε διάλογο με το αντίπερα τζαμί με τους ευθαρσώς υπερυψωμένους μιναρέδες, στο χωριό του Σκερντέμπεη, Δίβρη. Αν και έχει αρκετές φορές καταστραφεί, σώζεται το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο από καρυδιά τέμπλο του.

η Δίβρη

Στην επόμενη τεχνητή λίμνη/φράγμα ο ποντισμένος ναός του Αγίου Νικολάου. Ο επαρχιακός δρόμος ανάμεσα από οξιές και μαύρο έλατο καταλήγει στο Μαύροβο, (τεχνητή λίμνη/φράγμα) που το χρώμα επηρεάζεται από το μαύρο έλατο, με εγκαταστάσεις σκι.

Η Μπίτολα ή Μοναστήριο ή η πόλη των προξένων (το 1912 υπήρχαν 12 προξενεία). Η πρώτη πόλη μετά τα σύνορα σε υψόμετρο 600μ., είναι μια έκπληξη. Ένας πεζόδρομος, ο Σιρόκ Σοκάκ, χαρακτηρίζει την πόλη με μικρά αρχοντικά του 19^ουαιώνα, όπου στεγάζονται ακόμα και σήμερα προξενεία.

Μπίτολα. Μανάκης

Διασταυρώνεται με το ποτάμι Ντραγκόρ, Δραγόρας που χωρίζει την παλιά πόλη από την νέα. Τζαμιά εκατέρωθεν του ποταμού, παζάρι, παλιά στεγασμένη αγορά… Πλατείες με αγάλματα, όπως του πρώτου κινηματογραφιστή Μανάκη από την Αβδέλλα, (Ιωάννης, 1878-1954 και Μιλτιάδης 1878-1964) *2 έξω από την αίθουσα/σινεμά, όπου στήνεται φεστιβάλ κινηματογράφου και φωτογραφίας κάθε χρόνο, ένα από τα πολλά της πόλης.

Προσθήκη λεζάντας

Το σπίτι της βλάχας Ελένης που ερωτεύτηκε ο Κεμάλ. Η Ακαδημία Στρατού που φοίτησε ο Κεμάλ (μουσείο σήμερα). Το σπίτι με το ηλιακό ρολόι στον πλευρικό τοίχο που γράφει «PANTAREI*3». Η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Δημητρίου (1830) που χτίστηκε από δωρεές Ελλήνων. Ο πύργος με το ρολόι (17^οςαιώνας).

Μπίτολα, Σχολή πολέμου/Μουσείο

Σε αυτήν την πόλη έλαβε χώρα το 1903 η επανάσταση του Ίλιντεν, ανήμερα του Προφήτη Ηλία. Οι καταπιεσμένοι μουσουλμάνοι, χριστιανοί και βλάχοι ζητούσαν δικαιώματα από τους δυνατούς της εποχής, Έλληνες και Τούρκους που συνασπίστηκαν, για να καταπνίξουν την εξέγερση. Εθνική εορτή, ταυτίζεται με την συσπείρωση των Σλάβων σε εθνική οντότητα.

Μπίτολα. Το ρολόι

Από τα ελληνικά σύνορα ανηφορίζοντας, πριν φτάσουμε, στα δύο χλμ. από τη Μπίτολα, η ιδρυμένη (4^οςπ.Χ.) από το Φίλιππο Β΄ η πόλη Ηράκλεια η Λυγκιστική, σταθμός της Εγνατίας οδού επί Ρωμαίων, για αντικατασταθεί το 1894 με τραίνο.

Οχρίδα ,το θέατρο

Η πόλη Οχρίδα (στο λόφο σλάβικα) ή Αχρίδα, η αρχαία Λυχνίτις (θεμελιωμένη από τον εξόριστο Φοίνικα της Θήβας), αργότερα, πάνω στην Εγνατία οδό που ένωνε το Δυρράχιο με την Θεσσαλονίκη. Προστατευμένη από την Unesco, χαρακτηρίζεται από τον λόφο που στέφεται από το κάστρο του Σαμουήλ Β΄(958-1014, τσάρος της πρώτης Βουλγαρικής αυτοκρατορίας, «ανίκητος και αξεπέραστος σε τόλμη») που μετέφερε εδώ την πρωτεύουσα του από τα Σκόπια, πάνω στην πρώτη οχύρωση του 4^ουπ.Χ. αιώνα.

Οχρίδα, Περίβλεπτος

Το κάστρο περιστοιχίζεται από τον αρχαιολογικό χώρο Πλάοσνικ (ναός Κλήμη, βαφτιστήριο). Μετά την πρώτη είσοδο στο κάστρο βυζαντινές εκκλησίες… Η Αγ. Σοφία με την Παναγία έγγυο, η Περίβλεπτος (15^οςαιώνας με τους Άγιους Γεώργιο και Δημήτριο στις παραστάδες ντυμένους σαν βυζαντινοί αξιωματικοί!!!). Λένε ότι φτάνουν τις 365 οι ναοί στην ευρύτερη περιοχή (π.χ. Άγιος Έρασμος, Άγιος Ιωάννης Κανέο)! Εδώ έδρασαν και οι Κύριλλος και Μεθόδιος με τους μαθητές τους Κλήμη και Ναούμ που τα αγάλματα τους είναι στημένα στην παραλία της πόλης, καθώς και το άγαλμα του κολυμβητή με τον Σταυρό (συμβολίζει τα Θεοφάνια).

Οχρίδα. Μαυσωλείο

Παραδοσιακά κτίσματα με σαχνίσι και φουρούσια, στενά δρομάκια. Πινακοθήκη βυζαντινών εικόνων στην Περίβλεπτο. Αρχαιολογικό μουσείο, χώρος παραδοσιακής παραγωγής χαρτιού. Σχεδόν ολόκληρο ένα ελληνιστικό (200π.Χ.)/ρωμαϊκό θέατρο. Στον πεζόδρομο η συνηθισμένη ουδετερότητα και οχλοβοή των τουριστικών μαγαζιών. Αριστερά ένας δρόμος με μουσουλμανικό τέμενος και τουρμπέ (μαυσωλείο), παρακάτω πολλά ψητοπωλεία. Η παραλία διαμορφωμένη για περίπατο, με καφετέριες και εστιατόρια πάνω στη λίμνη.

Ο Μαύρος Ντριμ "φεύγοντας "από την λίμνη.

Η Στρούγγαπιο κοντά στην Αλβανία (12χλμ.) χαρακτηρίζεται από τις διαμορφωμένες όχθες του ποταμού Ντριμ και τον παρόχθιο περίπατο στην λίμνη, «δυστυχώς οι μετανάστες έφεραν λεφτά και γκρέμισαν τα παλιά σπίτια».

Η ξύλινη γέφυρα των ποιητών

Η μια από τις τρις γέφυρες, η ξύλινη, είναι αυτή, όπου απάνω της γίνεται το φεστιβάλ ποίησης το καλοκαίρι. Δίπλα το πάρκο των ποιητών (ο καθένας έχει φυτέψει ένα δένδρο). Πατρίδα της Μαρία –Τερέζας (διεκδικώντας την από τους Αλβανούς). Εδώ κυριαρχεί το αλβανικό στοιχείο, όπως και σε όλο το μήκος των συνόρων που υψώνουν στα σπίτια τους ακόμα και στους τάφους την αλβανική σημαία.

Στρούγγα. Οχρίδα

Λέγεται ότι η νεράιδα Ezerkaαναποδογύριζε τις βάρκες, για να σώσει τα ψάρια της λίμνης, είθε να τους προστατέψει και τώρα από την ασυδοσία της άκρατης τουριστικής εκμετάλλευσης!!

10/05/2018

*1 Αθήνα –φυλάκιο Νίκης: 640 χμ. (32.20 ευρώ τα διόδια)

Πάτρα- φυλάκιο Νίκης: 437χμ (29.20 ευρώ με την γέφυρα)

Φυλάκιο Νίκης-Μπίτολα: 17.3 χμ. (δίχως διόδια)

Μπίτολα-Οχρίδα: 66 χμ. (δίχως διόδια)

Οχρίδα- Άγιος Ιωάννης ο βαπτιστής: 86.1χμ. (δίχως διόδια)

*2 Το 1903 γύρισαν την πρώτη τους ταινία.

*3 Ηράκλειτος

Η Χώρα Φολεγάνδρου

Καταμεσής του Αιγαίου, νότια των Κυκλάδων συναντάς την Φολέγανδρο ή Πολύκαντρο, τόπος απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς αλλά και εξορίας στους Ρωμαϊκούς χρόνους και στην σύγχρονη εποχή (1928-1971)!

Οι Κυκλάδες

Από τον γιο του Μίνωα Φολέγανδρο ή από την φοινικική λέξη «phelekgundari» που σημαίνει πετρώδης πήρε το όνομα της(;). Αλλά και Πολύανδρος από τους πολλούς βοσκούς που ήρθαν εδώ ψάχνοντας βοσκοτόπια, εξ ου και Πολύκανδρος στην Ενετοκρατία. Οι μύθοι και η ιστορία λέει ότι Μινωίτες και Φοίνικες και Κάρες και Λέλεγες και Δωριείς και Αθηναίοι και Ρωμαίοι και Ενετοί και Τούρκοι και πειρατές πέρασαν από το νησί*1 με αρχή της κατοίκησης της το 3000 π.Χ. (κυκλαδικός πολιτισμός).

Ψηλά η ... Χώρα

Με το ταχύπλοο 4.30 ώρες από τον Πειραιά αλλά αν ο καιρός είναι αν…άστατος τότε θα αργήσει μπορεί και 2-3 ώρες με 69.70 ευρώ εισιτήριο. Mια η άλλη δηλ χρονικά με το απλό πλοίο της γραμμής που κάνει 6.20 ώρες και με ασύγκριτα φθηνότερο εισιτήριο. Με το απλό θα νιώσετε το ταξίδι.. Tο μπλε του ουρανού και της θάλασσας θα σας βοηθήσει να συνειδητοποιήσετε ότι φεύγετε για διακοπές.. Ανάλογα με το δρομολόγιο θα περάσετε από Κύθνο, Σέριφο, Σίφνο, Μήλο, Κίμωλο.. σα μικρή κρουαζιέρα, θα περπατήσετε στο κατάστρωμα αναπνέοντας αρμύρα, θα λιαστείτε, θα ακούσετε τους γλάρους σα σιμώνετε στεριά… Με το ταχύπλοο (κλείνουμε έγκαιρα θέση) κάθεστε εξ αρχής στην αριθμημένη θέση σας, δεν έχετε επαφή με τον χώρο, άσε που στην έξοδο θα ζήσετε ένα δράμα… Μπορείτε βέβαια να πάτε και με θαλαμηγό αλλά και με ελικόπτερο! Στην διακριτική σας επιλογή..

Στα στενά της Χώρας

Οι κάτοικοι γελαστοί, ομιλητικοί και φιλόξενοι συνηγορούν στην άποψη ότι μετά τον εξανδραποδισμό του νησιού από τους Τούρκους το 1715 αιώνα κατοικήθηκε από Κρήτες. Το νησί παρέχει υψηλής ποιότητας παροχή υπηρεσιών με αντίστοιχες τιμές. Αν δεν μπορείτε να μείνετε πολύ μια ματιά για 3-4 μέρες είναι αρκετές.

Η Χώρα

Στην Φολέγανδρο υπάρχει η Χώραστο κέντρο του νησιού και διάφοροι μικροί οικισμοί που αναπτύχθηκαν σε καιρούς ασφάλειας, για να εξυπηρετήσουν τις ποιμενικές και αγροτικές ανάγκες. Ανηφορίζοντας τρία χιλιόμετρα από το αδιάφορο Καραβοστάσι συναντάς την Χώρα, κτισμένη σε ένα επίπεδο, 200μ υψόμετρο. Το ΚΤΕΛ, ο χώρος στάθμευσης, το Ταχυδρομείο, γήπεδο, τα πρώτα καταλύματα και ηΠούνταδηλ. άκρη, η πρώτη πλατεία που κρύβει μια έκπληξη στα ανατολικά, είναι τα πρώτα συναπαντήματα. Πλησιάζοντας το πεζούλι της πλατείας ατενίζεις το πέλαγος, ενώ κάτω κατακρημνίζεται το βλέμμα απρόοπτα.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου στην Χώρα

Στα δεξιά ελικοειδής δρόμος ανηφορίζει για την Κοίμηση της Θεοτόκουμε τον σχετικό θρύλο για την εικόνα, πάνω στα ερείπια του ναού της Αρτέμιδος Σελασφόρου, με εντοιχισμένο επιτύμβιο κι άλλα μαρμάρινα απομεινάρια. Το Πάσχα περιφέρουν την εικόνα με τα πόδια στο νησί για ευλογία. Στην κορφή το Παλαιόκαστρο, το πρώτο κάστρο της περιοχής με τα ερείπια του Απόλλωνα προστατηρίου. Η απεραντοσύνη του Αιγαίου στα πόδια σας!

Η Κοίμηση της Θεοτόκου

Σοφό είναι να μείνετε στην Χώρα. Κέντρο του νησιού που από εκεί ξεκινάνε σε τακτές ώρες δρομολόγια του τοπικού ΚΤΕΛ (1.50-1.80ευρώ εισιτήριο) για το Καραβοστάσι, το λιμάνι ή την Άνω Μεριά, στα βόρεια ή την Εγκάλη, δυτικά. Με τα πόδια ή με βαρκούλες πηγαίνετε ανάλογα με τον καιρό σε μικρές αγκαλιές θάλασσας, οι περισσότερες δίχως σκιά. Εννοείται ότι μεσούντος του καλοκαιριού τα δρομολόγια και η διάθεση πλοιαρίων είναι πιο τακτική. Με 35ευρώ την ημέρα έχετε αυτοκίνητο, αν και δεν είναι αναγκαίο. Υπάρχει και ταξί αλλά με προσυνεννόηση.

Η πλατεία Ντούναβη

Η Χώρα είναι κάτι απερίγραπτο.. Καταμεσής της καλοκαιρινής ξεραΐλας βρίσκεσαι σε μια πλατεία με το μοναδικό πλατάνι του νησιού, με σκιά, λουλούδια, ώστε προς στιγμή νομίζεις ότι είσαι στο Πήλιο. Ντούναβη τη λένε, γιατί έχει δυο πηγάδια/στέρνες δηλ νερόοοο!!! (ονομάζεται και πλατεία του Ιταλού). Ακολουθούν η Πιάτσα, του Κρητικού…. Καφέ, καφενεία, ταβερνεία, μάρκετ με όλα τα καλά.. εκκλησίες.. κι άλλη πλατεία/ες (σύνολο έξι) κι άλλη/ες εκκλησίες, σοκάκια πλακοστρωμένα με την πράσινη πέτρα φολεγάνδρου, καθαρά, ασβεστωμένα, η εκτός κάστρου πόλη. Διακριτικά μπαράκια για το βράδυ με ακόμα πιο διακριτική μουσική.

Οροφή με πράσινη πέτρα Φολεγάνδρου

Τα σπίτια απλά, με επίπεδες στέγες από αργιλόχωμα πατημένο, πάνω σε φύκια για μόνωση, στερεωμένη σε «φίδες» (κωνοφόρο), τα δοκάρια οροφής. Η οροφή από πράσινες πλάκες Φολεγάνδρου. Με υποδοχή για την συγκέντρωση της βροχής, για να καταλήξει σε δεξαμενές μιας και οι πηγές λιγοστές.

Οι λούρες

Σαν αγοράζεις χωράφι/οικόπεδο μαζί αγοράζεις και την εκκλησία του πρώην οικοπεδούχου, έκδοχο του τότε πλούτου και προβολή της ευμάρειας τους. Γι αυτό, όπου σταθείτε θα συναντήσετε και μια εκκλησία, αν και τώρα καταρρέουν από την αδιαφορία των κληρονόμων. Μονοπάτια φεύγουν, για να βγουν στην εξοχή, στις δεξαμενές νερού ή στις «λούρες», κομμάτια γης που συγκρατούν το χώμα στο πρανές με ξερολιθιές, μέχρι την θάλασσα.

Το Παραπόρτι, είσοδος στο κάστρο

Περνοδιαβαίνοντας διαβάζεις… προς Κάστρο, περνάς το Παραπόρτι δηλ μια απλή δίοδο ή την Λόντζια και μπαίνεις στο ενετικό κάστρο (1215) άσχετο με όσα κάστρα ξέρεις. Σπίτια σφικτά το ένα δίπλα στο άλλο, στενά, δίπατα με απότομες στενές σκάλες που βγάζουν στον απάνω όροφο, με πλάτη τυφλή προς τα έξω, κάποια με το οικόσημο των σταυροφόρων, με καταπακτές και διόδους σε ελλειψοειδή κύκλο δίχως άνοιγμα προς τα έξω. Εκκλησίες στοιβαγμένες και μυστικά περάσματα αποκομμένα από τον έξω κόσμο, ένας μικρός λαβύρινθος. Ξενοδοχεία σήμερα ή αγορασμένα από ξένους που είχαν διακρίνει την ομορφάδα τους.

Το εσωτερικό του κάστρου

Ο περίπλους του νησιού (32 χλμ) αξίζει, για να δείτε εκτός από την καταγραφή όλων των παραλιών*2 του νησιού και τον πέτρινο φάρο της Ασπροπούντας*3 (του 1919, ύψος ένδεκα μ.) και στα δυτικά την περίφημηΧρυσοσπηλιά. Με τέσσερις στάσεις για βουτιές, φαγητό και ξενάγηση διάρκειας 6 ωρών περίπου προσαρμοζόμενη πάντα στις καιρικές συνθήκες (40ευρώ).

Ο φάρος της Ασπροπούντας

Στα ΝΑ, αφού περάσετε το γκρεμνό της Χώρας, κάτω από το Παλαιόκαστρο, δύσβατη κι από θάλασσα κι από ξηρά η Χρυσοσπηλιά*4. Το στόμιο της θα φανεί τριάντα μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Με ιδιαίτερο αρχαιολογικό και σπηλαιολογικό ενδιαφέρον, ανεξερεύνητη ακόμα, όπου κρύβονταν οι κάτοικοι σε καιρό επιδρομών. Τον 4^οπ.Χ. αιώνα μαζεύονταν «έφηβοι καλοί» από όλο το Αιγαίο σε μια πιθανή τελετή ενηλικίωσης τους, όπως καταθέτουν τα τετρακόσια ενεπίγραφα ονόματα τους στα τοιχώματα της σπηλιάς. Σταλαγμίτες, σταλακτίτες, ρωμαϊκές δεξαμενές νερού, όστρακα, αγγεία, λυχνάρια με ερωτικές σκηνές και οστά προκαλούν το επιστημονικό ενδιαφέρον. Η σπηλιά δεν είναι επισκέψιμη.

Η Χρυσοσπηλιά

Την Απάνω Μεριά, δηλ ένας σκόρπιο οικισμό σε μήκος δύο χιλιομέτρων, στην ουσία «θεμωνιές», δηλ αγροτικά και ποιμενικά συγκροτήματα, αν δεν φυσά, αξίζει να τα περιηγηθείτε. Μπέστε στο παλιό παντοπωλείο της Ειρήνης να ησυχάσει το κεφάλι σας από τον αέρα και να ευφρανθείτε τις μυρωδιές της κουζίνας της.

Καμινάδα στην Άνω Μεριά

Οι κάτοικοι ήταν παλιά αυτόνομοι, αυτάρκεις και αυθύπαρκτοι με τα ζώα τους και τους καρπούς τους. Ελιές, κριθάρι, βαμβάκι και υφάσματα εμπορεύονταν, γεννήματα από τα χέρια τους. Κάποτε έτρεφε 7.000 κατοίκους. Στο τέρμα του δρόμου μια ταβέρνα με.. δικά της κρέατα, ηλιοβασίλεμα, ο οικισμός και ο χωματόδρομος για την παραλία του Αγ. Γεωργίου.

Το λεμονόσπιτο στο οικομουσείο

Κάποιος μερακλής οργάνωσε την «θεμωνιά» του (θημωνιά από το τίθημι δηλ. σωρός από στάχυα, συγκέντρωση) σε οικομουσείο*5 και αξίζει να το δείτε. Σε πρωτόγονη μορφή το ελαιοτριβείο, το πατητήρι, ο στάβλος, η δεξαμενή νερού, ο φούρνος, οι αποθηκευτικοί χώροι, το σπιτάκι, η πλύστρα, το μαγειρείο, το περιβόλι και το λεμονόσπιτο. Αν και ιδιωτικό, είναι δωρεάν.

Από το οικομουσείο

Αν είστε τυχεροί και δεν φυσά, μπορεί να κάνετε μπάνιο κάθε μέρα σε διαφορετική παραλία που θα πάτε με τα πόδια ή με βαρκάκι, σπανιότερα με όχημα. Παρθένες παραλίες, οι περισσότερες δίχως σκιά (Κάτεργο, Σερφιώτικο). Μονοπάτια*6, διαδρομές με τα πόδια θα σας φέρουν πιο κοντά στην φύση, ιδιαίτερα την άνοιξη! Έχετε και την επιλογή της κατάδυσης. Σε πέντε χιλιόμετρα από την Χώρα στο Λιβάδι, υπάρχει camping.

Φολέγανδρος

Δοκιμάστε την ματσάτα, χειροποίητα μακαρόνια που ετοιμάζονται και μαγειρεύονται πάραυτα πασπαλισμένα με ντόπιο τυρί. Την καρπουζένια (καρπούζι, μέλι κ σουσάμι στο φούρνο), καλασούνες δηλ πίτες με χειροποίητο φύλο και ντόπιο τυρί. Στα εστιατόρια εξαιρετικά ντόπια αιγοπρόβια τυριά (σουρωτό, ξινότυρο, χλωροτύρι, λαδοτύρι, ανθότυρο, σκληρό τυρί). Και αξιοσημείωτο ότι παντού κόβουν αποδείξεις!

Πρωινό στην Πούντα

Στην Πούντα στο ομώνυμο μαγαζί*6 με τα χειροποίητα κεραμικά της ιδιοκτήτριας*7 θα σερβιριστείτε ένα ιδιαίτερο πρωινό με ντόπιο τυρί στο κήπο με την εκκλησία, ή και κάποιο μεσημεριανό πιάτο (χταπόδι με φάβα, σκάρο με φρέσκα λαχανικά!!). Μην ξεγελαστείτε από τα λίγα τραπεζάκια στην πρόσοψη.. περάστε μέσα.. Στο Paras-agas, λογοπαίγνιο με το επώνυμο Αγάς, το γλυκάκι κι όχι μόνο της μέρας, κάτω από βαθιά σκιά. Στα στενά δεν θα βρείτε μαγαζιά με τουριστικά αλλά ιδιαίτερες χειροποίητες κατασκευές όπως κοσμήματα από τα χέρια ενός ερασιτέχνη ασημοχόου αλλά εραστή του όμορφου, το Φώτη.

Ανώφλι στο κάστρο

Ξερό, άνυδρο, γεμάτο κατσίκια μέσα σε δύο δεκαετίες έγινε τουριστικός προορισμός για απαιτητικούς επισκέπτες. Παρ όλα αυτά το νησί κρατά το χρώμα του και οι άνθρωποι τον χαρακτήρα τους. Νιώθεις ότι σε περιμένουν, ότι είσαι ο φιλοξενούμενος τους…

3/7/2018

Στο κάστρο

Χρήσιμα τηλέφωνα

Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών τηλ : 2286027171

e-mail: k.folegandrou@kep.gov.gr

Κοινότητα Φολεγάνδρου τηλ.: 2286041285

Λιμεναρχείο – τηλ. : 2286041530

Αστυνομία – τηλ. : 2286041249

Ιατρείο – τηλ. : 2286041222

Φαρμακείο – τηλ. : 2286041540

Η Φολέγανδρος

*1 Σύμφωνα με τη μυθολογία στο νησί ήρθαν οι Μινωίτες Κρήτες, με οδηγό τους το γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα Φολέγανδρο, το όνομα του οποίου πήρε το νησί στους κατοπινούς χρόνους. Είναι γνωστό από ιστορικά κείμενα ότι το νησί αποτελούσε καταφύγιο καταδιωκομένων από την Κρήτη. Από τους μελετητές διατυπώνεται επίσης η εκδοχή ότι η Φολέγανδρος οφείλει το όνομά της στους Φοίνικες. Οι Φοίνικες, ξακουστοί έμποροι στα πρώτα χρόνια της 1ης χιλιετίας π.Χ., χρησιμοποιούσαν το νησί ως αγκυροβόλιο και σταθμό στις εμπορικές τους εξορμήσεις σε όλη την Μεσόγειο και το ονόμαζαν «phelekgundari», όνομα που σημαίνει στη γλώσσα τους «πετρώδης γη», όρος που αποδίδει επακριβώς την μορφολογία του νησιού. Άλλωστε, «σιδηρά γη», εξαιτίας της τραχύτητας του εδάφους της την αποκαλεί και ο αρχαίος συγγραφέας Άρατος. Από επιγραφές που βρέθηκαν στη νήσο οι κάτοικοι κατά την ιστορική περίοδο πρέπει να ήταν Δωριείς από τη Σαντορίνη του γένους των Αιγιδών. Το 425 π.Χ. φέρεται να έχει ήδη κυριευθεί και να ήταν υποτελής των Αθηναίων, καταβάλλοντας ετήσιο φόρο 2.000 δραχμών, σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών. Δεύτερη ιστορική αναφορά προέρχεται από επιγραφή που βρέθηκε στους Δελφούς παρά τον θησαυρό των Σιφνίων, του 4ου - 3ου αιώνα π.Χ. που η Φολέγανδρος φέρεται να συνέβαλλε οικονομικά στην επισκευή του ναού του Απόλλωνα, ή να αποτελούσε αποικία που ιδρύθηκε κατ΄ εντολή του Μαντείου.

Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν το νησί ως τόπο εξορίας.Την κατέκτησε ο ιδρυτής του Δουκάτου Μάρκος Σανούδος το 1212 και ανέγειρε μεγάλο οχυρό φρούριο στο ψηλότερο σημείο της Χώρας, όπου και η αρχαία πόλη. Το νησί έμεινε υπό την κυριαρχία των Βενετών μέχρι το 1566, όταν και ερημώθηκε από τους Τούρκους πειρατές. Το 1617 οι Τούρκοι κατέλαβαν το νησί και το εξουσίαζαν μέχρι το 1821. Το έτος 1715 η Φολέγανδρος υπέστη λεηλασία και ερήμωση από τον πασά Τζανούμ Χότζα που υποδούλωσε τους κατοίκους της. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82

· *2 Παραλίες.Το Λατινάκι, Βιτσέντζου και Πουντάκι, είναι μικρές παραλίες που θα συναντήσετε ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο από το λιμάνι προς το Λιβάδι. Στο Κάτεργο φθάνεις με καραβάκι από τον Καραβοστάση ή με τα πόδια από το μονοπάτι που ξεκινά από το Λιβάδι (γύρω στα 30΄). Το μονοπάτι αυτό θέλει προσοχή. Στο Λιβάδι πας από τον Καραβοστάση. Τέλος η Αγκάλη είναι μια οικογενειακή παραλία που έχει οδική πρόσβαση με λεωφορείο ή με αυτοκίνητο αλλά και με καραβάκι από τον Καραβοστάση. Πολύ κοντά στην παραλία της Αγκάλης είναι η μικρή παραλία Φηρά (μονοπάτι, 10′) και ο Γαλίφος, ακολουθώντας το μονοπάτι πρός τον Άγιο Νικόλαο (10′). Και https://www.folegandros.gr/list/paralia-chochlidia/

*3 Φάρος Ασπροπούντας: http://www.faroi.com/gr/aspropunta_gr.htm

· *4 Χρυσοσπηλιά: http://www.speleo.gr/gr/documents/chrisospilia.pdf.

* * 5 Οικομουσείο Φολεγάνδρου: https://www.folegandros.gr/file/2017/06/Folegandros-Ecomuseum.pdf

* *6 Μονοπάτια: http://www.diaploustravel.gr/el/traveller-guide/footpaths/

· *7 Πούντα. http://www.pounta.gr/restaurant_gr.html

·*8 Τα κεραμικά της Λίζμπετ: http://www.pounta.gr/ceramics_gr.html

Η πλατεία του ...

3/7/2018

Η Χώρα

Η ζωή στις σκοτεινές στοές του νησιού ακόμα και σήμερα στα πρόσωπα των ανθρώπων είναι εμφανής. Στα χρόνια της φτώχειας (19^οςαιώνας) ντόπιοι έμπαιναν στις στοές αξημέρωτα, για να βγουν βράδυ στο νησί που δεν είχε ήλιο μιας και δεν τον έβλεπαν. Μικρόσωμοι, στεγνοί, λιγνοί, με στενά χείλια, δίχως πολλές κουβέντες, αγέλαστοι.. βγαλμένοι από τα σκοτάδια.. ανεξίτηλα χαράγματα στο DNAτους το παρελθόν..

Στο κάστρο

Το κεφάλι της Μέδουσας πέτρωσε ανθρώπους και φύση, εξ ου και η βραχώδης όψη του νησιού. Μια απέριττη δωρική ομορφιά απλώνεται σε όλο το νησί. Ομοιόμορφα τοπία με εξαίσιες ακρογιαλιές, όπου σε μία από αυτές προσάραξε η λάρνακα με την Δανάηκαι τον γιο της Περσέα* που, για να τον ξεφορτωθεί ο επίδοξος γαμπρός της μάνας του, τον ξαπόστειλε να φέρει το κεφάλι της Μέδουσας*κι εκείνος σαν γύρισε και κατάλαβε τις προθέσεις του Πολυδεύκη, τον πέτρωσε μαζί κι όλο το νησί. Ηρεμία και ησυχία συνέχεια του «σεριφίου βατράχου»* που σίγησε από τους θεούς, για να μην ενοχλεί τον κουρασμένο Περσέα που τελικά τους παράτησε και πήγε μαζί με τους κύκλωπες να κτίσει τις Μυκήνες (Περσεία πηγή).

Το Λιβάδι

Λεγόταν Serfinoκαι Serphenoκαι Serphantoκαι Σέρφω από το σέρφη βότανο για τα νεφρά ή το σέρφος που θα πει φτερωτό έντομο ή το στέρφος που θα πει σκληρό (Ετυμολογικό Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, 1984,Chantraine). Αναφέρεται στον Στράβωνα (Ι 487)

Το Λιβάδι από τον Αυλόμωνα

Στο Λιβάδιφτάνεις σε 2.15 λεπτά με το ταχύπλοο και αντικρίζεις την Χώρα πάνω στο λόφο απέριττα απλή. Το καλοκαίρι ένα ομοιόμορφο κιτρινοκαφέ πέπλο έχει σκεπάσει το νησί, ξεχωρίζουν έντονα τα άσπρα σπίτια και μικρές νησίδες από πράσινο, κάποιες καλλιέργειες. Ένας μεγάλος κόλπος το Λιβάδι, που καταλήγει στον Αυλόμωνα (αριστερά βλέποντας την θάλασσα). Μέσα του κλείνει το λιμάνι με ιστιοπλοϊκά, βάρκες και ψαροκάϊκα, την παραλία γεμάτη με ξενοδοχειάκια, ήσυχα καφέ- ιδιαίτερο αυτό του ιστιοπλοϊκού-, εστιατόρια, ζαχαροπλαστείο… όλα με εκλεκτή μουσική. Ήσυχα, δίχως οθόνες τηλεόρασης και ανθρώπους δίχως κινητό στο χέρι. Οι άνθρωποι μιλούν, γελούν, επικοινωνούν, ακούνε μουσική. Στον δεύτερο δρόμο από πίσω κάποια τουριστικά πουλάνε επιλεγμένη πραμάτεια. Από εδώ ανηφορίζει δρόμος (στα δεξιά του λιμανιού βλέποντας την θάλασσα) που οδηγεί σε ένα δεύτερο σκιερό κολπίσκο, τα Λιβαδάκιαμε κάμπινγκ, παραθαλάσσιο μπαρ και ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις.

Τα στενορύμια της Χώρας

Από το Λιβάδι ξεκινάνε λεωφορεία για την Χώρα και το υπόλοιπο νησί, σε εποχή αιχμής στήνονται και τα δρομολόγια για τις παραλίες. Για μακρινές διαδρομές χρειάζεται αυτοκίνητο. Σε περίπτωση ενοικίασης καλό είναι να έχει γίνει κράτηση και να ενημερωθείτε για τις τιμές που είναι τσουχτερές. Το καλοκαίρι δρομολογούνται και καΐκια για τις παραλίες. Οι δρόμοι είναι στενοί με ελλιπή σηματοδότηση. Ανάλογα με τον καιρό έχετε την δυνατότητα επιλογής παραλίας.

Προς την πλατεία των Μύλων

Στην Χώραανεβαίνεις από μονοπάτι - προτιμότερο να το κατεβείς- ή με το λεωφορείο που κάνει στάση απέξω από το αρχαιολογικό μουσείο, ανοικτό μεν αλλά… κλειστό δε (..κάπου έχει πεταχτεί ο φύλακας). Μικρό αλλά κατατοπιστικό μουσείο. Η Χώρα είναι μια έκπληξη. Λιτή, γυμνή, δωρική, φτωχή. Από την πλατεία των Μύλωνμε τους τρεις αναπαλαιωμένους ανεμόμυλους ξεκινούν στενάκια και δρομάκια, απότομα σκαλιά και σκαλάκια.

Η Χώρα

Μικρά λευκά σπίτια, το ένα πάνω στο άλλο, το ένα δίπλα στο άλλο, αγκαλιασμένα, αντιμέτωπα στους αέρηδες. Πλήρης η απουσία του πράσινου. Σήμερα τα περισσότερα είναι μαγαζιά, μπαρ, ενοικιαζόμενα. Το πρωί όλα μαζεμένα, κλειστά, άλλη όψη και το βράδυ όλα ανοικτά με χαμηλό φωτισμό και μουσική… μια μαγεμένη ατμόσφαιρα.

Χώρα. Πάνω Πιάτσα

Μια φαρδιά σκάλα ανεβαίνει στο κάστρο που υπολείμματα του διακρίνονται από την ΒΔ πλευρά του λόφου. Εκκλησίες κι άλλες εκκλησίες.. Άπλετη η θέα.

Το Δημαρχείο

Κάπου ένας δρομίσκος οδηγεί σε μια παραμυθένια πλατεία, την Πάνω Πιάτσα,με ένα νεοκλασικό Δημαρχείο (1908) που υψώνεται επιβλητικά και ερειπώνεται αφημένο στο χρόνο δίπλα σε μια τεράστια εκκλησία του Αγ. Αθανασίου (1820). Χρωματιστές καρέκλες, χρώματα παντού… Εξαιρετικό πρωινό στην πλατεία και εκλεκτά σουβλάκια στο Λούι.

Κάτω Χώρα

Η κατάβαση (περίπου 2.600 μ.) με τα πόδια για το Λιβάδι σε φέρνει στα δαιδαλώδη πολλές φορές αδιέξοδα σοκάκια. Υπάρχουν οδοδείκτες, αφού διανύσεις την μισή απόσταση ψάχνοντας και ρωτώντας. Κατεβαίνοντας η αισθητική αλλάζει στην Κάτω Χώρα. Σπίτια σε νεοκλασικό στυλ με τα λεφτά των μεταναστών φτιαγμένα.

Στα ριζά του Κάστρου

Η ευρύχωρη πλατεία της Ευαγγελίστριας. Φαρδιά σκαλιά περνάνε μπροστά από το παλιό δημοτικό, δίπλα το λαογραφικό μουσείο (1976) του Συνδέσμου Σεριφίων που ανοίγει αρχές Ιουλίου (τηλ 2281051181), παραδίπλα ένα κουκλίστικο θεατράκι (1996) και απέναντι το ηρώο και ο Άγιος Αντώνιος. Η Χώρα από πάνω υψώνεται ολόλευκη και κάτω στην λαγκαδιά τα περιβόλια του νησιού.

Σέριφος

Το νησί διαθέτει περιφερειακό δρόμο αρκετά καλό με διακλαδώσεις προς τις παραλίες αλλά ανεπαρκή σηματοδότηση.. Δρόμοι πολύστροφοι, στενοί, απότομα κατηφορικοί με αυτοκίνητο ή με τα πόδια οδηγούν σε παραλίες ξεχωριστές, όπου όλες έχουν σκιά από γερασμένα, πολύπαθα, ανεμοδαρμένα αλμυρίκια. Η κάθε μία έχει τον χαρακτήρα της, χαλίκι, άμμο, βότσαλο.. πεντακάθαρες δίχως ψάρια και ομπρέλες!! Στο κέντρο του νησιού περίπου η διασταύρωση για την Χώρα. Μην ξεχάσετε να πάρετε κάπαρη, να γευτείτε τα υπέροχα ντόπια τυριά τους και φρέσκο ψάρι που το βλέπετε να το φέρνουν το πρωί οι βάρκες. Απευθυνθείτε στην Ομοσπονδία ΚΥΚΛΑΔΩΝ για τουριστικό κατάλυμα.

Το καστρομονάστηρο των Ταξιαρχών

Ξεκινώντας από το Λιβάδι περνώντας τον Αυλόμωνα, στα αριστερά ένα φράγμαγια άρδευση, το λίγο νερό που ξεφεύγει συντηρεί τον υγρότοπο που καταλήγει στην θάλασσα. Ανατολικά, στα 2,5 χλμ. η παραλία με την εκκλησία του Αγίου Σώστηπάνω σε ένα ορμίσκο που δίνει την ευκαιρία να διαλέξεις παραλία ανάλογα με τον καιρό, κατεβαίνεις με τα πόδια. Απέναντι η νήσος Βους. Στα 8 χλμ. η Ψιλή Άμμος, κατεβαίνει μια σκάλα με 110 σκαλιά ή αυτοκίνητο σε μια από τις δύο ταβέρνες.. οικογενειακές ταβέρνες με καλό φαγητό. Μέχρι εδώ έρχεται λεωφορείο της γραμμής.

Η αυλή των Ταξιαρχών

Πεζούλες, εξωκλήσια, στάνες, αγροτικοί και ποιμενικοί οικισμοί διάσπαρτα. Και στην στροφή το καστρομονάστηρο των Ταξιαρχών (1572) με επίνειο τον Πλατύ Γιαλό (ΒΑ). Η είσοδος ήταν ψηλά στα 4 μ., ανέβαιναν με ανεμόσκαλα χάσκοντας από πάνω σου ο φονιάς, η τρύπα που έχυναν το καυτό λάδι. Στέρεο, με πολεμίστρες στα ψηλά τείχη (10 μ. ), κατάλευκο με αυστηρά οριοθετημένους εσωτερικούς χώρους λόγω στενότητας.

Η εικόνα του Ταξιάρχη

Η εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ δωρίθηκε από ένα κύπριο καπετάνιο στα 1600. Ένας κουρασμένος καλόγηρος ανοίγει μετά από τηλεφωνική συνεννόηση (2281051027). Εντυπωσιακή η πολύχρωμη δίφυλλη πόρτα του θολωτού ναού. Στο δάπεδο ένας δικέφαλος αετός πάνω σε μια μαρμάρινη πλάκα. Κατεστραμμένες οι τοιχογραφίες.

Ακολουθεί στα βόρεια ο όρμος Συκαμιά (14 χλμ.) με σκιά, ανάμεσα Παναγιά και Πύργου η διασταύρωση, δίχως ομπρέλες όπως όλες οι παραλίες, ακατάλληλη με βοριά. Η ταβέρνα «Ακρογιάλι» προσφέρει φαγητό από το μποστάνι, το λιοστάσι και τα ζώα του παππού.

Ο Άσπρος Πύργος

Προσπερνάμε χωριά με κλειστά σπίτια, έχοντας δυτικά την θάλασσα, οι άνθρωποι εξαφανισμένοι πιθανόν στις δουλειές τους, ώσπου μια πινακίδα ενημερώνει για τον Άσπρο Πύργο. Ένας ελληνιστικός, κυκλικός, μαρμάρινος πύργος με παράθυρα πολεμίστρες, παρατηρητήριο του 4^ου-3^ου π.Χ. αιώνα, ένας από τους τρεις του νησιού. Υψωνόταν στα δώδεκα μέτρα με δύο ορόφους, αρχιτεκτονικά μέλη του οποίου χρησιμοποιήθηκαν για το παρακείμενο εκκλησάκι του Αγίου Χαραλάμπους και όχι μόνο.

Μεγάλο Λιβάδι

Εμφανής η εκμετάλλευση του νησιού στα ΝΔ μιας και είχε την… τύχη να έχει μεταλλεύματα.. Παντού οπές, κατολισθήσεις και εγκαταστάσεις. Σιδερένιες κατασκευές σκουριάζουν παρατημένες προσπαθώντας η φύση να τις αφομοιώσει. Ήρθαν από τον 7^οαιώνα, για να σκάψουν Αιολείς, Ίωνες, Φοίνικες και Μυκηναίοι. Το νησί απέκτησε πλούτο έκοψε νόμισμα τον 6^οαιώνα π.Χ.*. Τόπος εξορίας στους Ρωμαίους. Οι δυτικοί ξανάνοιξαν τα μεταλλεία (1204), ήρθαν Οθωμανοί, Ρώσοι, ενώ πάντα δεχόταν πειρατικές επιδρομές. Στα νεώτερα χρόνια κάτω από καταπιεστικό καθεστώς λειτούργησαν τα μεταλλεία προσελκύοντας εργάτες από όλη την Ελλάδα με εξοντωτικές συνθήκες εργασίας. Σε εξευτελιστικές τιμές άρπαξαν την γη από τους ντόπιους που αναγκαστικά σύρθηκαν στις στοές.

Προσθήκη λεζάντας

Το 1869 ήρθε η «Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία» που τα γραφεία της διοίκησης στεγάζονταν στο σήμερα καταρρέον νεοκλασικό στο Μέγα Λιβάδι. «Προσωποποιημένη» η εγκατάλειψη με όλη της την γοητεία. Αρμυρίκια, ταβέρνες, η σκουριασμένη υποδομή για το φόρτωμα στα πλοία και άπειρες γάτες.

Μ. Λιβάδι, το μνημείο

Δεξιά το μνημείο για τους νεκρούς από την πρώτη πανελλαδικά απεργία του 1916 οργανωμένη από τον αναρχοσυνδικαλιστή Κώστα Σπέρα (την προτομή του θα δείτε μόλις προσεγγίσετε τον κολπίσκο) που αποκρούστηκε βίαια.

Μεγάλο Λιβάδι. Θερμοπηγές

Στα αριστερά του κόλπου, στο βάθος, δίπλα στην θάλασσα, δύο μικρά πετρόκτιστα κτίσματα/ εγκαταστάσεις πάνω σε θερμοπηγές για τους τότε εργάτες. Από πάνω, ψηλά στο λόφο ο θρόνος του Κύκλωπα, ο δεύτερος τετράγωνος ελληνιστικός πύργος του νησιού. Και παραδίπλα το νεότευκτο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας (2287772539) που φτάνεις από ένα χωματόδρομο.

Μ. Λιβάδι, ο θρόνος του κύκλωπα

Προσέχοντας τις ταμπέλες φεύγοντας από Μεγάλο Λιβάδι προχωράτε δεξιά για να φτάσετε παραλιακά στο Λιβάδι. Προσπερνάτε τον αδιάφορο Κουταλά με τον λασπώδη βυθό, πρώτη έδρα της εταιρείας, για να κατεβείτε στην ωραιότατη παραλία Γάνεμα (7.5 χλμ. από Λιβάδι). Νότιος κόλπος με αρμυρίκια, αφήνετε το αυτοκίνητο στο δρόμο και κατεβαίνετε με τα πόδια. Υπάρχει μια ταβέρνα στο βάθος μόνο για φαγητό. Ακολουθεί η παραλία Βάγια και Καλό Αμπέλι δίχως σκιά.

Η Χώρα

Η Σέριφος είναι το νησί που συναντάς τους μύθους που κάποτε διάβασες στα σχολικά εγχειρίδια. Γυμνή, δωρική, δίχως τουριστικές εγκαταστάσεις ακόμα διατηρεί το «ατόφιο»!

7/09/2018

Στο Λιβάδι

Σημειώσεις:

*ο μύθος της Δανάης, του Περσέα, της Μέδουσας και του «σερίφιου βάτραχου»: http://www.discover-serifos.com/el/anakalupste/serifos/muthologia/perseas-medousa-serifios-vatraxos

Των Ταξιαρχών

*Μέδουσα, μία από τις Γοργόνες που ήταν θνητή: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AD%CE%B4%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B1_(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)

Μέγα Λιβάδι

*ιστορία.. http://www.discover-serifos.com/el/anakalupste/serifos/istoria

Χώρα

Πυρσόγιαννη

"Ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο και οι Πυρσογιαννήτες τον έκτισαν.."

Μια συστάδα χωριών, είκοσι επτά τον αριθμό, στα σύνορα με την Αλβανία, εκατέρωθεν του ποταμού Σαραντάπορου, στις παρειές του Γράμμου και του Σμόλικα, στην περιοχή της Κόνιτσας, λέγονται από τον 19^οαιώνα μαστοροχώρια* δίχως να έχουμε στοιχεία για την μεσαιωνική ύπαρξη τους στον χώρο. Μια περιοχή που οι άνθρωποι μετρούν τον χρόνο με τις εποχές.

Μαστοροχώρια

Δυσπρόσιτα για λεωφορείο, στροφές και πάλι στροφές, ανάμεσα σε οξιές, καστανιές, πλατάνια και έλατα, με ελάχιστους κατοίκους πλέον, αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκού αρχιτεκτονικού τοπίου.

Εκεί γεννήθηκαν άνθρωποι προικισμένοι με μυαλό και αισθητική. «Πελεκάνοι» που έκοβαν και σμίλευαν την πέτρα ομοιόμορφα, για να κτίζεται αράδα δηλ ισόδομα, κτιστάδες που έκτιζαν στερεώνοντας την πέτρα με ασπράδια, τσόφλια, γίδινες τρίχες και χαλίκι από τα ποτάμια, ζωγράφοι από τους Χιονιάδες, «ταλιαδόροι» (tagliatore/από ιταλικά=κόφτης) δηλ ξυλογλύπτες, «ταβανατζήδες ή ταβαντζήδες» δηλ μαραγκοί. «Κιοπρουλήδες» (kopru/τούρκικα=γεφύρι) εξειδικευμένοι στο χτίσιμο των γεφυριών.

Καστάνιανη

Γενιές και γενιές μάθαιναν από μικροί την «τέχνη»: τις ιδιότητες της πέτρας και των τοπικών υλικών, την ανάπτυξη της διαισθητικότητας για τις ανάγκες του νοικοκύρη, τον εντοπισμό των τοπικών στοιχείων της παράδοσης, την παρατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος σε σχέση με το έργο.. δηλ μάθαιναν να κατανοούν και να προσαρμόζονται, να ανταλλάζουν απόψεις και να δανείζονται, να σέβονται και να αναδεικνύουν.

Ακολουθούσαν μια σαφή τελετουργίαδηλ έσφαζαν ζώα, το κουρμπάνι στα θεμέλια, για να φάει το σινάφι κι όχι οι νοικοκυραίοι που ξενυχτούσαν μη και κάποιος κάνει μάγια και πάει στράφι η δουλειά. Σαν τέλειωναν την στέγη στερέωναν δυο σταυρούς που ενώνονταν με σχοινί που πάνω κρεμούσε όλο το χωριό μαντήλια και ρούχα δώρο (μπαξίσι κ μαντήλωμα) στους χτιστάδες. Στο τελείωμα ήταν απαραίτητο ένα «ζιαφέτι», πλούσιο γεύμα με κρέας.

Άγ. Νικόλαος, Καστάνιανη

Μιλούσαν κουδαρίτικα (κούδα=πέτρα), μια συνθηματική, επαγγελματική, φτωχή γλώσσα, για να μη φύγουν τα μυστικά. Ενσωματώνονταν σε ένα «ισνάφι» από όπου δεν έφευγαν, γιατί δεν θα ξανάβρισκαν δουλειά, με καθορισμένη ιδιότητα σεβόμενοι την ιεραρχία. Έκοβαν την πέτρα και έκτιζαν σπίτια με βαριές λίθινες στέγες, εκκλησιές, μοναστήρια, βρύσες, γεφύρια με τολμηρά τόξα, στρατώνες, φάρους, τζαμιά, μπεζεστένια ( =στεγασμένη αγορά), μύλους, ξερολιθιές, έστρωναν καλντερίμια... Στέρεα που ακόμα και σήμερα στέκονται και κανείς δεν τα γκρεμίζει. Και τάφτιαχναν όμορφα με ζηλευτή καλαισθησία που είναι να απορείς για την τόση ομορφιά τους. Και μέσα τα ζωγράφιζαν με λουλούδια, γιρλάντες, σκηνές από κυνήγι.. με καλοσυνάτους αγίους, ψημένους από την δουλειά σαν και τους ίδιους. Σμίλευαν τα υπέρθυρα στα σπίτια και στις εκκλησιές, σκάλιζαν τα ταβάνια, τις ξώθυρες, τις παραστάδες, τα τέμπλα με περισσό μεράκι και απλότητα.

Καστάνιανη

Κι έγιναν ξακουστοί και περιζήτητοι. Μηδέ σχολείο μηδέ πολυτεχνείο, η φτώχεια και η πέτρα δάσκαλός τους!! Μέχρι την Πελοπόννησο (1912, εργάστηκαν στο κτίσιμο τουΕυαγγελισμού στην Αθήνα) και τα Βαλκάνια έφτασαν κτίζοντας προκομμένοι και ακούραστοι αλλά και Τουρκία και Περσία και Αίγυπτο και Αιθιοπία και Ρωσία... Γι αυτό σχεδόν σε όλα τα χωριά της περιοχής, αν και ακούγεται αντιφατικό, υπάρχει μια εκκλησία του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ταξιδευτών και των ξενιτεμένων.

Από όλα πιο ξακουστά η Πυρσόγιαννη και η Καστάνιανη. Από τα Ιωάννινα προς Κοζάνη, αφού περάσουμε την Κόνιτσα, εκεί που συναντά ο Γοργοπόταμος τον Σαραντάπορο ανηφορική διασταύρωση, στα 24 χλμ. δεξιά πρώτα οδηγεί στην Καστάνιανη και στα αριστερά μετά από 3χλμ. στην Πυρσόγιαννη.

Πυρσόγιαννη

Στα 860μ., στην κορυφή Στενό, περικυκλωμένη από οξιές η ηλιόλουστη Πυρσόγιαννη (1750) στην πλαγιά του Γράμμου, στα χρώματα του γκρι (πέτρα και πλέον γκρι κεραμίδια σε αντικατάσταση της λίθινης δίρρικτης ή τετράρρικτης στέγης). Ανηφορική με καλντερίμια, απλά σπίτια με δίφυλλες ξύλινες πόρτες, πλαταιίτσες και δυο μεγάλες εκκλησίες, ανακαινισμένη πρόσφατα, ευτυχώς δίχως: τουρισμό, περίπτερο, μηχάνημα ανάληψης, φαρμακείο κ.λπ.

Πυρσόγιαννη, σχολείο

Σταθμεύετε και ανηφορίζετε. Κέντρο η πλατεία Κόκα Καρυά(σχισμένη καρδιά) με το ομώνυμο καλαίσθητο (δαντέλες στα παράθυρα), πέτρινο καφενείο-μεζεδοπωλείο (τηλ 2655031680). Αυλίτσα με πλάτανο για ώρες περισυλλογής και ηρεμίας. Εδώ συγκεντρώνονταν, για να αναχωρήσουν τα μπουλούκια (boluk/τούρκικα= λόχος, συντροφιά)των μαστόρων με τα μουλάρια τους, την Τετάρτη ξημερώματα, πάντα μετά την Κ. Δευτέρα για εργασία σε άλλες περιοχές μέχρι το Νοέμβριο που ξαναγύριζαν φέρνοντας φουστάνι στην κυρά, τσαρούχια στους γιους, μαντήλια στις κόρες και τον «γκόρο» δηλ το βόδι της χρονιάς.

Κόκα Καρυά, Πυρσόγιαννη

Πιο πάνω ο υπεραιωνόβιος πλάτανος στην αυλή του ξενοδοχείου/ταβέρνα, το Αρμολόι. Σερβίρει τσιριβίρι: πυκνόρρευστη σάλτσα με λαγό, κόκορα, κουνέλι, κεφτέδες..

Άγ. Νικόλαος Πυρσόγιαννη

Στα αριστερά σας η δίρρικτη, τρίκλιτη εκκλησία του Αγ. Νικολάου (1750, από εντοιχισμένη επιγραφή και αγιογραφημένη το 1772) με υπόστυλο στέγαστρο στα δυτικά και πυργοειδές, τριώροφο τετράγωνης βάσης καμπαναριό (1960). Διασώθηκε από τον καθηγητή Αν. Ορλάνδο και πρόεδρο Ηπειρωτικών μελετών Κ. Φρόντζο.

Αγ. Γεώργιος Πυρσόγιαννης

Δεσπόζει του χωριού η βασιλική του Αγ. Γεωργίου (1904) στην θέση παλαιότερου του 1712 με ξυλόγλυπτο τέμπλο (1926/Β. Σκαλιστής) και εξαιρετικά απλή και προσεγμένη ζωγραφική διακόσμηση από τον Σέρβο ζωγράφο Νίκολιτς και του τέμπλου από τους Χιοναδίτες Χριστόδουλο και Θωμά. Ακούγεται κι ένα μουσείο.. φάντασμα, κέντρο μελετών για την πέτρα και τους χτιστάδες*.

Άγ. Γεώργιος, Πυρσόγιαννη

Απέναντι από την Πυρσόγιαννη, στο Σμόλικα, στα 900μ. στο όρος Γύφτισσα, ανάμεσα σε ρόμπολα, μαυρόπευκα, πεύκα, καρυδιές, καστανιές και οξιές με αναφορές στον 11^ο, στο ρέμα Γκοστανίκο η Καστάνιανη(29 χλμ από Κόνιτσα). Έχει δεχθεί τις επιδρομές των Βουλγάρων (1025), των Σέρβων (1059), των Σλάβων (1071), περιήλθε στους Οθωμανούς το 1438.. Απελευθερώθηκε το 1913, έμειναν Γάλλοι στρατιώτες για αρκετό διάστημα, ταλαιπωρήθηκε από τον πόλεμο κ τον εμφύλιο..

Καστάνιανη, το σχολείο

Πετρόκτιστο με ανακαινισμένα τα διώροφα και τριώροφα αρχοντικά με ξύλινα μπαλκόνια και τα σαχνίσια. Ξερολιθιές, βρύσες και καλντερίμια αποπνέουν τον πλούτο που ήρθε και από τους κτιστάδες αλλά και από τους μετανάστες στην Αμερική. Ξακουστοί μάστοροι έκτισαν το εξαγωνικό καμπαναριό (1868) του Αγ. Νικολάου στο Τσεπέλοβο και το Ρολόι στα Ιωάννινα (1905). Στενός ο δρόμος πρόσβασης, περιορισμένος χώρος στάθμευσης.

Αγ. Νικόλαος Καστανιανη

Τρεις ρούγες ενωμένοι με τρία μονότοξα γεφύρια της Γκάλινας, της Ράχης (1895) και των Μητσαίων (1845) έχουν κέντρο τους τον Άγ. Νικόλαο (1926) με υπολείμματα από το παλιό τέμπλο δεξιά και αριστερά στους εσωτερικούς πλευρικούς τοίχους. Δίπλα το πετρόκτιστο διώροφο σχολείο (1894). Λειτουργεί παραδοσιακό καφενείο της Αδελφότητας Καστανιωτών. Η βόλτα στα καλντερίμια θα σας δικαιώσει, αν συνοδεύεστε και από ντόπιο, θα απολαύσετε τις τρεις ρούγες και τα δεκαεπτά εξωκκλήσια. Αναζητείστε την συνοικία Μεσαριά με το αρχοντικό του Γκόσιου. Υπάρχει ξενώνας (2655031700).

Αγ. Νικόλαος, Καστάνιανη

Πριν φύγουν οι άνδρες για το μεροκάματο, οι γυναίκες στεφάνωναν με κρανιά τις πόρτες. Διαβαίνοντας τις οι άνδρες κρατιόντουσαν δυνατοί. Στο φευγιό τους έχυναν νερό στο δρόμο, για να τον ξαναβρούν και να γυρίσουν. Στα Μαστοροχώρια γυρνάς πάντα, φτάνει να αγαπάς την τέχνη των ανθρώπων!

9/10/2018

*Τα Μαστοροχώρια:

Αγία Βαρβάρα (Πλάβαλη)

Αγία Παρασκευή (Κεράσοβο)

Αμάραντος (Ίσβορος)

Ασημοχώρι – (Λε(ι)σκάτσι)
Βούρμπιανη – (Βού(έ)ρπανη)

Γαναδιό
Γοργοπόταμος – (Τούρνοβο)
Δροσοπηγή – (Κάντσικο)

Ελεύθερο (Γκριζμπάνι)

Εξοχή (Ζέλιστα)
Θεοτόκος (οικισμός) – (Φε(ι)τόκο)
Καστανέα – (Καστάνιανη)
Κεφαλοχώρι – (Λούψικο / Λυκόραχη)
Λαγκάδα – (Μπλίζ(δ)γιανη)

Μολίστα (Μεσαριά

Μοναστήρι (Μποτσιφάρι))

Νικάνορας (Κορτίνιστα)
Οξυά – (Σέλτση)

Πηγή (Πεκλάρι)
Πλαγιά – (Ζέρμα)
Πληκάτι – (Πληκάδες)

Πουρνιά (Σταρίτσανη)

Πυξαριά (Μπλιθούκι)

Πύργος (Στράτσιανη)
Πυρσόγιαννη – (Προ(ι)σόγιανη)

Τράπεζα (Βράνιτσα)
Χιονιάδες – (Σιονιάδες)

*Στην Πυρσόγιαννη λειτουργεί (;) το Εθνολογικό Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων. Στο μουσείο υπάρχει σπάνιο υλικό από την καθημερινή ζωή των μαστόρων, τις συνθήκες της δουλειάς τους και τα ταξίδια τους. Υπάρχουν πάνω από 2.000 αποτυπώσεις, σχέδια και φωτογραφίες των κατασκευών από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Περιλαμβάνει επίσης κιτάπια και συμφωνητικά δουλειάς, τεφτέρια λογαριασμών για τα μεροκάματα, ομόλογα και συναλλαγματικές, διαβατήρια, προσωπικά ημερολόγια και αλληλογραφία με την οικογένεια, καθώς και παλιά εργαλεία, σχέδια εργαλείων και σχέδια χρήσης τους με σημειώσεις και παρατηρήσεις παλιών μαστόρων. Επίσης χαρτογραφήσεις δρομολογίων των μπουλουκιών με βάση τις μαρτυρίες παλιών μαστόρων και κυρατζήδων (μεταφορέων).

http://mirc.ntua.gr/db/epirus_db/ARXITEKTONIKH/Mastores.htm

*ΔΙΑΜΟΝΗ ΚΑΙ ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΑ ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ
•              ΠΛΗΚΑΤΙ στο «Αγριολούλουδο του Γράμμου»(2655031550)
•              ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ στο «Αρμολόι»(2655031297)
•              ΒΟΥΡΜΠΙΑΝΗ στον ομώνυμο ξενώνα(= (2655031340)\
•              ΜΟΛΙΣΤΑ «Στου Σερίφη» (2655081481)
•              ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ στου «Φασουλή»( 2655081481)
•              ΚΑΣΤΑΝΙΑΝΗ Ξενώνας και Καφενείο (6986148700)
•              ΓΑΝΑΔΙΟ Καφενείο με φαγητό (6932278199)

Προσθήκη λεζάντας

Μαστοροχώρια

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

· Ζιώγας Θωμάς. (2010) Κουδαρίτικα.Αθήνα

· Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. (1988) Θεσσαλία –Ήπειρος. Μέλισσα. Αθήνα

· Χρηστίδης Β. (1994). Η αρχιτεκτονική του χωριού Κουκούλι Ζαγορίου. Τόμος Α. Οι μαστόροι, σελ. 323 - 349. Αθήνα.

· Μουτσόπουλος Ν. (1967). Η λαϊκή αρχιτεκτονική της Βέροιας. Εκδ. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Αθήνα.

· Νιτσιάκος Βασ. (1994). Οι ορεινές κοινότητες της Βόρειας Πίνδου. Στον απόηχο της μακράς διάρκειας. εκδ. Πλέθρον. Σειρά Λαϊκός πολιτισμός/ τοπικές κοινωνίες. Αθήνα.

· Μουτσόπουλος Ν. (1993). Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική της Μακεδονίας. 15ος - 19ος αι. Εκδ. Παρατηρητής. Θεσσαλονίκη.

· Τζελέπης Π. (1997). Λαϊκή Ελληνική Αρχιτεκτονική. Εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα.

· Χατζημιχάλη Αγγ. (1953). Μορφές από τη σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Οι συντεχνίες - τα Ισνάφια. Αθήνα.

· Γκράσσος Γ. Η λαϊκή αρχιτεκτονική και το ανθρωπογενές περιβάλλον ως θέμα για το σχολικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας Πηλίου. Δημοσίευση στο 1ο Συνέδριο Σχολικής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Σεπτέμβριος 2005.

· Μαμμόπουλος Α. (1973). Λαϊκή Αρχιτεκτονική: Ηπειρώτες μάστοροι και γεφύρια. Βιβλιοθήκη Ηπειρωτικής Εταιρίας Αθηνών. Αθήνα.

· Μπογδανόπουλος Δ. (1952). Τα κουδαρίτικα. Περιοδικό Ηπειρωτική Εστία. Τόμος 1, τεύχος 7, σ. 685 - 688.

· Μάργαρης Β. (2007). Κόνιτσα. Τα ξακουστά μαστοροχώρια. Γιάννενα.

· Παπασταύρου Χρ., Παπαχαρίσης Αθ., Σούλης Χρ., Φαλτάιτς Κ. (2007). Συνθηματικά γλωσσάρια Ηπειρωτών τεχνιτών. Εκδ. Δωδώνη, Αθήνα - Γιάννενα.

· Περιοδικό ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ. Μαστοροχώρια. Οι εραστές της πέτρας. Τεύχος 89, σελ. 84. Ένθετο εφημ. Ελευθεροτυπία.

· Πολυμέρου-Καμηλάκη Αικατερίνη κ Σκούρτου Κων/νου. Ζωγραφική & Ξυλογλυπτική στα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας: Χιονιάδες, Γοργοπόταμος ...Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Ιωαννίων. Ήπειρος Α.Ε.

Κόνιτσα. Το γεφύρι του Αώου

Επιλέγουμε, στα 64 χλμ από τα Ιωάννινα βόρεια, την αμφιθεατρικά κτισμένη, στα 600μ., στο όρος Τραπεζίτσα (οροσειρά Πίνδου), Κόνιτσα ή Βούρμπιανη.Το όνομα της συναντιέται το 1380 και σημαίνει ο τόπος των αλόγων (κόνι=άλογο και τζια=τόπος).

Κόνιτσα

Εποπτεύει από ψηλά τον Αώο ποταμό σαν συναντιέται με τον Βοϊδομάτη και τον Σαραντάπορο, για να περάσει στην Αλβανία, πριν εκβάλλει στην Αδριατική. Εκτός από ντόπιους κατοικήθηκε και από Καππαδόκες πρόσφυγες το 1922 που μένουν στο κάτω μέρος του οικισμού. Μην την προσπεράσετε.. Καλντερίμια, αρχοντικά, καλό φαγητό… Πάμπολλα και κάθε είδους τα καταλύματα για όλες στις τσέπες και γούστα. Διαθέτει χώρο στάθμευσης.

Κόνιτσα. Μεντρεσές

Ο επισκέπτης ανηφορίζοντας συναντά μια πλατεία, στη θέση Παλιοχώρι, με αρκετά ζαχαροπλαστεία και την εξαιρετική ψησταριά/ χασάπικο Τόρης (2655022915). με τυρόγαλο φτιαγμένο από τα χεράκια της κυράς του μαγαζιού και κρέας δικής τους παραγωγής. Στα δεξιά μια ταμπέλα προς «παλιά αγορά». Μια στροφή στην κυριολεξία που καταλήγει σε μια μικρή πλατεία και απολήγει στο ξενοδοχείο Πίνδοςαπό το 1950, ανακαινισμένο αλλά με χάσκοντα σιδεροφραγμένα ανοίγματα. Τσιπουράδικα, σύγχρονα μπαράκια και ανθοπωλείο με παρατεταγμένες τις γλάστρες του και την νύχτα, δεν θυμίζει και πολύ την παλιά αγορά. Από εδώ κι απάνω ξεκινά η παλιά Κόνιτσα.

Κόνιτσα. Τουρμπές

Στην κορυφή του χωριού, στο δρόμο για Δίστρατο, το πρωί δεν φαίνονται οι στέγες καθώς είναι σκεπασμένες από ομίχλη. Εκεί ψηλά στο ξάγναντο, τις Απόκριες, μαζεύονται όλοι και καίνε τον έλατο γεμισμένο με κλαδιά κέδρου, που στήθηκε γι αυτό το σκοπό, χορεύοντας και πίνοντας. Κατηφορίζοντας στην Άνω Κόνιτσα μετά τον Άγιο Νικόλαο με τον τεράστιο πλάτανο, δύο κτίσματα ξεχωρίζουν: Το ανακαινισμένο μερικώς (σώζεται ένας τριώροφος οθωμανικός οχυρωματικός πύργος) σπίτι της Χάμκως, μάνας του Αλή Πασά (18-19ος) και παραδίπλα το σπίτι του αλβανού Σίσκο Μπέη (1771 ή 1845) που ανήκει στην Τράπεζα της Ελλάδος στο οποίο καταστράφηκαν τα ξυλόγλυπτα ταβάνια στην ανακαίνιση που δεν ολοκληρώθηκε.

Επιγραφή στην είσοδο του Μεντρεσέ

Η Κόνιτσα με την προστασία του Αλή Πασά ανθίζει και τότε κτίζονται τα αρχοντικά της (18-19^ος) που δυστυχώς οι σύγχρονοι δεν σεβάστηκαν γκρεμίζοντας τα (συνυπολογίζοντας και τις καταστροφές από τον εμφύλιο) με αποτέλεσμα μια άχρωμη κωμόπολη που σώζεται από τα.. κόκκινα κεραμίδια. Εντοπίστε και το αρχοντικό Τόγκα (1890), νοσοκομείο στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Κόνιτσα. Τζαμί Σουλεϊμάν

Στα νοτιοανατολικά, λίγο πιο πάνω από το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας, μιας ώρας πεζοπορία από την πλατεία, βρίσκεται το βυζαντινό ερειπωμένο κάστρο (1380). Στα ριζά του, στη θέση Λάκα, σχετικά κοντά στο ποτάμι, ξεχωρίζει ο ανακαινισμένος μεντρεσέςδηλ τούρκικο σχολείο που σήμερα είναι πολιτιστικό κέντρο και στεγάζει έκθεση φωτογραφιών για την ιστορική διαδρομή της περιοχής. Δίπλα το τζαμί του Σουλτάν Σουλεϊμάν (1536) και ο τουρμπές δηλ κτίσμα που περιέκλειε σημαντικούς τάφους, δεν είναι επισκέψιμα. Όλα μαζί αποτελούσαν ενιαίο χώρο με κελιά και χώρους για τελετουργίες. Υπήρχε κι ένα δεύτερο τζαμί του Χουσείν Σιάχ (1500) κατεδαφισμένο το 1920, καθώς και άλλοι τρεις τουρμπέδες.

Κόνιτσα. Ο Μεντρεσές

Η Κόνιτσα ήταν έδρα των Μπεχτασήδων δερβίσηδων* (17ος), αίρεση που ακολούθησαν οι εξισλαμισμένοι αλβανοί των οποίων νεκροταφείο σώζεται πίσω από ψηλά κυπαρίσσια, πριν τον χώρο στάθμευσης.

Χαράδρα Αώου

Από την Πυρσόγιαννη ο Ζιώγας Φρόντζος με κιοπρουλήδες* μαστόρους από την περιοχή ανέλαβε το 1870-71 να χτίσει το μονότοξο γεφύρι του Αώου. Δεμένη η λάσπη με ασπράδια και τσόφλια αυγών αλλά και με άχυρα και χαλίκι από το ποτάμι είχε αποτέλεσμα σαν προσπάθησαν οι Τούρκοι να το γκρεμίσουν το 1913 να μην τα καταφέρουν.. ούτε και οι Γερμανοί. Στοίχισε 120.00 γρόσια που τα έδωσαν ντόπιοι χορηγοί.

Το κουδούνι

Στέκεται στα 19,25μ. ύψος, με 35,60μ. άνοιγμα, με «αρκάδες»* στα πλάγια και είναι λιθόστρωτο. Αμάλγαμα οφθαλμών!! Έχοντας ένα κουδούνι κάτω από την κόγχη της καμάρας ειδοποιούνται οι διερχόμενοι, όταν ο άνεμος είναι δυνατός, να μην τους πάρει ο αέρας διαβαίνοντας το. Με το να περάσει από αλλού ο κεντρικός δρόμος αφαιρέθηκε η μετέπειτα σιδερένια γέφυρα (1948) αφήνοντας ελεύθερη την θέαση του γεφυριού.

Το φαράγγι του Αωού

Από το γεφύρι ξεκινά ένας στενός αλλού τσιμεντένιος αλλού χωμάτινος με γαρμπίλι δρόμος (μόνο για «δυνατά» αυτοκίνητα) καταργώντας αυτονόητα το παλιό μονοπάτι. Η μισή διαδρομή παράπλευρα του ποταμού με τα κρύα νερά (πέντε βαθμοί) που μετά από πέντε χλμ –τα τελευταία σε υπολογίσιμη ανηφόρα- οδηγεί στη Μ. Στομίου*, 650μ. του 1744 ή 1770 το οποίο και κάψανε για ευνόητους λόγους οι Ναζί το 1943. Υπολογίστε δύο ώρες η ανάβαση και 1.30 η κατάβαση. Υπάρχει βρύση στο μέσον της διαδρομής.

Μ. Στομίου

Με φυσικό τρόπο στενεύει η χαράδρα σχηματίζοντας στόμιο/πέρασμα, όπου το μοναστήρι με εφικτή την θέαση της περιοχής. Η διαδρομή είναι χαρακτηριστική του ηπειρώτικου τοπίου, με δένδρα και σκιές, βραχώδεις όγκους, με ένα μικρό καταρράκτη στην αρχή της διαδρομής.

Μ. Στομίου

Στροφές απότομες και ανηφόρα αξίζουν τον χρόνο σας να τις περπατήσετε και ιδιαίτερα, αν ακολουθήσετε έστω και αποσπασματικά το παλιό μονοπάτι, όπου η πεζοπορία είναι πιο ξεκούραστη πάνω στο στρωμένο χώμα με τα πεσμένα φύλλα αλλά και πιο όμορφη. (τηλ Μονής 2655023067).

Μολυβδοσκέπαστο. Άγιοι Απόστολοι

Απέναντι (17χλμ.) στην περιοχή Μπουραζάνι, με το ομώνυμο περιβαλλοντικό/ιδιωτικό πάρκο*, ηΔιπαλίτσα, η σημερινή Μολυβδοσκέπαστη, πατρίδα του Κάρολου Παπούλια, κοντά στο ομώνυμο μοναστήρι, σχεδόν δίπλα από τα σύνορα, στους πρόποδες της Νεμέστρικα.

Από Μολυβδοσκέπαστο (σύνορα/φυλάκιο)

Ακόμα υπάρχουν τα παλιά φυλάκια. Πλακόστρωτος δρόμος (400μ.) από την πλατεία με το σεμνό ηρώο, περνώντας μπροστά από στεγασμένη βρύση, οδηγεί στον σταυροειδή με πεντάπλευρο τρούλο ναό των Αγίων Αποστόλων (1537). Από διπλανό το φυλάκιο φαίνονται το ποτάμι σύνορο και παρόχθια το σημερινό φυλάκιο των συνόρων με την Αλβανία.

Μ. Μολυβδοσκέπαστης

Στα 3χλμ. πριν το χωριό, το σταυροπηγιακό* καστρομονάστηρο της Κοίμησης της Θεοτόκου (του 670) πήρε το όνομα του από την μολύβδινη σκεπή του μικρού κομψού αλλά υψηλού τρουλίσκου του, Μολυβδοσκέπαστο. Παρ` ότι το 1943 βομβαρδίστηκε από τους Ναζί και λεηλατήθηκε διασώθηκαν οι αγιογραφίες του 13^ου-18^ουαιώνα.

Μ. Μολυβδοσκέπαστης

Αναζητείστε τον Κωνσταντίνο Πωγωνάτο και τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο και σταθείτε στην δίφυλλη ξυλόγλυπτη πόρτα του 14^ουαιώνα. Λειτούργησε σαν σχολή χειρογράφων τον 14^οαιώνα. Ανακαινισμένο διαθέτει κελιά, δύο καμπαναριά, υπέροχο κήπο. Ένας δίσκος με λουκούμια θα σας περιμένει και δροσερό νερό.

Γεφύρι Κλειδωνιάς

Φεύγοντας από την Κόνιτσα προς Ιωάννινα μην παραλείψετε στα δέκα χλμ. περίπου να στρίψετε αριστερά για το πέτρινο μονότοξο γεφύρι της Κλειδωνιάςή Κλειδωνιάβιστας (1853)στις όχθες του Βοϊδομάτη, δύο χλμ από το ομώνυμο χωριό. Χτισμένο από την Μπαλκίζ Χανούμ σε ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς από όπου ξεκινά ομαλό μονοπάτι δύο ωρών παράλληλα στο Βοϊδομάτη που φτάνει ανάμεσα στα χωριά Βίκος και Πάπιγκο κάτω από υπεραιωνόβια πλατάνια. Τα νερά δίνουν την δυνατότητα για καγιάκ και ράφτινγκ.

Το μονοπάτι της Κλειδωνιάς

Ακουστό από το μοιρολόι* για την σφαγή δύο οικογενειών ( Σταμάτη και Γερένη)που συναντήθηκαν ανήμερα του γάμου της κόρης του Γερένη πάνω στο γεφύρι.

Κόνιτσα. Μονοπάτι

Οι λάτρεις της φύσης και του αρχιτεκτονικού τοπίου, της απλότητας και της ηρεμίας θα έχουν την ευκαιρία να ευχαριστηθούν τα χρώματα και τις μυρωδιές του ηπειρώτικού τοπίου, οι υπόλοιποι...

28/10/2018

Κλειδωνιά

Σημειώσεις

* Μπεχτασήδες δερβίσηδες: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%80%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%AE%CE%B4%CE%B5%CF%82_%CE%B4%CE%B5%CF%81%CE%B2%CE%AF%CF%83%CE%B7%CE%B4%CE%B5%CF%82

*Κιοπρουλήδες = συντεχνίες μαστόρων εξειδικευμένοι στο κτίσιμο γεφυριών

*αρκάδες: όρθιες, στενόμακρες πέτρες στα πλάγια των γεφυριών, σαν πεζούλια, για προστασία

*Μονή Στομίου.

https://apeirosgaia.wordpress.com/2012/12/30/%CE%B7-%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AE-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%BF%CF%85/

*Περιβαλλοντικό Πάρκο: τηλ 2655061283, επισκέπτες εποχούμενοι γίνονται δεχτοί απογευματινές ώρες.

*Σταυροπηγιακό μοναστήρι: Εκ μέρους του πατριάρχη τοποθετούσαν στα θεμέλια σιδερένιο σταυρό εξ ου και σταυροπηγιακό (πήγνυμι σταυρό). Ανήκει στο Πατριαρχείο απολαμβάνοντας ελευθερία από τους τοπικούς επισκόπους και τα παραχωρημένα προνόμια του Πατριαρχείου από την Πύλη (εκτάσεις και εγγύηση για την μη απαλλοτρίωση τους) έχοντας υποχρέωση να συμβάλλει στα έσοδα του.

* "Μοιρολόι" , Σύνθεση Κλαρίνο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς

https://www.youtube.com/watch?v=NQtcP4hcU_s

Μ. Μολυβδοσκέπαστης

ΑΡΤΕΜΙΣ ΛΑΦΡΙΑ
Μουσείο Αρχαίας Μεσσήνης.
Το άγαλμα της Αρτέμιδος Λαφρίας, ύψους 1,34 μ. βρέθηκε το 1989 στις ανασκαφές της Αρχαίας Μεσσήνης.

Η των Πατρέων πόλις ήταν η πόλη επυλίδων. Όποιος ερχότανε στην πόλη έφερνε και τους θεούς του, έστηνε τα ιερά του και ασκούσε την λατρεία του. Βασικές ιωνικές «κώμες» η Αρόη (αρόω =καλλιεργώ, σημερινό Ζευγολατειό), η Άνθεια (σημερινή Εγλυκάδα-Θέα), η Μεσάτιδα (σημερινή Σαμακιά- από το Μεσάτις, Μασακιά- και Γηροκομείο) ακούστηκαν στην ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο (1600-1100 π.Χ.) καθώς και η Αργυρά (Βόρεια του Ρίου), η Βολίνα (Δρέπανο) και η Άρβα.

Την Αρόη οίκισε ο αυτόχθονας Εύμηλος ο βοσκός (μήλο=πρόβατο) με παρότρυνση του Τριπτόλεμου, του γεωργού, από την Ελευσίνα που ήξερε από την Δήμητρα την σπορά. Ο Τριπτόλεμος δίδαξε την άροση με τους πτερωτούς του δράκους ζεμένους στα πλούσια χωράφια, όπου και η οίκηση της Αρόης (1400 μ. Χ.), δηλ. η καλλιεργημένη γη. Από τον γιο του Ευμήλου Ανθεία ονομάστηκε για χάρη του η Άνθεια (δυτικά), όπου σκοτώθηκε ο υιός προσπαθώντας να καλλιεργήσει με τους πτερωτούς δράκους του Τριπτόλεμου. Στην συνέχεια εμφανίστηκε ανάμεσα τους η Μεσάτιδα, όπου ανατράφηκε ο Διόνυσος (αμπελουργός) κάτω από τον φόβο του Πάνα (βοσκός). Αναπτύσσεται δηλ στην περιοχή η αμπελουργία σε σύγκρουση με την ποιμενική οικονομία. Χτισμένες πάνω σε ύψωμα, κοντά σε αγροτικές περιοχές και νερό, μακριά από την ελώδη παραλία λατρεύουν την Δήμητρα και τον Διόνυσο (δημητριακά και αμπέλι).

Ρωμαϊκό νόμισμα. Η άροση από τον Εύμηλο*

Κατά την ροή της ιστορίας της πόλης τα ιερά της Αρτέμιδος, θυγατέρας του Δία και της Λητούς, δίδυμης αδελφής του Απόλλωνα, υπερτερούν σε αριθμό. Η Dianaτων Ρωμαίων. Ανέραστη θεά, αιώνια παρθένα, περήφανη, σοβαρή, εκδικητική, τιμωρός αδυσώπητη και αμείλικτη σε όσους την παραμελούσαν ή την παρέβλεπαν, κυνηγός, προστάτιδα της φύσης, της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, των θηραμάτων, γι αυτό και «πότνια θηρών», απαιτητική από τις παρθένες νύμφες και ιέρειες, βοηθός στις γέννες και σύνδρομος των εφήβων, δεν ξεχνούσε. Στην αρχαία Πάτρα είχε τρία ιερά κι ένα εκτός πόλης.

Σε «κοινό» τόπο αποδεκτό από τις ιωνικές πολίχνες της περιοχής σε άγνωστο χώρο, πιθανόν δίπλα στο Μείλιχο* ποταμό ή ρέμα που έρρεε από το τότε κατάφυτο Παναχαϊκό όρος, στα σημερινά Συχαινά (κατά άλλους στον Γλαύκο, πάντως δίπλα σε ποτάμι), λάτρευαν σε ετήσια βάση την Τρικλαρία Αρτέμιδα που συναντάται μόνο στην Πάτρα. Το επίθετο τρικλαρία αναφέρεται από τον Παυσανία και υπονοεί πιθανόν τους τρεις «κλήρους» δηλ το ουδέτερο μέρος της γης , όπου ήταν σημείο συνάντησης των τριών «κλήρων» δηλ των τριών πολισμάτων. Εκεί φυλάσσονταν η λάρνακα του Διόνυσου Αισυμνήτη ( βλ http://sokatzou.blogspot.com/2011/02/blog-post_20.html)

από εννέα άνδρες και εννέα γυναίκες. Την νύχτα της εορτής έβγαζαν την λάρνακα σε περιφορά και λούζονταν στα νερά του ποταμού. Όταν η Άρτεμις οργισμένη για την ερωτική συνεύρεση της ιέρειας Κομαιθούς και του βοσκού του ιερού Μελάνιππου, ζήτησε αντάλλαγμα κάθε χρόνο μια ανθρωποθυσία ενός νέου και μιας νέας από τον ανθό των νέων για την ασέβεια στο ναό της, τότε το ποτάμι ονομάστηκε Αμείλιχος μέχρι να έρθει ο ξένος Ευρύπυλος από την Θεσσαλία, πολεμιστής στην Τροία, να εξαγνιστεί το ανοσιούργημα και να θεραπευθεί και ο ίδιος από την ιερή τρέλα..

Σαν ήρθε από την Λακωνία την ύστερη μυκηναϊκή εποχή (1100 π.Χ. περίπου ) ο αχαιός Πρεύγενης, πατέρας του Πατρέα, για να φτιάξει αποικία κατά παρότρυνση των Δωριέων, έφερε μαζί του και την λατρεία της Λιμναίας Αρτέμιδος. Είχε δει ένα όνειρο που τον οδήγησε να κλέψει το ξόανο της θεάς από τον ναό της στην Σπάρτη (Λακωνία)και να το πάει στην Μεσόα (Μεσσηνία), από εκεί κάθε χρόνο στην εορτή της έφερναν το ξόανο στην Πάτρα, όπου ο γιος του Πατρέας εκδιώκοντας τους Ίωνες ένωσε τις τρεις πολίχνες Αρόη, Άνθεια και Μεσάτιδα (Πάτραι, ενωμένες πατρίδες) και έδωσε δύναμη στην Αρόη στην κορυφή του λόφου που τείχισε, ενδυνάμωσε, κατέστησε πόλη και της έδωσε το όνομα του. Οι ντόπιοι ποτέ δεν τους ξέχασαν και πάντα στην εορτή της θεάς κατέθεταν στα αγάλματα τους «εναγίσματα» δηλ νεκρικές προσφορές, όπως εμείς στα μνημόσυνα. Πιθανόν η θεά να πήρε την επωνυμία της από το χωριό Λιμνάτις κοντά στο Μαυρομάτι Μεσσηνίας, όπου κι εκεί υπήρχε ομώνυμος ναός της. Τέμενος με ιερό της θεάς υπήρχε αντίκρυ στην είσοδο της αγοράς, περίπου στην διασταύρωση Βασιλείου Ρούφου και Γεωργίου Ρούφου. Έριχναν στην φωτιά καρπούς αλλά και ζωντανά άγρια και ήμερα ζώα και η Θεά ως αντάλλαγμα πολλαπλασίαζε τα προσφερόμενα αγαθά στο βωμό της..

Νόμισμα. Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Λαφρίας Αρτέμιδος*

Όταν οι Ρωμαίοι εδραίωσαν την κυριαρχία τους στην περιοχή έκτισαν νέες πόλεις και μετέφεραν τον πληθυσμό της σημερινής Αιτωλοακαρνανίας, για να τις επανδρώσουν πληθυσμιακά. Από την Καλυδώνα μετακίνησαν τους ανθρώπους στην Νικόπολη, ενώ το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Λαφρίας Αρτέμιδοςαλλά και θησαυρούς και έργα τέχνης έφεραν στον ομώνυμο ναό στον βόρειο βραχίονα του κάστρου της Πάτρας σαν αντάλλαγμα για τον χειμώνα που πέρασαν, πριν την ναυμαχία στο Άκτιο (31π.Χ.), γι αυτό ονομαζόταν και Αιτωλίς Αρτέμιδα. Πιθανόν το όνομα να δηλώνει το ελαφριά οργή για την παρατυπία της παράλειψης θυσίας από τον Οινέα ή το όνομα Λάφριος, δωρητή του αγάλματος από την Φωκίδα. Έργο των ναυπακτίων Μέναιχμο και Σοϊδά, του 5^ουπ.Χ. αιώνα παριστάνει τη θεά κυνηγό με κοντό χιτώνιο. Το έργο υπήρχε τον 2^ομ.Χ. αιώνα κατά μαρτυρία του περιηγητή Παυσανία και απεικονίσεις σε νομίσματα, όπου απεικονίζεται εξάστυλος με διακοσμημένη ζωφόρο. Ίσως να παρέμεινε στην θέση του άλλους τρις αιώνες μέχρι τους καταστροφικούς σεισμούς του 6^ουμ.Χ.. Ερημώθηκε το κάστρο και τα ερείπια χρησίμευσαν για την κατασκευή του βυζαντινού κάστρου.

Κάστρο Πατρών. Λείψανα από το ναό της Λαφρίας*

Εόρταζαν την ιδιότητα της σαν «πότνια θηρών» δηλ. της θεάς των άγριων ζώων, την άνοιξη ετησίως, τα Λάφρια που διαρκούσαν δύο μέρες. Την πρώτη μέρα μετέφεραν θορυβωδώς τα προς θυσία στο ναό, όπου και διανυχτέρευαν, η πομπή έκλεινε με το άρμα της παρθένου ιέρειας (πχ η Μούσα ή η Πρόκουλα) που έσερναν ελάφια.. Την επομένη έκαναν θυσίες πάνω σε υπερυψωμένο ναό, όπου ανέβαινες με σκαλοπάτια. Έκαιγαν ξερά και χλωρά κλαδιά αλλά και ήμερα και άγρια ζώα (αγριογούρουνα, λύκους, ελάφια, ζαρκάδια, αρκούδες, πουλιά). Όσο περισσότερα, τόσο εξασφάλιζαν την εύνοια της θεάς. Η φωτιά είχε και αποτροπιαστικό χαρακτήρα (αρρώστιες, λοιμοί και λιμοί). Οι ντόπιοι υιοθέτησαν τα έθιμα των Καλυδωνίων και ο ναός έγινε θρησκευτικό κέντρο, ξακουστό στην ρωμαϊκή περίοδο και εκτός Πατρών (Άρτεμις ή Αυγούστα Πατρών, για να συνδεθεί ο Ρωμαϊκός κόσμος με το ντόπιο στοιχείο).

Νόμισμα. Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Λαφρίας.*

Έξω από την πόλη στην περιοχή της Δύμης, κοντά στον ποταμό Παραπείρο, στην πόλη Τευθέα, λατρευόταν η Άρτεμις Νεμιδία, όπως αναφέρει ο Στράβωνας.

Η θεά συνυφασμένη με την καθημερινότητα και την ανάγκη των κατοίκων για εξασφάλιση τροφής δικαίως βρήκε την θέση της στην των Πατρέων πόλη.

Πάτρα 13/1/2019

H Πάτρα. του Παυσανία*

* Μείλιχος: πιθανόν από το μειλίχιος=γελαστός, καλόκαρδος, πράος ή απήχηση από το όνομα του σημιτικού θεού Μολώχ λατρευόμενος από τους Καρχηδόνιους και τους Φοίνικες με ανθρωποθυσίες.

* Οι φωτογραφίες προέρχονται από τα Αχαϊκά του Παυσανία.

Βιβλιογραφία:

1. Παυσανίας Αχαϊκά-Αρκαδικά. 18.5/ 7,18,8/ 7.19.1,3/ 7,20,7-8/. 19 Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα. 1980

2. Σταματάκου Ιωάννη. Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσης. Εκδ. Φοίνιξ. ΑΘΗΝΑ. 1972

3. Θωμόπουλος Στέφανος. Ιστορία της πόλεως των Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821. Πάτραι. 1950

4. Τριανταφύλλου Κώστας. Ιστορικόν λεξικόν των Πατρών. Πάτραι. 1959

5. Παπαδάτου-Γιαννοπούλου Χαρά. Πατρώ. Πάτρα 2017

6. Ελληνική μυθολογία. Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα. 1986

Στην άκρη της γης, στον «κήπο των θεών» έστειλε η Ήρα να φυτέψουν τους σπόρους που της έκαναν δώρο στον γάμο της, εκεί στην άκρη του κόσμου, στην χώρα του Άτλαντα που στήριζε με τους ώμους του το στερέωμα. Όμως έκλεβαν οι Εσπερίδες τους καρπούς, γι αυτό κι έβαλε το Λάδωνα, ένα εκατοκέφαλο άυπνο τεράστιο φίδι με κόκκινη ράχη να τα φυλά. Μόνο ο Άτλαντας κατάφερε αργότερα να κλέψει τα «μήλα» για χάρη του Ηρακλή που τον ξεγέλασε, ώστε να πραγματώσει τον τελευταίο άθλο του. Σήμερα δείχνουν την σπηλιά που κοιμήθηκε να ξαποστάσει κοντά στην Ταγγέρη (*1).

Πορτογαλλικός πύργος

Η «χώρα του θεού» σημαίνει στα βερβέρικα η λέξη Μαρόκο, γλώσσα που μιλήθηκε στα μέρη αυτά από τους νομάδες Βερβέρουςπου σημαίνει ελεύθεροι και κατοικούν και σήμερα την βόρειο Αφρική. Η γλώσσα τους προερχόμενη από τα φοινικικά ζωντανή ακόμα διδάσκεται παράλληλα με την αραβική στα σχολεία, ακούγεται στα δικά τους κανάλια και διαβάζεται στις εφημερίδες τους. Στις πλαγιές των λόφων το σύμβολο των Βερβέρων φτιαγμένο από πέτρες οριοθετεί την περιοχή τους. Χωρίζονται σε ομάδες π.χ. Τουαρέγκ, η κάθε μια έχει το δικό της σύμβολο που το συναντάμε πάνω σε ρούχα, πόρτες και με τατού στο σώμα τους σαν ταυτότητα. Νομάδες βοσκοί ή γεωργοί χαρακτηρίζονται από τα καπέλα με τα έντονα χρώματα.

Η σπηλιά του Ηρακλή

Ο Ηρακλής ορίζοντας τις Ηράκλειες στήλεςπροφανώς θεμελίωσε δύο φάρους, χωρίζοντας την Ευρώπη από την Αφρική και θεμελίωσε εκατέρωθεν την Αβίλη (Α) και την Γήδειρα (Ε), εκεί στο Γιβραλτάρ, όπου δηλώνεται η ένωση της Μεσογείου- Ατλαντικού με ένα ρυτίδωμα των νερών. Το Μαρόκο βρέχεται και από την Μεσόγειο και τον Ατλαντικό στην ΒΔ Αφρική, συμπεριλαμβάνοντας μεγάλο τμήμα της Σαχάρας. Θάλασσα, βουνό, κάμποι, έρημος, δάση. Πέρασαν Φοίνικες, Ρωμαίοι (θύμηση η πόλη Volubilis), Βάνδαλοι, Βησιγότθοι, Βυζαντινοί, έγινε ορμητήριο κουρσάρων.

Volubilis

Ήρθαν τον 7^ομ.Χ. αιώνα οι Άραβες που τους εξισλάμισαν και στα νεώτερα χρόνια Γάλλοι, Πορτογάλοι, Σεφαραδίτες (*2) και Ισπανοί. Έντονα τα απότυπώματα στην γλώσσα και στην αρχιτεκτονική. Ευρωπαϊκοί δρόμοι και η Σάκρε Κερ (απομίμηση της NotreName) στην Καζαμπλάνκα, πορτογαλικοί πύργοι στην Εσαουίρα, η αχιβάδα των προσκυνητών του Σιαντιάγκο ντε Κομποστέλλα στην είσοδο της Κάσμπας, ακούσματα ανδαλουσιανής μουσικής αλλά και αφρικάνικης.

Καζαμπλάνκα

Με 35.000.000 πληθυσμό και εύρος τετραγωνικών γης μπορεί να χαρακτηριστεί η χώρα της Επαγγελίας -αλλά και των έντονων αντιθέσεων- από τα εύφορα μαύρα χωράφια που σπέρνονται δυο φορές τον χρόνο, τον ορυκτό πλούτο, τα εσπεριδοειδή, τα αμπέλια, το πλήθος των καρπών και προϊόντων, τα ζώα, τα θαλασσινά και τα ψάρια. Ανήκοντας στο κράτος ή σε αξιωματούχους περιουσίες τεράστιες καλλιεργούνται απρόσκοπτα από σύνορα και φραγές.

Απέραντα λιβάδια με μαύρα χώματα

Πρόσφατα φυτεύτηκε ένα υβρίδιο ελιάς με 35 χρόνια ζωής μικρού ύψους που κλαδεύεται έτσι, ώστε να περνά μηχανή και να συλλέγει τον καρπό. Ο πλούτος της χώρας διακρίνεται στην αναπτυσσόμενη υποδομή: Δρόμοι, λιμάνια, βιομηχανικά πάρκα (τέσσερα στην Ταγγέρη), αεροδρόμια, υπερπολυτελή ξενοδοχεία, πάρκα, φωτισμός, υπερυψωμένοι φοίνικες υποκρύπτουν κεραίες! Τουριστικός προορισμός για τους πλούσιους Σαουδάραβες που προμηθεύουν πετρέλαιο. Κι από την άλλη πλευρά φτώχεια και σκουπιδόπολεις.

"Χωμάτινος"οικισμός

Το ενδημικόαργκάν, δένδρο με αιχμηρά αγκάθια και ρίζες είκοσι μέτρων ζει 200 χρόνια, χαρίζει το λάδι του για φαγητό με φαρμακευτικές και καλλυντικές ιδιότητες. Ανέβαιναν οι κατσίκες στα δένδρα να φάνε το σπόρο, στην συνέχεια οι κάτοικοι συνέλλεγαν από τα περιττώματα τους τον καρπό. Τον έσπαγαν και τον συνέθλιβαν με μικρές μυλόπετρες. Η «λάσπη» που έμενε χρησιμοποιείται για απολέπιση. Χρόνια οι ίδιες πρακτικές. Απλά μεγιστοποιήθηκε η ζήτηση και η κατανάλωση.

Τετουά, το άσπρο περιστέρι

Συνταγματική μοναρχία. Σε κάθε πόλη παλάτι για τον βασιλιά και την κουστωδία του. Κατ` εξαίρεση των θρησκευτικών ιδεοληψιών οι φωτογραφίες του παντού. Οι μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι είναι αμαρτία να εικονίζονται αλλά και να φωτογραφίζονται, γιατί δεσμεύεται το πνεύμα τους. Είναι φιλικοί μέχρι να δουν την φωτογραφική μηχανή. Οι γυναίκες αλλού είναι μοντέρνες κι αλλού φοράνε το niqab. Οι άνδρες το χειμώνα φοράνε ράσο κόκκινο ή καφέ ή μαύρο σαν να είναι καλόγεροι με γυρισμένη την άκρη της κουκούλας.

Καζαμπλάνκα

Και παιδιά, πολλά χαρούμενα παιδιά λες και η τρίτη ηλικία έχει εξαφανιστεί. Λιτοδίαιτοι, ισχνοί, με γκρι μαλλιά και μούσια. Αναλφαβητισμός στα ύψη παρά τα πουλμανάκια ή τα ποδήλατα που παρέχει το κράτος για την μεταφορά στα πεντακάθαρα σχολεία. Εφαρμόζεται η θανατική ποινή δια απαγχονισμού. Η κόκκινη σημαία τους τιμά το αίμα που χύθηκε για την ανεξαρτησία τους και το πράσινο αστέρι την θρησκεία τους.

Chefchaouen

Ο Ιμάμης καλεί σε προσευχή, λίγοι τον ακολουθούν τις καθημερινές, το εμπόριο ξεπέρασε την θρησκεία. Οι ελάχιστοι φανατικοί κυκλοφορούν με ξυρισμένο κεφάλι, γενειάδα αλλά καθαρό μουστάκι, όπως ο Προφήτης. Ο θάνατοςδεν τους απασχολεί, απλά συνεχίζουν την ζωή τους. Οι άνδρες φροντίζουν τους νεκρούς άνδρες και οι γυναίκες τις γυναίκες. Στο ξόδι παρίστανται μόνο άνδρες. Ο τάφος σηματοδοτείται από μια απλή πέτρα δίχως όνομα και τα νεκροταφεία είναι ελεύθερα δίχως φραγή. Θαμμένοι πάνω στο δεξί χέρι με το κεφάλι στην Μέκα. Ο ένας δίπλα στον άλλο, χρειάζονται χώρο, αφού δεν τους ξεθάβουν.

Υπαίθρια αγορά

Καλοσχεδιασμένες πόλεις. Σε διάλογο το υπερμοντέρνο τμήμα με τη Μεντίνα δηλ το παλιό κομμάτι μέσα στο τείχος. Η πλουτοκρατία και η φτώχεια αντάμα. Ακριβά αυτοκίνητα αλλά και κάρα. Όλα τα κτίρια χαμηλότερα από τον κεντρικό μιναρέ που δεσπόζει. Με πράσινες στέγες. Το Μαρακές σε ροζ-γκρι χρώμα, η Chefchaouenσε μπλε λουλακί, το Τετουάν -με τα 350 τζαμιά- το άσπρο περιστέρι, η Ταγγέρη σε μπλε και κόκκινο, η Καζαμπλάνκα η άσπρη πόλη. Αγαπάνε τα χρώματα και με αυτά βάφουν τα σπίτια τους, τα νήματα.. Και παντού όλα πεντακάθαρα. Η διακριτική παρουσία της αστυνομίας δίνει την αίσθηση της ασφάλειας.

Καζαμπλάνκα

Οι Μεντίνες του Μαρόκου φημισμένες, Μαρακές, Φες, Τανγκέρη, Καζαμπλάνκα, Εσαουίρα, Μεκνές, Σεφσάουεν, Τετουάν, ένας κόσμος παραμυθιακός. Αραβικό πολεοδομικό σχήμα της Β. Αφρικής (9^οςαιώνας), με τείχη και στενορύμια δαιδαλώδη, για να καθυστερεί και αποπροσανατολίζει τον εισβολέα με σκάλες και περάσματα. Σουκ, παλάτια, τεμένη, μεντρεσέδες, πανδοχεία, σκοτεινά καφέ καπνισμένα για άνδρες με σκούρα ρούχα, φούρνοι με εξαιρετικό ψωμί, στέκια για χυμούς και φαγητό, καρότσια με φιστίκια, βρασμένα σαλιγκάρια, καθαρισμένα φραγκόσυκα, τεράστιες φράουλες, σταφύλια. Καλοδιατηρημένες, κατοικήσιμες, ζωντανές μεταφέρουν σε άλλες εποχές, δίχως αυτοκίνητα. Με δίκυκλα αλλά και ζώα μεταφέρονται τα εμπορεύματα και τα οικοδομικά υλικά. Πολύβουες αλλά με την ηρεμία του μουσουλμανικού κόσμου.

Σουκ. Τα ρόπτρα

Κι εκεί στο σκοτεινό στενό από μια χαμηλή πόρτα με δύο ρόπτρα ένα για τους ξένους κι ένα για την οικογένεια (με διαφορετικό κτύπημα ο άνδρας και άλλο η γυναίκα, για να αποφεύγονται οι συναντήσεις), περνάς σε ένα διάδρομο που σαν στρίψει σε φέρνει σε ένα αίθριο σπιτιού ή μεντρεσέ με μπαλκόνια στολισμένα με ανάγλυφα, μωσαϊκά και ψηφίδες να χάνεται ο νους μιας και δεν μπορείς να φανταστείς το τι κρύβεται πίσω από τους τοίχους. Σήμερα είναι μαγαζιά ή εστιατόρια ή επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Ανάμεσα στα κτιριακά συγκροτήματα και οι δεξαμενές για την επεξεργασία του δέρματος με βασικό στοιχείο τα περιττώματα από τα περιστέρια!

Δεξαμενές για την επεξεργασία του δέρματος

Τα σουκ (σκεπασμένες αγορές, παζάρια που συνηθίζονται στον αραβικό κόσμο) συνήθως μέσα στις μεντίνες αλλά και υπαίθρια έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ποικιλία των προϊόντων και τις τιμές τους. Μικρές συστάδες εμπορικών ομοειδών προϊόντων. Πολύχρωμες ελιές, μπαχάρια, λιβάνια, τουρσιά π.χ. ολόκληρα λεμόνια που τα βάζουν στο ταζίν.

Στην ψαραγορά της Καζαμπλάνκα

Συγκεντρωμένα τα «βρώμικα» δηλ κρέας, ψάρια, όστρακα και παραδίπλα αυτοσχέδιες παράγκες, όπου σου τα ψήνουν και σερβίρουν. Κατασκευή λαμπρών θρόνων για τους νεόνυμφους. Πολύχρωμες κλωστές από φυτική μεταξωτή κλωστή την αγαύη (είδος κάκτου). Ακονιστής με πέτρα. Αρωματοπωλεία, ζαχαρωτά/σιροπιαστά, χρωματιστές σκόνες, χαλιά, λιβάνια, χρυσοποίκιλτα ρούχα (μια νύφη θα χρειαστεί επτά φορέματα για τον γάμο της. Επαγγέλματα ξεχασμένα στον Ευρωπαϊκό κόσμο που λειτουργούν με συντροφικότητα και κανόνες εμπιστοσύνης.

Αγαύη, το φυτικό μετάξι

Τα τζαμιάείναι μακρόστενα σαν βασιλικές με μιναρέ που θυμίζει χριστιανικό κωδωνοστάσιο. Με ψηφίδες και εξαιρετικά μωσαϊκά σε μπλε και πράσινο χρώμα αγαπημένο του προφήτη. Απαγορεύουν την είσοδο στους αλλόθρησκους ξένους Το πιο περίτεχνο και δαπανηρό τέμενος αυτό του Χασάν ΙΙ(1993, του MichelPinseau) στην επιχωματωμένη στον Ατλαντικό προκυμαία της Corniche, στην Καζαμπλάνκα με χωρητικότητα 105.000 πιστών. Με πόρτες από τιτάνιο. Συνοδεύεται από Μεντρεσέ (διδασκαλείο), χώρο προσευχής, χαμάμ, χώρο «γουντού» (καθαριότητας), Βιβλιοθήκη, μουσείο, βρύσες, μιναρέ (210μ ύψος), στοές. Με εισιτήριο (12ευρώ) ανοίγει για επίσκεψη κάποιες ώρες. Το βράδυ ένα λέιζερ σε ακτίνα 30χλμ στοχεύει προς την Μέκκα. Μαυριτανικής τέχνης και το Κουτούμπια (από το κιτάπι, διότι εκεί ήταν βιβλιοπώλες και γραφείς) στο Μαρακές με πανύψηλο μιναρέ και ωραίο κήπο.

Καζαμπλάνκα. Τέμενος Χασάν ΙΙ

Ανηφορίζοντας το βουνό Ερίφ μέσα από πευκώνες μαύρης πεύκης φτάνεις στο χιονοδρομικό κέντρο και πανεπιστημιούπολη Infrane(1650 υψόμετρο) που διαθέτει κολέγιο αγγλόφωνο. Δύσκολα διακρίνεται από μια ελβετική πόλη με το τελευταίο λιοντάρι να σε περιμένει πετρωμένο στην είσοδο. Στην συνέχεια ο Άτλαντας (4.167μ.) με κέδρους, πεύκα και τους μακάκος (μαϊμούδες).

Σαχάρα, αμμοθίνες

Στα νότια η Σαχάραάνυδρη, ξερή και αφιλόξενη με ξερό χώμα και πέτρες διανθίζεται με αμμοθίνες, σκιές, υπέροχα χρώματα. Μαραμπού, ταφικό κτίσμα για μουσουλμάνους ιερείς. Ιδανικός τόπος για σινεμά το χρώμα, το φως και η σπανιότητα βροχής. Ο παράδεισος των κινηματογραφικών studio*3 (η πόλη Ουαρζαζάτ, στα 1160μ. υψόμετρο και η πόλη κάστρο Αίτ Μπεν Χαντού στον ποταμό Κουαρζαζάτε ).

Απολιθώματα/Σαχάρα

Απολιθώματα(καλαμάρια, φυτά, ανεμώνες, ναυτίλοι). Με αξιοθαύμαστη επεξεργασία τα αποσπούν από την πέτρα. Μια πέτσα χώμα κρατά την υγρασία και την σκόνη που οι σημερινές διαδρομές με 4χ4 θρυμματίζουν κι έρχεται ως εμάς η κόκκινη σκόνη της ερήμου!

Τα συγκοινωνούντα πηγάδια

Με δανεισμένο σύστημα από το Ιράν συγκοινωνούντων πηγαδιών έφερναν νερό και πότιζαν. Οάσεις μικρές ή μεγάλες (ένα εκατομμύριο φοίνικες) παρέχουν νερό και τροφή στους οικισμούς που είναι έξω από αυτές. Η επαρχία ακόμα κατοικείται. Τα χωριά είναι ζωντανά. Εκμεταλλεύονται το κάθε τι στην φύση.

Dades

Φαράγγια κατακόκκινα καθ` οδόν με σπουδαιότερο του Τόντρα στο Dades. Οι γυναίκες πλένουν ακόμα στα ποτάμια και απλώνουν τα ρούχα στα κλαδιά. Και η έκπληξη αρμυρίκια, γιατί το χώμα ξερνά αλάτι!

Αρμυρίκια και αλάτι

Χωμάτινα σπίτιαυψώνονται στην επαρχία, έργα τέχνης, ισόγεια αλλά και πολυώροφα, με πλίθρες δηλ άψητα τούβλα, επιχρισμένα με λάσπη από χώμα που περιέχει άχυρο και γίδινες τρίχες, ζεστά το χειμώνα και δροσερά το καλοκαίρι. Κάθε χρόνο ανανεώνεται το εξωτερικό επίχρισμα. Σα να έχει σηκωθεί το χώμα και στήθηκε ευθυγραμμισμένο σε σπίτια και σπιτάκια με επίπεδες ταράτσες που στηρίζονται σε δοκάρια φοινικιάς. Στο ίδιο χρώμα με το περιβάλλον, ίσα που ξεχωρίζουν στο τοπίο. Αυστηρά, δίχως γείσο, δίχως μπαλκόνια, δίχως ανοίγματα, το ένα δίπλα στο άλλο, η μια ταράτσα, μπαλκόνι του προηγούμενου. Τα λίγα παράθυρα κλειστά με περίτεχνες σιδεριές. Τα περισσότερα στο χρώμα του πηλού άλλα βαμμένα. Με βάση από πέτρα προφύλαξη από την υγρασία και την βροχή. Διαθέτουν υπόγειο για τις μεγάλες θερμοκρασίες του καλοκαιριού, όπου μετακινείται όλη η οικογένεια. Σαν αφαιρεθεί η στέγη αρχίζουν και λιώνουν αργά μέσα στο χρόνο τα κτίσματα. Παλιά διέθεταν περίτεχνα σκαλισμένες ξύλινες πόρτες και παράθυρα με σχέδια αποτρεπτικά και τα σύμβολα της φυλής τους (800 σε όλη την χώρα), σήμερα τα πουλάνε στους τουρίστες αντικαθιστώντας τα με αλουμίνια. Ένα σύνολο κτισμάτων χρειάζονταν και τον πύργο του, όπου μέσα φύλαγαν γεννήματα κι ό,τι πολύτιμο της κοινότητας φρουρούμενα νύχτα μέρα.

Φεζ/αίθριο μεντρεσέ

Τα κτήρια που έχουν εσωτερική αυλή, λέγονται ριαντ. Πολλά από αυτά μπορεί να είναι διώροφα με μπαλκόνια γύρω από το ανοικτό αίθριο. Με πολυτελή διακόσμηση από πολύχρωμα πλακίδια, γύψινες διακοσμήσεις, ξύλινη επένδυση, περίτεχνα ταβάνια από ζαχαροκάλαμο και φοίνικα, βαμμένα και ζωγραφισμένα.

Ουαρζαζάτ

Τα παραθύρια χαμηλά στο ύψους του καθήμενου οκλαδόν πάνω σε χαλιά και μαξιλάρια. Παντού διακριτικά ανοίγματα και οπές για εξαερισμό και δροσιά το καλοκαίρι. Πολυδαίδαλα, με εξειδικευμένους χώρους, χώρος για καθαρμούς, για προσευχή, για τη διδαχή του κορανίου, για την τιμωρία των παιδιών, χαμάμ, κουζίνα, πηγάδι, σκάλες, σκαλίτσες. Ψίθυροι, γελάκια, φωνές, μουσική, απόγνωση και κλάμα ακούγονται ακόμα. Απέξω φαίνονται περιχαρακωμένα, απρόσιτα και σκοτεινά, ενώ μέσα παιχνιδίσματα και σκιές, λαμπυρίσματα και χρώμα.

Ουαρζαζάτ

Όσοι ένιωθαν δυνατοί στο χρήμα από το εμπόριο του ασημιού, των σκλάβων, του αλατιού και των άπειρων αγαθών που παράγει το Μαρόκο έφτιαχναν κάσμπες. Συγκροτήματα οχυρωμένα με ψηλά τείχη και μεγαλοπρεπή είσοδο. Μέσα τα διαμερίσματα του άρχοντα, κήποι, πηγάδια, στάβλοι, χαμάμ, αποθήκες, σπίτια του προσωπικού, των στρατιωτών, αγορά, δρομίσκοι ανάμεσα τους. Ό,τι χρειάζεται για να στεγάσει ο άρχοντας γεννήματα, λάφυρα, όπλα, ζώα, σκλάβους, στρατιώτες και προσωπικό.. Μικρά χωριά.

Είσοδος κάσμπας.

Η αχιβάδα του Σιαντάγγο ντε κομποστέλλα

Οι Άραβες φημίζονται για την πληθωρικότητα τους.. πεντακόσιες γυναίκες, δεκαπέντε χιλιάδες άλογα, τεράστια τεμένη.. Στο Μεκνέςσυναντάμε τους βασιλικούς στάβλους του Mulay Iddriss μέρος του παλατιού του. Στοές που διαγώνια ανοίγονται στο μάτι στάβλιζαν τα ζώα αλλά και σόδιαζαν στάρι για δεκαπέντε χρόνια. Με σύστημα ανοιγμάτων και υδρόμυλων κρατούσαν την υγρασία και συντηρούσαν την ελπίδα της υπεροψίας στην όποια απειλή.

Οι στάβλοι του Μεκνές

Στο Μαρόκο δεν νιώθεις απειλή, δίχως αυτό να σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να είναι αμελής και άνετος. Καλό είναι να μην χαθείτε μέσα στα σουκ και στις Μεντίνες, γιατί εύκολα μπορεί να χάσετε τον προσανατολισμό σας με κάθε συνέπεια έχοντας πάντα στο μυαλό μας σα γνώμονα ότι βρισκόμαστε σε αφρικανική ισλαμική χώρα με άλλα ήθη έθιμα και νοοτροπία.Ένα καλό πρακτορείο βοηθά στην προσέγγιση της χώρας αλλά και ατομικά διαλέγοντας χαρακτηριστικές πόλεις είναι προσβάσιμο, εξ άλλου οι πόλεις «επαναλαμβάνονται»: μεντίνα, σουκ, τεμένη με τις χαρακτηριστικές πύλες, τα χρώματα, τα αρώματα *4.

Νυφικός θρόνος

Νεαροί πρόσχαροι ευελπιστούν να τους ερωτευτεί κάποιος/α που θα τους δώσει και το εισιτήριο για την απόδραση τους. Αν δεν έχουν οικογένεια και επάγγελμα δεν τους χορηγείται άδεια εξόδου. Άκρως τουριστική τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα το Μαρακές με την απογοητευτική πλατεία Τζεμάα ελ Φνα, όπου η εκμετάλλευση των τουριστών αποτελεί επάγγελμα, γι αυτό μην παρασύρεστε. Ξεχασμένα επαγγέλματα π.χ. του νερουλά, εκμαυλιστές φιδιών φωτογραφίζονται έναντι αντιτίμου και αν αμελήσετε να πληρώσετε, μπορεί να γίνουν άκρως φορτικοί.

Βεβερίνος νερουλάς/Μαρακές

Από Μάρτιο ξεκινά η απευθείας σύνδεση Αθήνα-Μαρακές, ενώ το χειμώνα μέσω Ρώμης- Καζαμπλάνκα. Οι πρόσφοροι μήνες είναι Ιανουάριος έως και Μάιος. Μπορεί να συναντήσετε βροχή και χιόνια ή δυνατό άνεμο. Το καλοκαίρι η θερμοκρασία φτάνει και στους 55^οβαθμούς. Έχει καλό οδικό δίκτυο και μικρά λεωφορεία-ταξί. Η βενζίνη στα 0.90 ευρώ. Μιλάνε πολύ καλά γαλλικά *5. Συχνά μπλόκα στους δρόμους κατευθύνουν την οδική συμπεριφορά. Παντού αστυνομία, χαμογελαστοί και ευγενικοί.

Καζαμπλάνκα/σουκ/ελιές

Η τουαλέτα πληρώνεται. Μικροπωλητές κινέζικων απομιμήσεων θα σας ζαλίσουν. Το παζάρι απαραίτητο. Φτάνει και στο 1/3 της πρώτης τιμής. Τα σούπερ μάρκετ και τα μεγάλα μαγαζιά έχουν φιξ τιμές. Οι τιμές στο φαγητό και ύπνο απευθύνονται σε όλα τα βαλάντια. Σε τουριστικές περιοχές οι τιμές είναι προσαρμοσμένες στο ευρώ και το δολάριο πάνω σε ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Δέχονται ξένο νόμισμα αλλά συμφέρει να γίνονται πληρωμές με κάρτα τις οποίες και δέχονται. Ενώ το dirhamείναι ένα προς μηδέν οκτώ περίπου, το ανταλλάσουν δέκα προς ένα ευρώ. Η τηλ επικοινωνία είναι απαγορευτική, γι αυτό να συνεννοηθείτε πρώτα με την εταιρία σας.

Φούρνος/Ταγγέρη

Το φαγητό και τα γλυκάείναι πλούσια παντού εκτός από την σοκολάτα. Το tajineείναι ένα πήλινο σκεύος με κωνικό καπάκι, με οπή στην βάση του και ενσωματωμένο κύπελλο στο καπάκι που το γεμίζουν νερό και σαν εξατμιστεί είναι έτοιμο το φαγητό που σιγοψήνεται στα κάρβουνα. Το γεμίζουν με μαεστρία με μοσχάρι ή αρνί, μπόλικα κρεμμύδια, μπαχαρικά, καβουρντισμένα αμύγδαλα και δαμάσκηνα. Άλλοτε κοτόπουλο με τουρσί λεμόνια, ελιές και μπαχαρικά.

Η προετοιμασία του ταζίν

Λατρεύουν το couscous, σιμιγδάλι στον ατμό κρέατος και λαχανικών συνοδευτικό με σταφίδες και βουτυρόγαλο. Σαρδέλες ψητές με κόλιαντρο από τα μπλε ψαροκάϊκα του Ατλαντικού. Κουκιά, ρεβίθια, φακές με κύμινο. Αρακάς και αγκινάρες. B`stilla, πίτα με φύλλα και κρέας περιστεριού ή κοτόπουλου ή ψάρι ή εντόσθια με αυγά, αμύγδαλα, σαφράν!! Harira, σούπα με ντομάτα, φακές, ρεβίθια, σέλινο, αρνί, κόλιαντρο, λεμόνι και μπαχαρικά!! Zaalouk, τα πρώτα πιάτα, ξεχωριστά σερβιρισμένα σαλάτα από πιπεριά, βρασμένα καρότα, ντομάτα, κολοκυθάκια, πουρέ καρότου ή μελιτζάνας με σκόρδο, κίμινο, τσίλι, πάπρικα, ελιές. Σπάνια σερβίρουν μπύρα και παράνομα κρασί. Πίνουν τσάι μένταςμε ζάχαρη ή όχι και κλαδιά από δυόσμο!

Φραγκόσυκα

Το Μαρόκο ακόμα κρατά το άρωμα εποχής, όμως η «ανάπτυξη» είναι προ των πυλών. Οι αλυσίδες καταστημάτων, τα χάμπουργκερ, οι πίτσες, τα εισαγόμενα αναψυκτικά και τα κινέζικα εστιατόρια, η επιθυμία φυγής είναι σε προτεραιότητα. Ευχή να αποφευχθεί η ισοπέδωση της ιστορίας και του πολιτισμού χρόνων για χάρη του χρήματος!

20/02/2019

χρώματα!!!!!

*1 Σπηλιά Ηρακλή: Στο δρόμο για το ακρωτήρι Σπάργκελ κατά μήκος της Κορνίς που βρέχεται από τον Ατλαντικό.. Στα βόρεια, 14 χλμ από Ταγγέρη. Φυσική σπηλιά με άνοιγμα σε σχήμα Αφρικής που επεκτάθηκε από την αφαίρεση του πορώδους πετρώματος από τους Βερβέρους για την κατασκευή οικιακής μυλόπετρας. Με ανθρώπινη παρουσία από το 7.000 π.Χ. Ξαπόστασε ο Ηρακλής, κατοικία των γιγάντων, είσοδος στον Άδη ή του τούνελ που ένωνε το Μαρόκο με την Ισπανία. Φαντασμαγορικά φωτισμένο. Ελεύθερη είσοδος.

η αγορά των κοσμημάτων

*2. Σεφαραδίτες:Ισπανοί διωγμένοι Εβραίοι από την βασίλισσα Ισαβέλλα, γιατί αντιτεινόταν στην ένωση της χώρας σε βασίλειο.

*3. Ο Λόρενς της Αραβίας (1962)

Το Διαμάντι του Νείλου (1985)

Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ (1977)

007, Με το δάχτυλο στην σκανδάλη (1987)

Ο Τελευταίος Πειρασμός (1988)

Τσάι στη Σαχάρα (1990)

Kundun (1997)

Η Μούμια (1999)

Ο Μονομάχος (2000)

Αλέξανδρος (2004)

Prince of Persia: The Sands of Time (2010

Εσαουίρα. οι μπλε βάρκες

*4 ταξιδιωτικές οδηγίες https://www.travelstories.gr/community/threads/%CE%9C%CE%B1%CF%81%CF%8C%CE%BA%CE%BF-2-700-%CF%87%CE%B9%CE%BB-%CF%83%CE%B5-12-%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%82-%CE%BC%CE%B5-%CE%99%CE%A7-%CE%86%CE%BE%CE%B9%CE%B6%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%BF.29467/

*5. Γαλλική κυριαρχία 1907-1956

Μαρακές

Chefchaouen

Δημαρχείο Ντελφτ

«Με μεγάλη ορμή τα νερά της θάλασσας κατακλύζουν δύο φορές την μέρα μια απέραντη χώρα, με αποτέλεσμα να αμφιβάλλει κανείς αν το έδαφος ανήκει στην στεριά ή στην θάλασσα. Εδώ ζει ένας αξιολύπητος λαός πάνω σε ψηλούς λόφους τους οποίους έφτιαξαν οι ίδιοι σε υψόμετρο το οποίο ξεπερνάει τα ανώτερα επίπεδα νερού που είναι γνωστά σε εκείνους». Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Ρωμαίος συγγραφέας (23-79 μ.Χ.). (1)*

Σίγουρα δεν είναι το καλοκαίρι η κατάλληλη εποχή να επισκεφτεί κανείς την Ολλανδία ή σωστότερα Κάτω Χώρες (Nederland) και σίγουρα δεν είναι αξιολύπητοι, όπως λέει ο Πλίνιος. Επίπεδη χώρα, πάνω σε άμμο, όσο η Πελοπόννησος με δεκαέξι εκατομμύρια πληθυσμό. Η «μήτρα» του καπιταλισμού. Καταπράσινη μέσα στο νερό με όλων των ειδών πουλιά, στις εκβολές του Ρήνου, κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.

Ρότερνταμ. Το μνημείο Έρασμος

Το πρώτο χρηματιστήριο στήθηκε εδώ τον 15^ο αιώνα μ.Χ. Πρώτοι ναυπήγησαν πλοία τον 16^οαιώνα, για να τα πουλούν στους ποντοπόρους της εποχής. Οι ίδιοι ποντοπόροι και αποικιοκράτες, πρώτοι στο τότε εμπόριο της γούνας, των σκλάβων και των μπαχαρικών. Σήμερα το κέντρο διακίνησης του εμπορίου μπύρας, χαλιού, διαμαντιών, λουλουδιών.. Το δεύτερο λιμάνι στον κόσμο.. Η δεύτερη χώρα στην παραγωγή οπωροκηπευτικών… Έφεραν, λέγεται, την τουλίπα (2)* από την Χίο και τώρα είναι το έμβλημα τους.

Προσθήκη λεζάντας

Επιβεβαιώνεται ο «Ιπτάμενος Ολλανδός».. (3)* αναζητητές, θαλασσοπόροι τολμηροί... Προσαρμόζονται εφαρμόζοντας κάθε επιστημονικό νεωτερισμό... Βοτανικός κήπος τα στέγαστρα των λεωφορείων για τις μελισσούλες.. Οδόστρωμα από ανακύκλωση πλαστικών.. Καμπάνια για πόσιμο νερό από την βρύση.. Μα το σπουδαιότερο είναι η καθημερινή μάχη με το νερό (γλυκό ή αλμυρό). Μηχανεύονται τρόπους να ζήσουν μαζί του. Από τον 12ο αιώνα η κατά τόπους «υπηρεσία υδάτων» διαχειρίζεται το νερό μαζί με ιδρύματα, ινστιτούτα, οργανώσεις και επιτροπές. Κάθε τόσο καθαρίζονται τα κανάλια, για να μην συσσωρεύεται η λάσπη και να διοχετεύεται απρόσκοπτα το νερό. Κατάφεραν να μειώσουν το θαλάσσιο μέτωπο μετατρέποντας τις θαλάσσιες εσοχές σε λίμνες. Έφτιαξαν και συντηρούν αναχώματα, για να κρατούν την θάλασσα και να «δημιουργήσουν» στεριά, τα πόλντερ (polder, εκτάσεις σε χαμηλότερο επίπεδο από την θάλασσα). Με τους τότε ανεμόμυλους- σήμερα με μηχανική υποστήριξη- άλλοτε αντλούν από τα πόλντερ το νερό διοχετεύοντας το στα κανάλια, άλλοτε παροχετεύοντας το σε αυτά, ώστε να κρατηθεί σταθερή η στάθμη του νερού, αλλά και για να παραμείνει σταθερά υγρό το σαθρόέδαφος.. (4*)

Ντελφτ. Ανεμόμυλος

Φροντίδα, ανανέωση.. «Συντηρούν το παλιό» (νόμοι, αποφάσεις, πολεοδομικό σχέδιο, αρχιτεκτονική..) και προσθέτουν, δεν καταστρέφουν, σέβονται... Συνταιριασμός του παλιού και του νέου… Η παρακμή, η καταστροφικότητα η φθορά δεν έχουν θέση εδώ.

Ντελφτ

Μια χώρα ήρεμη άκρως καπιταλιστική που προσφέρει την κάθε άνεση και ασφάλεια στους πολίτες της που είναι περήφανοι με περισσή αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση και αξιοπρέπεια, που τολμά να αποδεχθεί την ευθύνη της συμμετοχής της στον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Σέβονται την κάθε ιδιαιτερότητα. Βαγόνια στα τραίνα για αυτούς που θέλουν απόλυτη ησυχία. Οι ανάπηροι έχουν παντού προσβασιμότητα. Οι ξένοι έχουν τους χώρους τους, όπου μένουν και ενεργοποιούνται.. Ενσωματωμένοι οικονομικά στο δικό τους κοινωνικό πλαίσιο. Αποδεικνύεται η πολιτισμικότητα στα μαγαζιά τους δηλ θα βρείτε π.χ. ταχίνι από το Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράν, Συρία, Αλβανία, Τουρκία, Ελλάδα.. Πλουραλισμός.

Ντελφτ. Απόληξη καμπαναριού.

Προτεστάντες, δηλ δεν κρύβονται, προσπαθούν μόνοι τους να κερδίσουν από την σωτηρία της ψυχής μέχρι και τα προς το ζην, ατομικισμός αλλά και συνολική προσπάθεια για το ατομικό και το κοινό καλό. Αν δεν είναι ενωμένοι και συντονισμένοι δεν μπορούν να επιβιώσουν από αυτό που τους δίνει ζωή, το νερό. Φορολογούνται κατά 50% αλλά «βλέπουν» το κράτος στην καθημερινότητα τους. Δρόμοι, συγκοινωνίες (τα τραίνα λειτουργούν σαν αστική συγκοινωνία πάντα στην ώρα τους), υπόγειοι σταθμοί στάθμευσης παντού, δρόμοι και χώροι για τα ποδήλατα, καθαριότητα, ανάδειξη μνημείων, πόσιμο νερό στα σπίτια τους, καθαρά κανάλια, αναχώματα… Το κράτος είναι η προέκταση τους, όχι εχθρός.

Ντελφτ

Τα σπίτια τους λιτά, απέριττα, χαμηλά, δίχως κουρτίνες. Περπατάς και δεν ξέρεις αν είναι σπίτια ή κοινόχρηστοι χώροι. Τριώροφα τα περισσότερα στο διατηρητέο σημείο της πόλης με τριγωνική απόληξη της στέγης. Ξύλινα, με πασσάλους από κορμούς δένδρων για θεμέλια. Απαλλαγμένα από περιττά στολίδια.

Ντελφτ. Παλιά εκκλησία. ο τάφος του Vermeer

Οι εκκλησίες τους στεγάζουν ταφές. Ακόμα και σήμερα εκεί θάβονται τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Χώροι συγκέντρωσης και εκδηλώσεων π.χ. γαμήλιο γεύμα μετά την τελετή. Οι εκκλησίες διαθέτουν καριγιόν (μουσικό όργανο με τουλάχιστον είκοσι τρείς καμπάνες, υπάρχει επιστήμη Campanology). Από τις καμπάνες ακούγονται ολόκληρα μουσικά κομμάτια (όπως για να τιμήσουν τον DjAvicii στην Ουτρέχτη, 2018) και κονσέρτα. Φεστιβάλ και διαγωνισμούς. Ακούγονται γλυκόλαλα.

Ντελφτ. Η γαλατού

Οι «γυναίκες» σε βιτρίνες δεν είναι θέαμα αλλά εργαζόμενες. Συνθήματα/υπενθύμιση παντού «είναι εργαζόμενες», «σεβαστείτε την γυναίκα». Κυκλοφορούν με ποδήλατα που έχουν προτεραιότητα, σαν σφίγγες τρέχουν στους δρόμους διεκδικώντας την προτεραιότητα. Πρόστιμο σε όσους πετάνε σκουπίδια στους δρόμους, σε όσους πίνουν στους δρόμους. Χώροι για ένα «τσιγάρο» που κατακλύζονται από ξένους. Η μείωση της εγκληματικότητας μετέτρεψε τις φυλακές σε ξενοδοχεία..

Άμστερνταμ.

Η βασιλεία υπάρχει, μέρος της καθημερινότητας τους, δίχως να προκαλεί. Στην εορτή του βασιλιά, εθνική αργία που ντύνονται στα πορτοκαλί- βασιλικό χρώμα- επιτρέπεται να πουλούν ελεύθερα στους δρόμους δίπλα στα κανάλια, όσα δεν χρειάζονται από τα σπίτια τους σε συμβολικές τιμές.

Άμστερνταμ. Σταθμός τραίνου

Άμστερνταμ.Η πόλη των μουσείων (5*) κτισμένη στις όχθες του ποταμού Άμστελ. Κλείστε έγκαιρα θέση στα μουσεία , για να βρεθείτε στην ουρά αυτών που έχουν κάνει κράτηση. Δίχως κράτηση δεν υπάρχει δυνατότητα να επισκεφθείτε κανένα από τα μουσεία τους που ομολογουμένως έχουν πολλά.

Άμστερνταμ. Μουσείο Βαν Γκονγκ

Υπάρχουν πακέτα που σας δίνουν την δυνατότητα να περιηγηθείτε την πόλη, τα μουσεία και δώρο μια κρουαζιέρα. Έχουν υπολογίσει πόσα χρήματα χρειάζεται ένας επισκέπτης για μια, δυο ή τρεις μέρες και πουλούν αντίστοιχα πακέτα στην μισή τιμή. Διαφορετικά με 60 +5 ευρώ για έναρξη μπορείτε και onlineνα βγάλετε μια κάρτα για τα μουσεία, museumkaart, αν έχετε σκοπό να επισκεφθείτε ένα ικανό αριθμό που να δικαιολογεί την τιμή της. Πριν το μουσείο Βαν Γκονγκ ένα κιόσκι πουλά χειρόγραφα αντίγραφα σε όχι ευκαταφρόνητη τιμή φτιαγμένα για πέντε ευρώ στην Κίνα.

Άμστερνταμ. Οικία/μουσείο Ρέμπραντ

Σε μια οικία του 1635 στο κανάλι Πρινσενχραχτ (Prinsengrcht) έμεινε κρυμμένη για δύο χρόνια κι ένα μήνα η οικογένεια της Άννας Φρανκγνωστή από το ημερολόγιο της. Με την εναντίωση των κατοίκων στην κατεδάφιση του το 1960 ιδρύθηκε το ομώνυμο μουσείο που επίσης στεγάζει και έκθεση με τις διώξεις και διακρίσεις σε κάθε κοινωνία.

Παραδομένη στον τουρισμό. Με κέντρο το σιδηροδρομικό σταθμό αναπτύσσεται σε ημικύκλια με λουλουδιασμένα κανάλια προσαρμοσμένη στις ανάγκες του τουρισμού. Ονειρεμένα τα χρώματα του φθινοπώρου. Αναζητείστε την περιοχή των καλλιτεχνών με γκαλερί και παιχνιδιάρικα μαγαζάκια. Με την συγκοινωνία θα πάτε, όπου θέλετε δίχως δυσκολία αλλά μπορείτε και να περπατήσετε ευχάριστα την πόλη. Προμηθευτείτε τα απαραίτητα από σούπερ μάρκετ σε προσιτές τιμές.

Άμστερνταμ. Πλατεία Ρέμπραντ

Στην πλατεία Ρέμπραντ, Rembrandfplein, κάτω από το παλαιότερο άγαλμα της πόλης (1852) φτιαγμένο από χυτοσίδηρο που αναπαριστά τον καλλιτέχνη, ίσως προλάβετε να περιδιαβείτε ανάμεσα από τον πίνακα βγαλμένες μορφές του έργου του με την λανθασμένη επωνυμία «Νυχτερινή περίπολος». Στήθηκε εκεί το 2006, έργο Ρώσων καλλιτεχνών (6)* με ένα διάλειμμα που μετακινήθηκε στην Αμερική. Σήμερα από επιχειρηματίες γίνεται προσπάθεια να παραμείνει στην πλατεία… Βέβαια στερείται το «φως» του πίνακα (1642) όμως διατηρεί τον αυθορμητισμό της κίνησης (Μουσείο Rijksmuseum/του 1800). Συμβολίζει την εθνική ανεξαρτησία τους και παριστάνει τον λοχαγό Φρανς Μπάννινκ με τον λόχο της πολιτοφυλακής (πλούσιοι έμποροι) που ετοιμάζονται μέρα κι όχι νύχτα να βγουν σε περιπολία. Η πλατεία ήταν παλιά κοντά σε πύλη και ονομαζόταν πλατεία βουτύρου, όπου οι αγρότες κατέβαζαν, για να πουλήσουν, τα προϊόντα τους.

Άμστερνταμ

Στο σταθμό κοντά αναπτύσσεται η πολύβουη και πολυσύχναστη Chinatown, όπου και ο ναός τους. Εκεί θα βρείτε να δοκιμάσετε διάφορες κουζίνες εκτός της κινέζικης. Αναζητείστε το πρόγραμμα της Όπερας, υπάρχουν πρωινά με ελεύθερη είσοδο.

Ρότερνταμ. Στο λιμάνι

Ρότερνταμ. Λιγότερο από μία ώρα με το τραίνο από το Άμστερνταμ. Βομβαρδισμένη στον πόλεμο φιλοξενεί κατά το ήμισυ πληθυσμό από τις αποικίες. Αυτό που θα δείτε είναι η ανοικοδομημένη πόλη μετά το 1990. Η πόλη του φουτουρισμού. Τομεγαλύτερο πλωτό λιμάνι. Αξίζει να το περιηγηθείτε με πλοιάριο. Κοντά η γέφυρα Έρασμος, μιας και η πόλη είναι η γενέτειρα του, έργο του Καλατράβα. Απέναντι πολυώροφα μοντέρνα κτίρια, θεμελιωμένα σε άμμο!!!! Η πόλη με τα πιο μοντέρνας αρχιτεκτονικής κτίρια.

ΡότερνταμCubik house.

Αναδυόμενοι από το σταθμό Blaakμε το στέγαστρο Καλατράβα θα βρεθείτε κάτω από τα κιουμπ (Cubikhouse), φουτουριστικοί κύβοι ανεστραμμένοι, βαμμένοι σε έντονο κίτρινο, μπλε χρώμα (1984, PietBlom). Ο καθένας (τριώροφος) εκπροσωπεί ένα δένδρο και όλα μαζί το δάσος. Από 2009 ξενοδοχείο.

Ρότερνταμ. Αγορά

Απέναντι η επίσης φουτουριστική, εντυπωσιακή «γυάλινη» αγορά Markthal(2014) με την ημικυκλική στέγη που εμπεριέχει 228 σπίτια. Σαν τεράστιο τούνελ στεγάζει τυπικά στέκια με τρόφιμα (τυριά, σοκολάτες, μπαχάρια, κρασιά) και ταχυφαγεία (ένα ελληνικό), στο υπόγειο σούπερ μάρκετ, στο δεύτερο υπόγειο χώρος στάθμευσης κ.λπ. Στην οροφή διαγράφονται ψηφιακά φρούτα και λουλούδια! (καλλιτέχνης ο ArnoCoenenσε συνεργασία με ειδικούς στην ψηφιακή τεχνολογία). Αγλάισμα οφθαλμών!

Ρότερνταμ. Αγορά. Οροφή.

Εκτός από την επίσκεψη στην υστερογοτθική του Αγίου Λαυρεντίου (1449-1525) βομβαρδισμένη στον πόλεμο και ανοικοδομημένη, δίπλα στο μνημείο Έρασμος, μην προσπεράσετε τις μοντέρνες εκκλησίες (στον πεζόδρομο). Στο πάρκο των μουσείων (Museumpark) μετά την ελληνική εκκλησία βρίσκονται τα γνωστά μουσεία τέχνης Boijmas van Beuningen και Kunsthal Rotterdam καθώς και πολλά άλλα.

Ντελφτ. η παλιά εκκλησία

Ντελφτ.Ένα γραφικό μεσαιωνικό χωριό πάνω στον ποταμό Σχίι (Schie) μεταξύ Ρότερνταμ και Χάγης, η πόλη των πριγκίπων (Γουλιέλμος της Οράγγης). Αν το επισκεφτείτε, θα έχετε όλη την εικόνα της Ολλανδικής αρχιτεκτονικής. Ήσυχο, ήρεμο, καθαρό με έργα τέχνης στους δρόμους, κανάλια, γραφικά μπαράκια, λουλούδια, πουλιά και γλυκόλαλες καμπάνες.

Ντελφτ

Αναζητείστε τα σημεία που έζησε και ζωγράφισε ο JohannesVermeer (1632-1675) (7*) που βρίσκεται θαμμένος μέσα στην ΟudeΚerk (παλιά εκκλησία). Μια εκκλησία από ηφαιστειακή πέτρα του 1204, με όλη την απλότητα της προτεσταντικής εκκλησίας, φημισμένη για τον κεκλιμένο (1 ½ μέτρο) τούβλινο φλαμανδικό κωδωνοστάσιο 75 μέτρων που απολήγει σε πύργο περιστοιχισμένο από τέσσερις γωνιακούς πυργίσκους, με την εννέα τόνων καμπάνα που ηχεί σπάνια, για να μη δημιουργηθεί θέμα στο ήδη επιβαρυμένο κτίριο. Με ένα εισιτήριο επισκέπτεστε και την νέα εκκλησία (1396) γοτθικού ρυθμού της Αγ. Ούρσουλαςστην κεντρική πλατεία, όπου σε καταπακτή είναι θαμμένα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Αν έχετε κότσια ανεβαίνετε και στο καμπαναριό.

Η Γέρικη πέτρα. Δημαρχείο Ντελφτ

Απέναντι το Δημαρχείο (1620) που έχει κτιστεί γύρο από ένα πύργο –Γέρικη Πέτρα, χώρος βασανιστηρίων- και γύρο κτίρια του 17^ουαιώνα. Από τα τουριστικά μαγαζάκια θα αγοράσετε βολβούς τουλίπας, πορσελάνες μπλε αλλά και τα χαρακτηριστικά τσόκαρα. Στα πωλητήρια των εκκλησιών θα βρείτε και κεραμικά με την κόκκινη τουλίπα.

Ντελφτ. Κανάλι στο σταθμό.

Στην πλατεία του Δημαρχείου στο παζάρι της βδομάδος θα γευτείτε διάφορα είδη γκούντα, γαλλικά τυριά και εδέσματα (Πατάτες τηγανητές, σούπα από μπιζέλια, ψάρια τηγανητά, παστή ρέγγα, αλμυρά και γλυκά Pannenkooeken, Poffertjesσαν τηγανίτες από αλεύρι και φαγόπυρο, stroopwafelμαστιχωτά μπισκότα). Το φαγητό σε ένα ευπρεπές εστιατόριο είναι σχετικά ακριβό για μας.

Ντελφτ. Ζαχαρωτά! street food

Παρέκει μια πλατεία με πλατάνια γεμάτη τραπεζάκια. Περιπλανηθείτε μέχρι την Ανατολική πύλημε τους δίδυμους πύργους και δείτε δια ζώσης απέναντι, ό,τι έβλεπε και ζωγράφιζε ο JohannesVermeerπου αντίγραφα των έργων του θα βρείτε στο ομώνυμο μουσείο. Λίγο έξω από την πόλη το εργαστήριο της χαρακτηριστικής μπλε πορσελάνης του Ντελφτ. Στο δρόμο για την Χάγη το «Τριαντάφυλλο», ένας ανεμόμυλος του 1679 που αντικατέστησε τον ξύλινο του 14^ουαιώνα. Ένα από τα πολλά φεστ της πόλης είναι της τζαζ κάθε Αύγουστο.

Ντελφτ. Ανατολική πύλη

Χάγη, δηλ φράχτης με τον παλιό σταθμό τραίνου. Έδρα της Ολλανδικής κυβέρνησης, των Ηνωμένων Εθνών και της Βασιλικής οικογένειας. Στην Βασιλική Γκαλερί Mauritshuis (1636) βρίσκονται έργα του Vermeer (Το κορίτσι με το σκουλαρίκι) και του Ρέμπραντ. Πιο πάνω η Ούτρεχτμε το γραφικό κέντρο της και την στιβαρή κόκκινη εκκλησία, πανεπιστημιούπολη. Οι κάτοικοι άνετα λόγω καλής συγκοινωνίας μετακινούνται από την μια πόλη στην άλλη σαν να πηγαίνουν Παγκράτι-Κολιάτσου για να βρεθούν με φίλους, να πάνε όπερα ή θέατρο.

Giethoorn

Με σαράντα ευρώ προμηθεύεστε ένα ολοήμερο εισιτήριο που θα σας διευκολύνει για μια επίσκεψη στο βόρειο τμήμα, στο χωριό Giethoornμε 2.600 κάτοικους. Χτισμένο σε κανάλια με στέγες από ψιλό καλάμι που προμηθεύονται από τον παρακείμενο λιμνότοπο natura, δυο ώρες μακριά από το Άμστερνταμ. Μικρά μονοπάτια και γεφυράκια (180) ενώνουν τα σπίτια αλλά κυρίως χρησιμοποιούν βάρκες. Κάθε σπίτι έχει ολάνθιστο κήπο και βάρκα. Απερίγραπτης γραφικότητας, παραμυθένιο.. Με λουλούδια, γκαζόν, δένδρα, πάπιες.. εννοείται χωρίς ρύπανση και ηχορύπανση. Μικρά πανδοχεία, καφέ και λαογραφικό μουσείο. Μπορείτε να κάνετε μια βόλτα ομαδικά με πλοιάριο ή να νοικιάσετε μια βάρκα. Το χειμώνα παγώνουν τα κανάλια και μετατρέπονται σε παγοδρόμια. Όσο και να μείνετε δεν θα το χορτάσετε.

Giethoorn

Ολλανδία, χώρα ανείπωτης ομορφιάς και καλαισθησίας! Θα αναρωτηθείτε τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους σε κάποια μέρη τόσο καλαίσθητους. Και μετά θα συμμεριστείτε την φράση τους: «Ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο και οι Ολλανδοί τις Κάτω Χώρες»!

Η μπλε πορσελάνη του Ντελφτ

1.Ο Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος (Gaius Plinius Secundus), περισσότερο γνωστός ως Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ήταν Ρωμαίος συγγραφέας, φυσιοδίφης και φυσικός φιλόσοφος, καθώς και στρατιωτικός και ναυτικός διοικητής των πρώτων χρόνων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και φίλος του αυτοκράτορα Βεσπασιανού.

Η κόκκινη τουλίπα. Ντελφτ

2. Τουλίπα.Από την περσική λέξη τουλιβάν που σημαίνει κάλυμμα του κεφαλιού. Προέρχεται από την κεντρική Ασία και καλλιεργήθηκε από τους Οθωμανούς. Τον 17^οαιώνα οι Ολλανδοί μετέφεραν στην χώρα τους την καλλιέργεια της. Κατά την ελληνική μυθολογία ήταν δώρο της Γαίας στους γάμους του Δία και της Ήρας.

3. Ιπτάμενος Ολλανδός.Παραφθορά σκανδιναβικού μύθου για τον Ολλανδό καπετάνιο Βαν Ντερ Ντέκεν που το όνομα του αναφέρονταν σε θρυλικά κατορθώματα που μόνο σε συμφωνία με το δαίμονα μπορούσαν να πραγματωθούν. Με το καταραμένο πλοίο του περιφέρεται ανά τους αιώνας και μια μέρα στα τέσσερα χρόνια βγαίνει στην στεριά, για να αγαπηθεί μήπως και απελευθερωθεί. Πυρήνας του έργου του Βάγνερ και της σειράς Οι πειρατές της Καραϊβικής.

4. Πόλντερ: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%81

Άμστερνταμ. Η ουρά για τα μουσεία!!!

5. Μουσεία Άμστερνταμ https://www.amsterdam.info/gr/mouseia/

Άμστερνταμ.

6.από τους Ρώσους καλλιτέχνες Μιχαήλ Δρόνοφ και Αλέξανδρο Ταρατίννοφ. https://www.writersgang.com/2017/02/09/%CE%BD%CF%85%CF%87%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BD%CE%AE-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%82-rembrandt/ πληροφορίες για τον πίνακα

7. Vermeer. Σημαντικάέργα: Diana and Her Companions, ΟΓεωγράφος, The Procuress, ΗΓαλατού, Christ in the House of Martha and Mary, The Astronomer, A Girl Asleep καιΚοπέλαμετοσκουλαρίκι (ΒασιλικήΓκαλερίMauritshuis. 1636. Χάγη). Ο Βερμέερ διακρίνεται κυρίως ως ζωγράφος ρωπογραφιών δηλ κατά το μεγαλύτερο ποσοστό οι πίνακες του προσαρμόζονται στην κυρίαρχη τάση της ολλανδικής ηθογραφικής ζωγραφικής, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να καταδικάζονται η αμαρτία και τα ανθρώπινα πάθη, με απώτερο στόχο τη διαπαιδαγώγηση και την ανάδειξη της «ενάρετης» ζωής

23/09/2019

Τυριά γκούντα

Λούρος

Αντικρίζοντας πρώτα τον Πατραϊκό από την Παλιοβούνα -στον παλιό δρόμο από το Ρίο για Ιωάννινα - προσπερνάμε την αρχαία Καλυδώνα, μετά τα ρωμαϊκά Λουτρά του Αγίου Θωμά και κάτω από τα τείχη της Αρχαίας Πλευρώνας εμφανίζεται η διασταύρωση για Αιτωλικό-Αστακό. Στρίβουμε έχοντας την θάλασσα και το Μεσολόγγι αριστερά στο βάθος αναζητώντας τους λαμπυρίζοντες λόφους αλατιού, στρίβουμε πάλι αριστερά, για να περάσουμε τις γέφυρες εισόδου και εξόδου του μελαγχολικού Αιτωλικού. Ευθεία στην διχάλα πάμε αριστερά στο Νεοχώρι με τα ανοιχτά ψαράδικα την Κυριακή. Από εδώ η παραλία απέχει είκοσι λεπτά, 17χλμ. ομαλού, επίπεδου δρόμου.

Λούρος

Στην έξοδο μετά από ένα χιλιόμετρο περίπου, κάπου μια ταμπέλα: Παραλία ( Έξω) Λούρου και πινακίδες των καφέ της παραλίας (αριστερά). Προσπερνάμε το αυλάκι και έχοντας το δεξιά η πινακίδα: ΣΑΩΣ, συσκευασία ψαριών, σηματοδοτεί το δρόμο για αριστερά. Επίπεδη επιφάνεια και αρχή λαμπιριζόντων πλαστικών μπουκαλιών εκατέρωθεν του δρόμου που θα μας ακολουθούν μέχρι την νοτιοδυτική παραλία της Αιτωλοακαρνανίας σαν να μην επιστρέψουν ποτέ στον τόπο όσοι τα έριξαν.

Υγροβιότοπος Λούρου

Αδιαφορώντας το κατά δύναμη για τα σκουπίδια φτάνουμε στην παραλία Λούρου, δηλ της λουρίδας. Καμία σχέση με τον ποταμό στην Πρέβεζα. Μια λωρίδα γης που σχηματίστηκε με τις προσχώσεις του ποταμού Αχελώου που με τα φράγματα το νερό του δεν εμπλουτίζει πλέον την περιοχή με αποτέλεσμα να εισρέει θαλασσινό νερό με συνέπεια την βαθμιαία ερημοποίηση της περιοχής.

Λόυρος

Αριστερά μια γυμνή γλώσσα γης με κολπίσκους που ονομάζονται Σκρόφες ή Παλιοπόταμος. Η πρόσβαση με χωματόδρομο. Στα δεξιά λιμνούλες και χλωρίδα υδροβιότοπου. Αγελάδες αμέριμνες κλείνουν το δρόμο με χαλαρό βλέμμα. Φλαμίνγκο εναλλάσσονται στα πόδια τους στο βάθος. Πληθώρα πουλιών. Τα σύννεφα καθρεφτίζονται στα νερά. Χαμηλή βλάστηση πολύχρωμη. Αρμυρίκια, κρίνα της άμμου, πικροδάφνες, καλαμιώνες, κέδροι. Άγρια άλογα περιφέρονται. Η χαρά του φωτογράφου.

Λούρος

Παρακάμπτουμε -συνεχίζοντας τον δρόμο δεξιά- κυκλοτερώς ένα υποτυπώδες τσιμεντένιο φράγμα και παίρνουμε την ευθεία για την αμμώδη ρηχή παραλία με τον Πατραϊκό κόλπο ελεύθερο στα μάτια μας. Άπλετος χώρος για στάθμευση, παράλληλος δρόμος με την παραλία με εισόδους στις διάσπαρτες εγκαταστάσεις. Το απαύγασμα της αυθαιρεσίας.

Λούρος

Αυτοσχέδιες παράγκες μεταμορφώνονται σε καφέ-μπαρ το καλοκαίρι. Και μια ταβέρνα. Ψάθες και ξαπλώστρες. Αποφεύγω να σκεφτώ το τι θα γίνεται τον Αύγουστο, εξ άλλου φαίνεται από τα σκουπίδια που αφειδώς άφησαν πίσω τους. Προτεινόμενος μήνας ο Σεπτέμβρης. Ελάχιστος κόσμος. Κλειστές οι εγκαταστάσεις, μαζεμένος ο εξοπλισμός. Διαφορετικά τέρμα δεξιά στις αμμοθίνες θα βρείτε ηρεμία. Παρ` ότι η παραλία από το 1974 προστατεύεται από την Σύμβαση Ramsarσαν μοναδικός βιότοπος στα αριστερά μέσα στη λόχμη ξεφυτρώνουν αυτοσχέδιες παράγγες /θέρετρα. Η κάθε οικογένεια αντίστοιχα έχει και το στέκι της στην παραλία. Εξέδρες ανοικτές διακοσμημένες, καλύβες υπερυψωμένες, ψάθες, ομπρέλες με στερεωμένες τις καρέκλες για του χρόνου. Κάποιες βάρκες λικνίζονται.

Λούρου

Φιλόξενο το ζεστό νερό. Εξαιρετική θάλασσα με μικρές διάσπαρτες αχιβάδες. Η αίσθηση της ελευθερίας. Η απόλυτη προσέγγιση της φύσης.

Λούρος, οι αμμοθίνες

Στο βάθος βόρεια τα βουνά του Αστακού και οι Τηλεβόες ή Τάφιοι Νήσοι. Η απεραντοσύνη του ανοικτού ορίζοντα και του ουρανού αντισταθμίζουν και αντιστέκονται στην όποια ασχήμια και αυθαιρεσία. Ένας υγροβιότοπος πρόσφορος για εξερεύνηση, εφάμιλλος της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου.

Μια μέρα εκεί αξίζει!

Λούρος

1/10/2019

Guggenheim Μπιλμπάο

«Ας φυσάνε στο Πλάτα τα Παμπέρος,

ας ρολάρει το κύμα στη Μπισκάγια». Ν. Καββαδίας (*1)

Αυτονομία (*2) στα βόρεια της Ισπανίας, στο μυχό του Βισκαϊκού, στα πόδια των Πυρηναίων, όπου βρέχει 360 μέρες το χρόνο, όπως αυτοσαρκάζοται. Βροχερή, ορεινή και εσωστρεφής. Περιοχή που εκτείνεται και στην Γαλλία. Οι κάτοικοι παινεύονται ότι έχουν ξεχωριστή ομάδα αίματος και ότι είναι αυτόχθονες και καθαρόαιμοι μιας και οι άραβες δεν έφτασαν μέχρι εδώ. Δεν θεωρούν τους εαυτούς τους Ισπανούς κι έχουν χρόνια πολεμήσει για την αυτονομία τους. Παντρεύονται μεταξύ τους κι έχουν οκτώ ονόματα. Τοπικιστές στο έπακρο. Στην ποδοσφαιρική τους ομάδα δέχονται μόνο Βάσκους. Η γλώσσα τους δεν συνάδει με καμία, άγνωστης προέλευσης, πάνω της στηρίζουν την ιδιαιτερότητα τους. Στα σχολεία τους διδάσκονται και τις δύο γλώσσες.

Κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους αλλά όχι από τους Μαυριτανούς, πράγμα που τους κάνει ιδιαίτερα υπερήφανους. Περιφρονούν τους Ισπανούς που έχουν αναμειχθεί με τσιγγάνους, μαυριτανούς, άραβες..Τα βουνά τους κράτησαν μακριά από επιμειξίες. Έχουν δικά τους ήθη, έθιμα και τραγούδια. Οι προοδευτικοί παπάδες, για να στηρίξουν την ανάγκη της κοινωνίας στην διαφορά, μάζευαν τα παιδιά και καλλιεργούσαν την παράδοση (τα παιδιά των κόκκινων παπάδων). Εθνικιστές, συντηρητικοί, άκαμπτοι. Χρόνια στην αντίσταση που ξεκίνησε από ένα τυχαίο γεγονός (1968), μπήκαν στην παρανομία (ενάντια στην ένωση που στήριζε ο στρατός), χαρακτηρίστηκαν το σύμβολο της ανεξαρτησίας κατά του φασισμού και του Φράνκο ( μετά τον θάνατο του το 1976 τους δόθηκε αμνηστία). Πρόσφατα επικράτησε ανακωχή αναπτύχθηκε ο τουρισμός ακόμα και γαστρονομικού περιεχομένου.

Μπιλμπάο. Ο ποταμός Nervion

Μπιλμπάο. Η έννοια της απόλυτης μετάλλαξης. Μια βιομηχανική πόλη κτισμένη πάνω στον ποταμό Nervionμε ορυχεία, μεταλλεία, ναυπηγεία. Χτισμένη σε μια ρία, δηλ εκβολή ποταμού που φουσκώνει από την εισροή της θάλασσας.! Μεγάλο λιμάνι, έξοδος για την μετανάστευση στην Αμερική. Ρύπανση, μόλυνση.. Έρχεται η κρίση (1980) και η πλημμύρα του 1983, η οικονομία καταρρέει. Ρήμαξε το λιμάνι, έκλεισαν τα εργοστάσια, άλλαξαν οι συνθήκες. Προσαρμόζονται. Το 2011 η ΕΤΑ δηλώνει κατάπαυση πυρός και ξεκινά η ανάπτυξη πάνω στη νέα μορφή οικονομίας, τον τουρισμό που βασίζεται στον πολιτισμό και την παροχή υπηρεσιών. Σε ελάχιστο χρόνο μεταλλάχθηκε σε μια σύγχρονη πόλη. https://youtu.be/rQZ1FHLFF8U?t=144. Χωρίζεται διακριτά σε παλιά και νέα πόλη εκατέρωθεν του ποταμού.

Το γήπεδο της Αθλέτικ Μπιλμπάο

Η νέα πόλη ρυμοτομημένη ορίζεται από μια ευθεία οδό τηνGranViaπου ξεκινά από τον σταθμό/μετρό Abando, με φαρδιά πεζοδρόμια, υπόγεια γκαράζ, ελάχιστα αυτοκίνητα, δένδρα, παγκάκια, μαγαζιά, πλατείες, διασχίζει την PlazaMoyua με το παλάτι Chavarri(φλαμανδικού ύφους με άνισα μεταξύ τους όλα του τα παράθυρα), όπου εδρεύει η αντιπροσωπεία της ισπανικής βουλής, το προξενείο, όπως χαριτολογώντας το χαρακτηρίζουν οι ντόπιοι, και καταλήγει στο γήπεδο της Αθλέτικ Μπιλμπάο, σύμβολο αντίστασης απέναντι στο Φράνκο (Ρεάλ Μαδρίτης). Εντυπωσιακό γήπεδο κτισμένο με την συνδρομή των 23.000 οπαδών του. Επενδεδυμένο με «λέπια», με δύο γιγαντιαίες εξωτερικές οθόνες, φωταγωγείται ολόκληρο εξωτερικά και αναβοσβήνει, όταν κερδίζει η ομάδα.

Azkunz Zentroa

Παλαιά κτίρια, εργοστάσια, αποθήκες αναπαλαιώνονται, γκρεμίζονται από μέσα, ενώ ατόφιο παραμένει το εξωτερικό περίβλημα του κτιρίου. Το Azkunz Zentroa(1905) παλιά αποθήκη κρασιού και πετρελαίου (43.000 τ.μ.), στην PlazadeIndautxu, ξανασχεδιάστηκε ( 2010) από τον γάλλο αρχιτέκτονα PhilppeStarckκαι σηματοδοτεί την πλευρά της νέας πόλης. Λειτουργεί σε όροφο κολυμβητήριο με διάφανο πυθμένα, ορατό σαν ανυψώσει κάποιος το βλέμμα του, βιβλιοθήκη πολυμέσων-αναγνωστήριο, δημόσιο γυμναστήριο, εκθεσιακός χώρος, αίθουσες κινηματογράφου, χώροι πολλαπλών χρήσεων, εστιατόρια, καφέ, είδη δώρων.. Φημισμένο για το φεστιβάλ Λογοτεχνίας. Στο ισόγειο κυριαρχούν αντιπροσωπευτικές κολώνες από όλον τον κόσμο με την ανάλογη διακόσμηση. 43 διαφορετικοί κίονες σηματοδοτούν το διαχρονικό ταξίδι τους στον πολιτισμό και τα υλικά κατασκευής τους (μάρμαρο, τούβλα, ξύλο, μπρούντζο, τσιμέντο, χάλυβας). Χώρος ιδιαίτερα καινοτόμος, δυναμικός, πολυδιάστατος, εντυπωσιακός!

Οι ουρανοξύστες Isozaki

Οι ουρανοξύστες Isozaki κοντά στην όχθη του ποταμού στεγάζουν τα γραφεία μεγάλων επιχειρήσεων, σήμα κατατεθέν της παροχής υπηρεσιών που φιλοξενούνται. Τα νέα κτίρια ακολουθούν την αρχιτεκτονική της παλιάς πόλης συνυπάρχοντας με την μοντέρνα αρχιτεκτονική ή κτίζονται πίσω από τις προσόψεις παλαιών.Αναζητείστε το θέατρο CamposEliseosτου 1901 σε artnouveau.

το θέατρο Campos Eliseos

Το μουσείο Guggenheim(1997), στήθηκε με την συνδρομή του αμερικανικού ιδρύματος (*3) SolomonR. Guggenheim (*4), επιχειρηματίας/συλλέκτης, παρά τις έντονες αντιδράσεις των Βάσκων για το αμερικανόφερτο, το υψηλό κόστος και τις αμφιβολίες ότι το μουσείο θα έφερνε την αλλαγή. Κι όμως η επισκεψιμότητα ξεπέρασε το προσδόκιμο, άνθρωποι βρήκαν δουλειά. Κατά το 70% αυτοχρηματοδοτούμενο, το στηρίζουν επιχειρηματίες, πολιτικοί, συλλέκτες και καλλιτέχνες. Ευτυχώς η πρωτοπορία υπερίσχυσε του συντηρητισμού (70%). Από μόνο του αποτελεί τουριστικό σημείο ενδιαφέροντος και σηματοδοτεί την πλευρά της νέας πόλης. Περιοδικές εκθέσεις στεγάζονται αλλά και μόνιμα έργα προστίθενται στην συλλογή του μουσείου. (10 ευρώ η είσοδος). https://www.youtube.com/watch?v=thTecBp0b90

Το μουσείο Guggenheim

Το κτίριο δίνει την εντύπωση τενεκέδων ατάκτως αλλά εντυπωσιακά ερριμένων. Η πλήρης αποδόμηση του αρχιτεκτονικού σχεδίου. Ένα άκρως φουτουριστικό σχέδιο. Μια πινελιά στον αέρα. Με καμπύλες δίχως ευθείες. Έργο του καναδού FrankGehry. Πάνω στην όχθη του ποταμού Νερβιόν. Αναφέρεται στην θάλασσα που σηματοδοτεί το Μπιλμπάο. Έχει σχήμα ψαριού/πλοίου, το τελευταίο πλοίο στο λιμάνι. Η ουρά μπαίνει κάτω από την παλιά γέφυρα, για να γεφυρωθεί το παλιό με το νέο. Γυαλιά –λέπια, φύλλα τιτανίου και αμμόλιθος. Χτίστηκε σε τέσσερα χρόνια. Εσωτερικά τρία επίπεδα, με σκάλες, ιπτάμενους διαδρόμους, σαν γέφυρες πλοίου. Εσωτερικό αίθριο, ύψους πενήντα μέτρων δίνει άπλετο φως. Αξίζει η περιήγηση του κτιρίου ακόμα κι αν είναι άδειο.. Υπέροχο!!!

Guggenheim (εσωτερικό)

Με συμβόλαιο τριάντα χρόνων (2005) η χαλύβδινη εγκατάσταση «Amatteroftime»του Ρίτσαρντ Σέρρα, σε 11.000 τ. μ. εντυπωσιάζει. Σε σχήμα κυματοειδούς λαβύρινθου, μήκους 142 μέτρων και πλάτους 27 μ., ένα εκατομμύριο τόνων μασίφ χάλυβας. Οκτώ ταινίες ελισσόμενες, ύψους πέντε μέτρων, περιστρέφονται, στροβιλίζονται, αλλού στενεύουν, σμίγουν, ανοίγουν, όπως τα κύματα. Δίνουν την ευκαιρία να χαθείς έως και να πάθεις ίλιγγο στις συστροφές και τους ελικοειδείς δρόμους του έργου.

Guggenheim/ η «Maman»

Μόνο τα εξωτερικά εκθέματα ανήκουν στο μουσείο. Μια τεράστια μεταλλική αράχνη/μάνα, η «Maman»,με 28 αυγά, από χαλκό, οκτώ τόνων, της γαλλίδας Λουίζ Μπουρζουάσε, ύψους δέκα μέτρων, σε αγκαλιάζει προστατευτικά, αν σταθείς από κάτω. Παρόμοιες βρίσκονται σε άλλα μέρη του κόσμου π.χ. Τόκιο.ε

Guggenheim/ ο «Puppy»

Ένας τεράστιος σκυλάκος, ο «Puppy»ύψους δώδεκα μέτρων, που φτιάχτηκε, για τα γενέθλια των παιδιών του αρχιτέκτονα, με 5.000 (ή 17.000) θήκες για γλαστράκια, σύνθεση λουλούδινη του Τζεφ Κουνς. Του αλλάζεται η λουλούδινη επένδυση δύο φορές το χρόνο. Στέκεται στην είσοδο του υπαίθριου χώρου, για να προϋπαντήσει τους επισκέπτες. Ακόμα μια αγκαλιά Γλυφιτζούρια και Πολύχρωμες μπάλεςσυμπληρώνουν τα… γενέθλια των παιδιών.

Guggenheim, η «Γλυπτή» ομίχλη»

Και ξαφνικά υδρατμοί αναδύονται από την τεχνητή πισίνα σκεπάζοντας τα πάντα, το τοπίο αλλάζει, χάνεται, αχνοφαίνεται, μεταβάλλεται, διαμορφώνεται, παίρνει ζωή, όπως αλλάζουν τα πάντα στην ζωή.. Είναι η «Γλυπτή» ομίχλη»της Φούτζικο Νακάγια. «Τα πάντα ρει..». Όπως μεταμορφώθηκε η πόλη και διαρκώς μεταλλάσσεται. Εγκατάσταση που την συναντάς και σε μια από τις κεντρικές πλατείες.

Παραπέρα η γέφυρα του Καλατράβα, PuenteZubiZuri,φτιαγμένη από μέταλλο και από γυαλί το πέρασμα, για να φαίνεται το νερό αλλά γλιστρώντας οι διερχόμενοι αναγκάστηκαν να το ντύσουν με πράσινο χαλί. Του ίδιου και το αεροδρόμιο, σε σχήμα περιστεριού έτοιμου να πετάξει. Απλές γραμμές, απαλλαγμένα από περιττά στολίδια, στιλπνές επιφάνειες, αντιφέγγισμα του περιβάλλοντα χώρου, καθαρότητα.

Η γέφυρα του Καλατράβα, Puente Zubi Zuri

Γέφυρες ενώνουν τις δύο όχθες που συχνά ξεχειλίζουν, όταν ο ποταμός από την εισροή της θάλασσας ανεβαίνει. Μία από αυτές η γέφυρα Arenalοδηγεί στην καρδιά της συντηρημένης παλιάς πόλης, CascoViejo–σχεδόν εγκαταλειμμένη από τους κατοίκους της με αναρτημένα κίτρινα πανό στα μπαλκόνια που γράφουν «πρόσφυγες καλώς ήλθατε», όπου φιλοξενούνται πρόσφυγες- την PlazaNueveή PlazaBarria(1821). Νεοκλασικού ρυθμού, τετράγωνη με καμάρες, όπου στεγάζονται μικρομάγαζα και μαγαζιά εστίασης. Τις Κυριακές στο κέντρο της αναπτύσσεται υπαίθρια αγορά με λουλούδια και παλιά αντικείμενα. Αναπαλαιωμένη η σκεπαστή αγοράRibera(1929), η μεγαλύτερη της Ευρώπης (10.000 τ.μ.) σημείο συνάντησης για καφέ και pintxosόπως λέγονται τα τάπας από τους Βάσκους, με πάγκους γεμάτους με λαχανικά, φρούτα, ψάρια, τυριά, σαλάμια... Πλακόστρωτα σοκάκια με εστιατόρια και μπαράκια, παραδοσιακά κτίρια του 18^ουαιώνα με ολάνθιστα μπαλκόνια και σημαίες, γοτθικές εκκλησίες με προεξέχοντα τον καθεδρικό ναό του Santiago, το θέατρο Arriaga… Ένας μικρός λαβύρινθος!

Μπιλμπάο

Στο ποτάμι ο παλιός γερανός βαμμένος με κόκκινο χρώμα αποτελεί σημείο μνήμης και διακόσμησης. Το όραμα για την πόλη συνεχίζεται με προγραμματισμό… έχουν βάλλει μπροστά το μεγαλεπήβολο σχέδιο να ενώσουν μικρές νησίδες στο ποτάμι και να φτιάξουν το Μανχάταν των Βάσκων.

το... αποτύπωμα των Βάσκων στην ιστορία!

Ψηλά στο λόφο Artxanda (227 μ.), όπου ανεβαίνεις με αυτοκίνητο και με τελεφερίκ (ένα ευρώ) και με οδοντωτό εκτός από την απέραντη θέα και μια μεταλλική κατασκευή, όλο μετριοφροσύνη - ένα δαχτυλικό αποτύπωμα δηλ το αποτύπωμα των Βάσκων στην ιστορία!

Τα αυτοκίνητα κινούνται ήρεμα και ξαφνικά εξαφανίζονται μιας και τα καταπίνουν τα υπόγεια γκαράζ. Η πόλη είναι ασφαλής και περπατιέται με τα πόδια, ώστε να μην χρειάζεται η κάρτα πολλαπλών διαδρομών. Ήρεμοι, δίχως πολλά λόγια, δίχως δουλοπρέπεια στον επισκέπτη. Ο επισκέπτης νιώθει ασφαλής εκτός από την κακόφημη συνοικία SanFransisco. Φαγητό για όλα τα πορτοφόλια. Συνήθως κλείνουν νωρίς. Το καφέ IRUNAμε ιδιαίτερη διακόσμηση (http://www.cafeirunabilbao.net/ ) είναι από τα παλαιότερα που εκτός από πίντσος διαθέτει και ψητά σουβλάκι από αρνί. Το καλοκαίρι μπορεί να βρείτε απευθείας πτήσεις, διαφορετικά μέσω Μαδρίτης.

GETXO/Puente de Vizcaya

Αξίζει να επισκεφθείτε το GETXO, το επίνειο του Μπιλμπάο με ακριβά σπίτια πάνω στις απόκρημνες ακτές απέναντι από τα παλιά ναυπηγεία. Σε κοντινή απόσταση, στο στόμιο του ποταμού Nervion, η περίφημη σιδερένια με καλώδια από χάλυβα, κρεμαστή γέφυρα μήκους 164 μ., του Βισκαϊκού (PuentedeVizcaya ή BizkaikoZubia)του 1891/3, μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς της Unesco (2006) που ενώνει το Portugaleteκαι το LasArenasτου Getxo. Έργο του μαθητή του G. Eiffel, AlbertoPalacio, για να διέρχονται τα πλοία, η γέφυρα έχει μια ιδιότυπη κατασκευή εξόχου αισθητικής με υλικό που προέρχεται από την περιοχή συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της.Σε ύψος 60 μέτρων από το νερό, από την γέφυρα κρέμεται ένας θάλαμος που μεταφέρει επιβάτες και αυτοκίνητα σε ενάμισι λεπτό. Οι διερχόμενοι μπορούν πληρώνοντας ένα αντίτιμο να ανέβουν με ασανσέρ της κολώνες και να περάσουν με τα πόδια την γέφυρα.

τα «Χτένια της θάλασσας»

Μία ώρα με το λεωφορείο η πόλη του SanSebastian, θέρετρο του 19^ουαιώνα. Στην παραλία της έρχονταν περιπατητές να αναπνεύσουν θαλασσινό αέρα. Στα αριστερά της παραλίας βλέποντας την θάλασσα τα «Χτένια της θάλασσας», αναδύονται από τα κύματα αφήνοντας συριγμούς στις πνοές του ανέμου. Στους δρόμους δεκάδες μπαράκια, για να δοκιμάσετε όλα τα είδη των pintxos.

Assembly house/gernikako arbola

Guernika.Στην επαρχία Βισκάϊα, 30 χλμ από το Μπιλμπάο. Το ζωντανό μουσείο της ιστορίας των Βάσκων. Ξανακτισμένη μετά τον πολύωρο βομβαρδισμό (26/4/1937) στο πλαίσιο του εμφυλίου (*5). Αναζητείστε το Δένδρο της Γκερνίκα/ gernikakoarbola, σύμβολο των ελευθεριών των Βασκων και χώρος συνάντησης τους. Μπείτε στο Assemblyhouse, για να θαυμάσετε το αποκαταστημένο (1985) βιτρό της οροφής με την αναπαράσταση του Δένδρου, την αίθουσα συνεδριάσεων και τους πίνακες. Μπορεί οι εθνικιστές να θέλησαν μια επίδειξη δύναμης με την υποδειγματική τιμωρία των κατοίκων λόγω της στρατηγικής θέσης από την Λεγεώνα Κόνδορ, όμως στην ουσία κτυπούσαν την βάση της πολιτικής τους υπόστασης. Εκεί κοντά ένα υπαίθριο αντίγραφο του ομώνυμου έργου του Πικάσο (Εθνικό Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία, Μαδρίτη).

Προσθήκη λεζάντας

Στην χώρα των Βάσκων κυριαρχεί η απόλυτη ομορφιά του πράσινου. Οι άνθρωποι είναι στο δρόμο, θεωρούν το φαγητό τέχνη, σέβονται τον τόπο τους, ξέρουν ιστορία. Μια χώρα που ο Ισπανικός εμφύλιος δεν έγινε μπρελόκ και η Guernikaδεν αποτυπώθηκε σε μπλουζάκια!!

16/02/2020

San Sebastian

*1ΣΤΕΡΙΑΝΗ ΖΑΛΗ. Ν. Καββαδίας, στον Νίκο Τουτουντζάκη

Ο λοστρόμος κρατά μια καραβέλα,
μισή μποτίλια τζιν και δυο μιγάδες,
τη νύχτα μετοικούν οι Συμπληγάδες
στα μπαρ του λιμανιού και στα μπορντέλα.

Πηχτό πούσι σκεπάζει τα καρνάγια.
West End - Thame's Street καιδιπλόςέρως.
Ας φυσάνε στο Πλάτα τα Παμπέρος,
ας ρολάρει το κύμα στη Μπισκάγια.

Χαμηλός ουρανός γιομάτος άστρα,
μα δε μοιάζει μ'αυτόν που σε γνωρίζει.
Η μπαρκέτα γυρίζει; Δε γυρίζει.
Το κορίτσι νυστάζει στην Καράστρα.

Βαρέθηκαν οι ναύτες στο τιμόνι,
το'να μάτι σου γέρνει και κοιμάται,
αγρυπνά το δεξί και θυμάται
το φανό που χτυπά μα δε ζυγώνει.

Ο λοστρόμος ξυπνάει και καταριέται
μια μιγάδα που κλαίει και μια μποτίλια.
Ανοιχτά κάπου εννιά χιλιάδες μίλια
το σκυλόψαρο προσμένει και βαριέται.

*2.Αυτονομίες:Η Ανδαλουσία, η Καταλονία, η Χώρα των Βάσκων, η Γαλικία, η Αραγονία, η Καστίλη και Λεόν, η Καστίλλη-Λα Μαντζα, η Εξτρεμαδούρα, η Κοινότητα της Βαλένθια, Κανάρια, Βαρεαρίδες, Καντάβρια, Αστουρία, Λα Ριόχα, Ναβάρρα, Περιοχή Μούρθια, Κοινότητα Μαδρίτης, Θέουτα, Μελίγια.

*3.«Η απόφαση για το μουσείο είχε παρθεί το 1991, όταν η βασκική κυβέρνηση πρότεινε στο Ίδρυμα Solomon R. Guggenheim να στηρίξει ένα μουσείο Γκουγκενχάιμ στην περιοχή του λιμανιού του Μπιλμπάο με σκοπό να γίνει η κύρια πηγή εισοδήματος της περιοχής. Η κυβέρνηση των Βάσκων συμφώνησε να καλύψει το κόστος κατασκευής ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων, να καταβάλει ένα αντίτιμο 20 εκατομμυρίων δολαρίων στο Ίδρυμα και να επιχορηγήσει με 12 εκατομμύρια δολάρια τον ετήσιο προϋπολογισμό του μουσείου. Σε αντάλλαγμα το Ίδρυμα συμφώνησε να διαχειριστεί το μουσείο, να εγκαταστήσει τμήματα της μόνιμης συλλογής του στο Μπιλμπάο και να οργανώσει προσωρινές εκθέσεις. Και φυσικά να δανείσει ένα διάσημο όνομα στο χώρο της παγκόσμιας τέχνης και μια ανεκτίμητη τεχνογνωσία». .Πηγή: http://www.elculture.gr/blog/article/20

*4.Τα Μουσεία Γκούγκενχαϊμ

· Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στη Νέα Υόρκη.

· Η Συλλογή Πέγκυ Γκούγκενχαϊμ στη Βενετία.

· Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ Μπιλμπάο στην Ισπανία.

· To Μουσείο Γκούγκενχαϊμ Λας Βέγκας στις Ηνωμένες Πολιτείες.

· Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ Γουαδαλαχάρα στο Μεξικό.

· Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ Άμπου Ντάμπι στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

· Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ Βίλνιους στη Λιθουανία.

· Το Γερμανικό Γκούγκενχαϊμ στο Βερολίνο.

*5.«Το 1936, στις παραμονές του Ισπανικού εμφυλίου, στο μικρό εκείνο διάστημα που η Ισπανία έχαιρε ως δημοκρατία, οι Βάσκοι πρόλαβαν κι αυτοί να σχηματίσουν κυβέρνηση. Όταν όμως οι φασιστικές δυνάμεις κινήθηκαν κατά της νεοσύστατης δημοκρατίας των Ισπανών και άρχισε ο εμφύλιος, μπήκαν στον πόλεμο και πολλοί Βάσκοι -αυτή την συμμαχία αξιοποίησε ο Φράνκο χαρακτηρίζοντας τους δημοκράτες και τους αριστερούς "εθνικούς προδότες". Ο Φράνκο ενισχύθηκε χωρίς καμία φειδώ από τον Χίτλερ στη Γερμανία και τον Μουσολίνι στην Ιταλία, καθώς και από τις ΗΠΑ (με πετρέλαιο, μεταφορικά μέσα) και τη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και από τη χούντα της Πορτογαλίας. Οι Βάσκοι εντούτοις δεν εγκατέλειψαν τον αγώνα τους. Στο πλαίσιο των προσπαθειών τους για εθνική ανεξαρτησία συνέστησαν την ΕΤΑ, Βασκική Εθνικιστική και Αυτονομιστική οργάνωση. Δημιουργήθηκε στο Μπιλμπάο σαν απάντηση στα μέτρα του Φράνκο το 1959 ως "οργάνωση για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς των Βάσκων". Ήταν εξαρχής ή γρήγορα μεταβλήθηκε σε ένοπλη οργάνωση, μαρξιστικής ιδεολογίας με στόχο την αυτοδιάθεση και την ανεξαρτησία των Βάσκων. Της αποδίδονται 800 δολοφονίες και πολλές απαγωγές και έχει χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ και την ΕΕ ως τρομοκρατική οργάνωση. Το κόμμα Έρι Μπατασούνα (Batasuna) (παράνομο κι αυτό) σήμερα θεωρείται το πολιτικό σκέλος της οργάνωσης, ισχυρισμός που όμως το ίδιο το Έρι Μπατασούνα διαψεύδει. Το 2010 η ΕΤΑ ανακοίνωσε μονομερή κατάπαυση πυρός είτε εκτιμώντας το διεθνές και τοπικό πολιτικό κλίμα είτε επειδή είχε αποδυναμωθεί από τις εκατοντάδες συλλήψεις μελών της στη Γαλλία και στην Ισπανία. Το 2011 ανακοίνωσε την παύση της ένοπλης δραστηριότητάς της».Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%BF

Μπιλμπάο

«Κείνο που με τρώει, κείνο που με σώζει»

Απεχθανόμουν μικρή τις Κυριακές. Όλα ήταν κλειστά και σκοτεινά, σε χρώμα γκρι. Κλειστές πόρτες, παράθυρα. Κλειστά μαγαζιά, ακόμα και τα περίπτερα, τότε δεν είχε εξαιρέσεις. Ήταν Κυριακή και όλοι ήταν σπίτι να ξεκουραστούν.Αυτή η αίσθηση ήρθε ξανά περπατώντας στους δρόμους της άδειας πόλης. Όμως το κενό ανθρώπων, εμπορευμάτων και τραπεζοκαθισμάτων ανέδειξε την πόλη Αναπάντεχη έκπληξη η ομορφιά που προσπερνάμε βιαστικοί. Την αγνοούμε, την απαξιώνουμε τρέχοντας να την βρούμε σε άλλη γη σε άλλα μέρη, ενώ είναι δίπλα μας.

Καλλιθέα-Μοσχάτο. Άνοιξη. Νεραντζιές να μοσχομυρίζουν. Αυτοκίνητα άσπρα από τα άνθη τους. Φροντισμένες πλατείες, αλέα από φοίνικες στον κεντρικό δρόμο, την Θησέως. Οι άνθρωποι σιωπηλοί σαν σκοτεινές σκιές αλλάζουν πεζοδρόμιο στο συναπάντημα, ούτε ματιά δεν αλλάζουν με τον απέναντι. Φοβισμένοι σε αναμονή στα δύο μέτρα για τα απαραίτητα! Μιλιά δεν ακούγεται. Τα σπίτια σιωπηλά! Τα παιδιά πού πήγαν;

ΔΙΑΔΡΟΜΉ Α. Από την κεντρική πλατεία της Καλλιθέας, πλατεία Δαβάκη, κατευθυνόμενοι προς την θάλασσα, στα αριστερά της Θησέως.. Ενθυμήματα διάσπαρτα μιας άλλης εποχής οι προσφυγικές κατοικίες. Μακρόστενα συγκροτήματα σε ικανή απόσταση για ελεύθερη αναπνοή. Ισόγειο και πρώτος όροφος, μπαλκονάκι, ενιαίος κήπος. Άλλη εποχή! Εγκατάλειψη.

Η αντικατάσταση ακολουθεί το σχετικά χαμηλό ύψος και την εξωστρέφεια. Ησυχία, ηρεμία, λουλούδια. Μια εκκλησία σε ύψωμα. Ένα κτίριο εποχής σε αποκατάσταση. Διάσπαρτα σιδερό- δαντελένιες θύρες σε αστικά σπίτια. Η σχολή τυφλών απέναντι στην Θησέως.

Απομεινάρια από τον πρώην ιππόδρομο, το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Στην περιφέρεια του κλειστού για την περίσταση πάρκου παρασύρει την προσοχή η περίφραξη του αναξιοποίητου δυστυχώς αρχαιολογικού χώρου που περιέχει το περίφημο πολυάνδριο (χώρος ταφής και εκτέλεσης του 6ου-5ου αιώνα π.Χ.). Προσπερνάμε και από την γέφυρα ερχόμαστε στην διαμορφωμένη παραλία. Εδώ ελλιμενίζεται και το «Αβέρωφ». Σταθμευμένα πλοιάρια, γιωτ, εκμάθηση ιστιοπλοΐας, αθλητικοί και καλλιτεχνικοί χώροι στεγασμένοι και μη. Μια όαση για συγκέντρωση ανθρώπων.

ΔΙΑΔΡΟΜΉ Β. Ηλεκτρικός σταθμός Καλλιθέας (1928), επικεντρωνόμαστε στις σιδεριές του. Ο Ιλισσός κατεβαίνει από τον Υμηττό να συναντήσει τον Κηφισό. Σχετικά πρόσφατα του άλλαξαν την ροή και έχει δική του εκβολή. Ξεροπόταμος, ρέμα στην ουσία. Στην δεκαετία του εβδομήντα ήταν ανοικτή η κοίτη και δίπλα σκίαζαν ευκάλυπτοι. Κλαυθμός και οδυρμός, όταν τους έκοψαν από τους θιασώτες του πράσινου, για να κλείσουν τον Ιλισσό.

Και σήμερα ένας παράδεισος! Οι Δήμοι (Ταύρου/Μοσχάτου-Καλλιθέας) αξιοποίησαν τα ευρωπαϊκά προγράμματα αλλά δεν εγκατέλειψαν το έργο, το φροντίζουν. Μεγάλη η ανταπόκριση του κόσμου που λόγω κορονοϊού περπατά και τρέχει σιωπηλός απολαμβάνοντας.

Οι όχθες του: αριστερά του η οδός Τσαλδάρη κατεβαίνει από τον ηλεκτρικό σταθμό Ταύρος μέχρι την Ποσειδώνος. Δεξιά η Ιλισσού. Κάθε τόσο γεφυράκια όλων των ειδών τσιμεντένια, ξύλινα, σιδερένια... για πεζούς, για αυτοκίνητα ενώνουν τις δύο όχθες.

Ποδηλατόδρομος και πεζόδρομος με ελάχιστες καφετέριες.. Δένδρα και λουλούδια και παρτέρια και στέγαστρα και γεφυράκια και συντριβάνια και σκιερά παγκάκια και σκακιέρα και τουαλέτα σκύλων! Θέσεις με φτυαράκια και σακκουλίτσες, για να μαζεύονται τα περιττώματα από τους ζωόφιλους ιδιοκτήτες. Και κάδοι ανακύκλωσης παντού.

Ένα σχολείο έχει υιοθετήσει τον σκυλάκο Έκτορα Μπιγγκιού.

Μοίρασμα αλόης! Εικονοστάσιο μνήμης! Και παντού παρατημένα καροτσάκια σούπερ μάρκετ!

Κατεβαίνοντας τον Ιλισσό (αριστερά) προς Τζιτζιφιές. Μονοκατοικίες που έκτισαν άλλο ένα όροφο αλλά κράτησαν τον κήπο με τις λεμονιές. Βεράντα με τραπεζάκι και καρέκλες. Δίπλα συνταιριασμένες μοντέρνες κατασκευές αλλά και οι ασουλούπωτες οικοδομές του εξήντα. Ξαφνικά δύο καμινάδες με κόκκινο τούβλο. Ο ένας παράπλευρα πεζόδρομου και ο άλλος σε ένα προαύλιο κτηρίου δίπλα στον περιβάλλοντα χώρο (κήπος, πάρκινγκ, παιδική χαρά) του υπερ-σούπερ μάρκετ, με μεγάλα γράμματα απάνω του να γράφει ΙΖΟΛΑ (https://el.wikipedia.org/wiki/Ιζόλα). Στο χώρο του παραγωγικού εργοστασίου σήμερα η κορωνίδα της κατανάλωσης.

ΔΙΑΔΡΟΜΉ Γ. Παράπλευρα στις ράγες αριστερά, με κατεύθυνση προς την θάλασσα, μετά τον σταθμό της Καλλιθέας, άλλος ένας πεζόδρομος σε φέρνει στην οδό Περιβολιών κατ όνομα σήμερα...

Ξεχασμένοι οικίσκοι άλλης εποχής και ένας ναός περίκλειστος, της Παναγίας Ποτραϊτίσσης! Στην απόληξη η οδός Άνδρου, δεξιά της η οδός Θεσσαλονίκης συνεχίζεται (δρόμος/πεζόδρομος/ποδηλατόδρομος) με διάσπαρτες παιδικές χαρές, δένδρα και παγκάκια.

Περνώντας από βιοτεχνίες που λειτουργούν και σήμερα, ο διαβάτης φτάνει στον σταθμό του Μοσχάτου, με μια έκπληξη καθ οδόν: απομεινάρια από τα Μακρά τείχη! Ένας πύργος, η βάση του δηλ, αν και το ύψος τους έφτανε στα 14 μέτρα, σήμερα είναι κάτω από το επίπεδο του εδάφους! (https://el.wikipedia.org/wiki/Μακρά_Τείχη).

Προσπερνώντας τον σταθμό με τις άκομψες προτομές του Θ. Κολοκοτρώνη, Δ. Σολωμού και του Θεμιστοκλή συναντάμε και δεύτερο κομμάτι από τα τείχη που διασταυρώνονται με τον ανοικτό υποδοχέα βοθρολυμάτων πλέον και πρώην ποτάμι: Κηφισό, όπου από πάνω του περνά δρόμος ταχείας κυκλοφορίας.

Στο τέρμα της οδού Κηφισού, παράλληλα του στεγασμένου ποταμού, αν διαλέξουμε αριστερά μας έναν (από τους δενδροφυτεμένους, πεζοδρομημένους) δρόμο θα μας φέρει στον Ιλισσό –προτεινόμενη η δενδρόεσσα οδός Φλέμινγκ. Δυστυχώς παρ` ότι η περιοχή είναι παραθαλάσσια δεν υπάρχει δυνατότητα προσέγγισης, απλά στην φαντασία μας!

Η περιοχή της Καλλιθέας και του Μοσχάτου αποτελούν σημεία έκπληξης για την ηρεμία και ομορφιά τους αποπνέοντας νοικοκυροσύνη τόσο από τους κατοίκους όσο και από την Δημοτική αρχή που φαίνεται να είναι παντού στο πλάι του Δημότη.

Ομολογώ ότι είχα μια αόριστη νεφελώδηάποψη για την περιοχή που λόγω ιού ανασκεύασα, δηλ. "ουδέν κακό, αμιγές καλού"!

Καλλιθέα 25/04/2020

Κατεβαίνοντας σκαλί σκαλί ανιχνεύω τα σημάδια του χρόνου στην κάθε πέτρα, στο κάθε δένδρο. Τα σπίτια στην θέση τους, δεν έπεσε πέτρινη σκεπή, αντισκέκονται τα εκατοχρονίτικα και πλέον… Στα σκαλιά, στο πλάτωμα της εκκλησίας που στέκεται αγέρωχη με τον συναγερμό σε εγρήγορση εκεί που άλλοτε κάθονταν οι γυναίκες, γιατί στην πλατεία δεν κατέβαιναν, ούτε και περνούσαν, κάθομαι και σαρώνω… Κάποια σκαλιά έχουν αρχίσει και τρώγονται..

Το μπακάλικο/μανάβικο στα αριστερά κάτω από την εκκλησία στην θέση του με την κερά του πάνω από την παλιά ζυγαριά με τα ζύγια «για να κρατάμε την παράδοση» δίπλα στην σύγχρονη ταμειακή μηχανή, τα κεσεδάκια από το Βελεστίνο με το πρόβειο γιαούρτι στα ράφια του ψυγείου με περιμένουν…

Η βρύση του Τσιρογιάννη τρέχει το νερό να πίνεις και να μην το χορταίνεις… Στα αυλάκια διευθετημένο το νερό από τον μπεχτζή του χωριού κατευθύνεται στα χωράφια, όπου οι λιγοστοί κάτοικοι επιμένουν να καλλιεργούν..

Ανοικτό το δημοτικό καφενείο /εστιατόριο από την Γαρουφαλλιά και τον Σταύρο με νέο όνομα «Πινακωτή» και τον Γρηγόρη να τρέχει γελαστός όνομα και πράμα, πρόθυμος για κουβέντα, η Σταυρούλα στην κουζίνα… Γνώριμες μυρουδιές στην ατμόσφαιρα, μπριαμ, κοκκινιστό μοσχάρι με μελιτζάνες.. «οι ξένοι δεν τρώνε γίδα, το τοπικό μας πιάτο»..

Στο έμπα του χωριού από τον Άγιο Γεώργιο στο παραδοσιακό ταβερνείο κάτω από τα πλατάνια, δίπλα στο ρέμα, «Δροσιά» όνομα και πράμα, εκεί θα φάτε γίδα λεμονάτη, πολίτικα ντολμαδάκια… από την οικογένεια του παπά φτιαγμένα με μεράκι.

Αν πάλι επιθυμείτε κάτι το ξεχωριστό, στο σκαρφαλωμένο στην πλαγιά γκουρμέ υπερσύγχρονο «Πηλέας» βλέποντας τον Παγασητικό «πιάτο» προσφέρεται η πραγμάτωση κάθε γευστικής επιθυμίας. Και after!! πάνω από την πλατεία στο «Νότες», το καφέ/μπαρ της περιοχής.

Όλα εξυπηρετούν ντόπιους, επισκέπτες και ξένους που μένουν στα έξι καταλύματα του χωριού διαθέτοντας από την απέριττη απλότητα μέχρι πισίνα και τζακούζι… Τα Δόκανα, τα Χελιδονάκια, το Έφιπποι, ο Αλατινός και το Αρχοντικό Σακαλή. Από όλα διαθέτει το χωριό… για όλα τα γούστα και για όλα τα βαλάντια…

Στρέφοντας τα μάτια μου βλέπω ανοικτό στα αριστερά πάνω στην πλατεία το μαγαζάκι της Σεβαστής και της Αλκμήνης. Ξεκίνησαν το «Ασορτί» με χειροποίητες κατασκευές για γάμους- βαφτίσεις και δωράκια σαν από τα χεράκια της γιαγιάς φτιαγμένα..

Στις σκάλες που οδηγούν στα κάτω σπίτια του χωριού τα σίδερα του κιγκλιδώματος λυγισμένα, τα φανάρια σπασμένα.. Το χειμώνα ο αέρας έσπασε ένα κλαδί από τον δεσπόζοντα της πλατείας πλάτανο, δύο τόνοι βάρος!

«σείστηκε το χωριό σαν νάγινε σεισμός…» Κι ένα δεύτερο κλαδί αλαζονικά εκτείνεται… πολύ ψηλά έφτασες πλάτανε δεν σε χώραγε ο τόπος κι είπες να πιάσεις ουρανό!!!!

Απόλαυση κάτω από τον πλάτανο! Ακούς το θρόισμα, τα φύλλα που πέφτουν.. Αγναντεύεις πλέρια τον Παγασητικό ανάμεσα στις πέτρινες στέγες και το απομεινάρι μιας κολώνας ραβδωτής, ενώ γεύεσαι φυρικάκι γλυκό με κρύο νερό της βρύσης!!

Και ο φούρνος; Στην θέση του από το 1862 με το έμβλημα του στο μπαλκόνι, τσιμεντοπλακάκια στο πάτωμα και τα σημάδια της χρήσης του.

Ήταν και μπακάλικο και μανάβικο και χασάπικο και τσιπουράδικο και φούρνος… Ξυλόφουρνος ακόμα και σήμερα..

Φουρνίζει ο Μάριος για το χωριό και τα γύρω… ψωμί, τσουρέκι και κουλουράκια και μαρμελάδες αγριοκέρασο από τα χεράκια της γυναίκας του και φρέσκα άγρια κεράσια από το βουνό, τραγανά, κατακόκκινα με πλούσια σάρκα… και το ΣΚ τα καλοκαίρια θεσσαλονικιώτικο κουλούρι!!

Και οι μυρωδιές όλες εδώ!!! Και τα χρώματα!! Και η ψευδαίσθηση ότι όλα πάνε μια χαρά!!

Χαρούμενη και φέτος που ξανάσμιξα με τον τόπο και τους ανθρώπους του…

5/8/20 Πινακάτες

(https://sokatzou.blogspot.com/2016/02/blog-post.html)

Λίμνη Πρέβελη

Η Λίμνη του Πρέβελη (*1), κατ ευφημισμό βέβαια, είναι ένα από τα δυνατά σημεία της Κρήτης. Στα νότια του νομού Ρεθύμνης, 35χλμ από το Ρέθεμνος, στο Λιβυκό πέλαγος, κάτω από το μοναστήρι του Θεολόγου Πρέβελη (16ος) που αξίζει να το επισκεφθείτε, για την ομορφιά της θέσης του, την αρχιτεκτονική του και την ιστορία του.

Ο φοίνικας του Θεόφραστου, ο κρητικός φοίνικας!

Η Λίμνη του Πρέβελη είναι η απόληξη του Μεγάλου ποταμού από το Κουρταλιώτικο φαράγγι και όχι μόνο (*2), όπου στα τελευταία πεντακόσια μέτρα ανοίγει σε "λίμνη". Εκεί στην κατοχή προσέγγιζαν σκάφη και φυγαδεύονταν οι σύμμαχοι με την σύμπραξη των καλογήρων. (Στην Αυστραλία υπάρχει χωριό με την επωνυμία Πρέβελη σε ευγνωμοσύνη για την στήριξη της μονής).

Λίμνη Πρέβελη

Από το Ρέθεμνος παίρνουμε τον δρόμο προς Σπήλι, επαρχία Αγίου Βασιλείου, στρίβουμε ακολουθώντας την δεύτερη πινακίδα για Πλακιά, ώστε να περάσουμε το Κουρταλιώτικο φαράγγι με 600 μέτρα ύψος οι πλαγιές του με ανοίγματα και σπηλιές. Πριν διαμορφωθεί η διαπλάτυνση του δρόμου και να αλλάξει η τοπιογραφία, όταν φυσούσε δυνατός νοτιάς, «κτυπώντας» στα πέτρινα πλευρά του φαραγγιού ακούγονταν κούρταλα/κρόταλα δηλ ήχοι σαν χειροκροτήματα εξ ου και κουρταλιώτη.

Είσοδος Κουρταλιώτη

Στην μέση του φαραγγιού σταθμεύστε στο μικρό χώρο του πάρκινγκ και από την πύλη ακολουθείστε τα σκαλιά που θα οδηγήσουν στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και στις πηγές. Το νερό αναβρύζει από οπές στον βράχο, εκεί όπου ακούμπησε ο άγιος Νικόλαος το χέρι του, για να βρει νερό να πιεί, όπως το θέλει η παράδοση.

βγαίνοντας από το φαράγγια αντικρύζουμε στην κορυφή τον Τίμιο Σταυρό...

Βγαίνοντας από το φαράγγι στην νότια πλευρά στρίβοντας μετά τους Ασώματους προς Πλακιά, στα 2χλμ η πινακίδα Μονή Πρέβελη οδηγεί αριστερά. Στο ποτάμι με την πετρόκτιστη γέφυρα (18ος) ύψους επτά μέτρων και 13.5 μήκους έχουμε δύο επιλογές ή προχωράμε προς την Μονή ή περνάμε απέναντι το ποτάμι.

καμένος κορμός!!!!!

Αν συνεχίσουμε ευθεία από το κάτω μοναστήρι του Προδρόμου Πρέβελη (1.5 χλμ), πριν την κυρίως Μονή Θεολόγου, θα φτάσουμε στο διαμορφωμένο πάρκινγκ του μοναστηριού, όπου με 2 ευρώ δίχως φύλαξη αφήνοντας το αυτοκίνητο στον ήλιο συνεχίζουμε με τα πόδια ένα απότομο περιποιημένο σχετικά μονοπάτι με τετρακόσια σκαλιά στην κατακόρυφη σχεδόν πλαγιά για τη Λίμνη.

η γέφυρα του μεγάλου ποταμού στην διασταύρωση..

Διαβαίνοντας το ποτάμι, στην δεύτερη εκδοχή, αν θέλουμε, μένουμε πρώτα για καφέ κάτω από τα δένδρα δίπλα με τις πάπιες στο ποτάμι. Ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος 2.5 χλμ (δεξιά μας) καταλήγει στο Δρυμισκιανό Αμμούδι με ταβέρνα.

Παραλία προς Κεραμέ

Η παραλία είναι αμμουδερή με κατακόρυφα βράχια, δίχως σκιά που συνεχίζεται ανατολικά με ασφαλτοστρωμένο δρόμο, μέχρι τις παραλίες του Κεραμέ δίχως πολύ κόσμο.

μονοπάτι από Δρυμισκιανό Αμμούδι

Αφήνοντας το αυτοκίνητο παίρνουμε τα ανηφορικά ασύμμετρα κακοτράχαλα σκαλιά αγναντεύοντας το πέλαγος. (Το καλοκαίρι ανά ώρα υπάρχει καραβάκι, όπως και από τον Πλακιά με 8 ευρώ).

Λίμνη Πρέβελη

Μετά από ένα δέκα λεπτά –ανάλογα τις αντοχές- αντικρίζουμε από ψηλά την παραλία Λίμνη Πρέβελη με τους φοίνικες του Θεόφραστου (PhoenixTheophrastii), ο περίφημος κρητικός φοίνικας (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%86%CE%BF%CE%AF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%82. ).

Λίμνη Πρέβελη

Ένας βράχος σε σχήμα κεφαλιού στο κύμα δεσπόζει. Τα νερά του Κουρταλιώτη που απολήγουν εδώ ποτίζουν δεκάδες φοίνικες στο διάβα τους που, αν και κάηκαν στις 22/8/10, ανανεώθηκαν και ξαναβλάστησαν. Ενδημούν όρνια, γυπαετοί, σπιζαετοί και χρυσαετοί. Η βλάστηση είναι πυκνή με αρωματικούς θάμνους στα υψώματα.

Η περιοχή είναι Natura, δηλ. προστατευόμενη. Κλειστή με διαμορφωμένο μονοπάτι στα πρώτα βήματα, από την αριστερή πλευρά ανεβαίνοντας, με μικρές λίμνες και καταρρακτάκους. Όποιος έχει τα κότσια, μπορεί να φτάσει στις πηγές του Κουρταλιώτη. Απαγορεύεται η διαμονή και το άναμμα φωτιάς, όπως παλιά που ήταν ελεύθερος τόπος κατασκήνωσης.

Η σκιά!!!

Η παραλία είναι γεμάτη αρμυρίκια για σκιά μεγάλη παρηγοριά μετά την πεζοπορία στον ήλιο. Είναι σχετικά μικρή με δυσώδη μυρωδιά ανάλογα τον καιρό μιας και όλα τα λύματα των χωριών της περιοχής καταλήγουν στο ανοικτό πέλαγος!!!!.

Άγιος Σάββας

Αυτό όμως δεν λειτουργεί αποτρεπτικά μπροστά στην ομορφιά των βράχων και του φοινικόδασους, στις τροπικές εικόνες που αναπτύσσονται στα μάτια σας. Στην είσοδο του δάσους αριστερά υπάρχει καφέ-μπαρ, ενώ στα δεξιά ο ναΐσκος του αγίου Σάββα.

Στις όχθες του ποταμού

Χιλιάδες άνθρωποι από όλον τον κόσμο το επισκέπτονται, για αυτό είναι προτιμότερος ο Ιούνιος ή ο Σεπτέμβριος, έτσι θα αποφύγετε και τον αέρα που λυσσομανά στην περιοχή. Το τοπίο είναι μοναδικό για τον ελλαδικό χώρο και αξίζει μια βόλτα στην φύση παρά την όποια ταλαιπωρία!

Ρέθεμνος 15/9/2020

η είσοδος στο μονοπάτι του φοινικόδασους..

*1. Η Λίμνη είναι η απόληξη του Μεγάλου ποταμού δηλ μεγάλο ρυάκι που εκπορεύεται από τις πηγές στο φαράγγι του Κουρταλιώτη που μέσα τους πέφτουν τα νερά του ποταμού/ρέμα από το χωριό Κοξαρέ. Στην συνέχεια στην γέφυρα ενώνονται με τα νερά του Σπηλίου δηλ του Φρατιανού. Τα νερά προέρχονται από το Κέδρος.

*2. Το φαράγγι του Κουρταλιώτη ή Κουρταλιώτικο 22χλμ νότια από την πόλη του Ρεθύμνου και έχει μήκος 3χλμ. Ξεκινάει από τον κάμπο του χωριού Κοξαρέ ανάμεσα στα βουνά Κουρούπα (984 μ) και την κορυφή Κούλες (676μ) του Ξηρού Όρους.

Στο μελαγχολικό Αίγιο μια έκπληξη περιμένει τον επισκέπτη στην ευθεία του δρόμου από το αρχαιολογικό μουσείο, κάτω στην παραλία, εκεί στα εγκαταλειμμένα βιομηχανικά κτίρια... στα δεξιά βλέποντας την θάλασσα, ανατολικά δηλ, προχωρώντας αρκετά, παράλληλα στην θάλασσα θα συναντήσετε την αλυκή, δίχως καμία επισήμανση, στο ακρωτήρι Γύφτισσα.

Σε ένα πλάτωμα πρόχειρο με αρκετά σκουπίδια παραδίπλα στημένες πινακίδες θαμπές από τον χρόνο καθοδηγούν στην ζωή της λιμνοθάλασσας που ανήκει στο δίκτυο natoura 2000. Μια λιμνοθάλασσα που σχηματίστηκε από τις προσχώσεις του ποταμού Σελινούντα, ξεραίνεται εν μέρει το καλοκαίρι και μετατρέπεται σε αλυκή… με καλαμιές, αμάραντο, αρμυρήθρες, ευκάλυπτους… και 235 είδη πουλιών (υδρόβια, θαλασσοπούλια, παρυδάτια) αόρατα για τον κάθε άσχετο που το μάτι του δεν έχει μάθει να βλέπει και να ξεχωρίζει..

Με τις πρώτες βροχές, τέλος του καλοκαιριού καταφτάνουν πουλιά διαφόρων ειδών, για να ξεκουραστούν, πριν ξεκινήσουν νότια, το ίδιο συμβαίνει και τον Φεβρουάριο, όταν ταξιδεύουν βόρεια, ένας σταθμός ξεκούρασης και προφύλαξης από τα έντονα καιρικά φαινόμενα. Από όλα τους εντυπωσιάζουν τα ροζ πουλιά, τα φλαμίγκο (*1). Ροζίζει η λιμνοθάλασσα.

Στρουμπουλά (*2) πάνω σε δυο ψιλόλιγνα ποδαράκια με μακρύ λαιμό και ροζ ράμφος με μαυριδερή απόληξη, περπατάνε αργά, νωχελικά ψάχνοντας αμέριμνα στα ρηχά για γαλαζοπράσινα φύκια ή ασπόνδυλα, όπως μικροσκοπικές γαρίδες Artemia ή καβουράκια από όπου τα μεγαλύτερα πουλιά παίρνουν ευκαιριακά το ροζ χρώμα από την καροτενοειδή χρωστική του καύκαλου. Κάθε λίγο σταματούν το αριστοκρατικό τους βάδισμα, βουτούν ράθυμα το κεφάλι τους στην λάσπη ψάχνοντας με επιμονή την τροφή τους εναλλάσσοντας επί τόπου ρυθμικά τον βηματισμό τους σαν μπαλαρίνες Μπολσόι στην «Λίμνη των κύκνων» πιθανόν, για να αναταράξουν τον βυθό.

Κι αν τρομάξουν και πετάξουν στα αναδιπλωμένα φτερά εμφανίζεται πορτοκαλί χρώμα!!! «Νομάδες» που αποδημούν βόρεια τον Μάρτιο και επιστρέφουν Αφρική Σεπτέμβριο- Οκτώβριο διανύοντας 6.000 χλμ.! Ξεκουράζονται στο ένα πόδι τους στα απάνεμα νερά της αλυκής δίπλα στο δρόμο αδιάφορα με τους επισκέπτες που τα φωτογραφίζουν και με τα παρεπιδημούντα είδη με τα οποία συνυπάρχουν αγαστά!

Οι θορυβώδεις οδηγοί, οι περαστικοί που φωνάζουν και πετούν πέτρες αναταράσσοντας την γαλήνια ηρεμία των πουλιών που καθρεφτίζονται στα νερά, εμφανώς τα ενοχλούν, ώστε σε κάθε θόρυβο να απομακρύνονται δυσαρεστημένα. Κοιτάζοντας τα ηρεμεί και ο επισκέπτης που έκπληκτος αντικρύζει είδος που ψευδεπίγραφα τοποθετείται σε άλλους τόπους εξωτικούς, εδώ στο Αίγιο!

Με τα πόδια είναι ένα τέταρτο (2χλμ) η επιστροφή στην κεντρική παραλία του Αιγίου, όπου ο ξεδοντιασμένος ως Διατηρητέο μνημείο της φύσης (1976) ο γεροπλάτανος του Παυσανίου με περίμετρο στα 12 μέτρα, αν και ποσώς αναφέρεται στο κείμενο του εν αντιθέσει με τις 12 σήμερα πηγές/κρουνούς (*3), στέκει πνιγμένος στο τσιμέντο, βιασμένος από την ανάπτυξη! Από τον Ερρίκο Σλήμαν αναφέρεται στο βιβλίο του «Πελοπόννησος και Τροία»(1869) που τον τοποθετεί στα 1450. Εκεί μπορείτε να φάτε και να χαζέψετε στο λιμάνι του Αιγίου ευχαριστημένοι!

Πάτρα 5/11/2020

Σημειώσεις

*1 . Φλαμίγκος ( phoenicopterus ruber), «αυτός που έχει το χρώμα της φλόγας». Από την λατινική λέξη flamma= φλόγα, όπως και ο χορός φλαμέγκο= ο χορός της φωτιάς. Είναι τα φοινικόπτερα, από τον φοίνικα (ιερό φλογερό πτηνό) άραγε προέρχεται το όνομα τους ή από το επίθετο φοινικιούς (ο έχων κόκκινο χρώμα) συν πτερό;

*2. Συνοδοί του Απόλλωνα. Με 1.85 ύψος, 1.20-1.40 μήκος, 2-4 κιλά βάρος ανάλογα το φύλλο. Μονογαμικό. Γεννά 1-2 αυγά στα 2-3 του χρόνια που τα επωάζουν 28-29 μέρες εν αλλάξ οι γονείς πάνω σε λοφίσκο. Θρέφονται με κόκκινο «γάλα» που παράγεται στο φάρυγγα των γονιών και μόνο από αυτούς δέχονται τροφή. Αναγνωρίζονται από τις φωνές τους. Σε 70 μέρες είναι έτοιμα να αποχωριστούν την φωλιά. Ταξιδεύουν Γαλλία, Ισπανία, Τουρκία… όπου και αναπαράγονται. Ζουν 50 χρόνια σε αποικίες μέχρι και 30.000.

*3. Οι κρουνοί των πηγών ήταν 14-16, όταν διαμορφώθηκαν σε 12 τοποθέτησαν για κρουνούς μπρούτζινες λεοντοκεφαλές, ως εκ τούτου ονομάζονται τα «Λιονταράκια του Μώλου ή του Αιγίου».

Δημοτικό Θέατρο Απόλλων

Στην Δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης φυλάσσονται τα σχέδια του νεοαναγεννησιακού “Δημοτικού θεάτρου, Απόλλων” (1871-2) έργο του Ερνέστο Τσίλερ, πανομοιότυπο της Ζακύνθου. Από τα παλαιότερα σωζόμενα του είδους του στην Ελλάδα και σε λειτουργία. Ο Βούλγαρης εσκεμμένα ονειρεύτηκε την θέση του στην πλατεία Βασ. Γεωργίου, ώστε να είναι μακριά από την εμπορική βουή του λιμανιού και του Μαρκάτο αλλά κοντά στην αστική κάτω πόλη και με πρόσβαση της Άνω πόλης από τις σκάλες της Γεροκωστοπούλου, αντίβαρο στον Εμπορικό Σύλλογο.

Το 1869 συστάθηκε από τον Δήμο Μετοχική Εταιρεία που εξέδωσε μετοχές. Τα 2/3 καλύφθηκαν από αστούς της πόλης αλλά και του Αιγίου συν δάνειο και κάποιες συνεισφορές, ενώ το 1/3 από τον Δήμο. Επιτροπή «επί της ανεγέρσεως και διακοσμήσεως» ανέλαβε την πραγμάτωση του έργου. Στην δεκαετία οι μετοχές καλύφθηκαν από τον Δήμο κι έτσι το θέατρο ήταν αμιγώς Δημοτικό με την επιγραφή «Νέον Ωδείον» σε αντιδιαστολή με το αρχαίο. Αγοράστηκε λοιπόν το 1869 οικόπεδο με κτίσματα από τους Φαρσή και Κωνστακόπουλο έναντι 11.000 δρχ και σε χρόνο ρεκόρ θεμελιώθηκε και λειτούργησε με χωρητικότητα 450 ατόμων.

Αντικατέστησε ένα παραλιακό παράπηγμα το «Ζακυνθινό» που είχαν στήσει οι Γάλλοι το 1829 υποφέροντας από την μνήμη του τρόπου ζωής στην πατρίδα τους. Το θέατρο ήταν πολιτισμική ανάγκη της αναπτυσσόμενης αστικής τάξης που απαρτίζονταν από ετερόχθονες ξένους (Γερμανούς, Γάλλους..) και επήλυδες Έλληνες αλλά και αυτόχθονες. Απότοκο του συγκερασμού της Δύσης με την Ανατολή. Οι σπουδές στο εξωτερικό, το πολύγλωσσο των κατοίκων που ασχολούνταν όχι μόνο με το εμπόριο και την πολιτική αλλά και με την αναζήτηση αισθητικής βελτίωσης της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας σε συνδυασμό με την αγωγή και την παιδεία εμφορούμενη με φιλελεύθερες αντιλήψεις, έφερε στο επίπεδο την κοινωνία να αναζητά την καλλιτεχνική παιδεία. Το 1860 έστησε το «Μικρό θέατρο», ένα παράπηγμα για σχολικές, ερασιτεχνικές και «περαστικές» παραστάσεις, πριν αποφασίσει για το αντάξιο της αναπτυσσόμενης πόλεως θέατρο.

Δεσπόζει στην βόρεια πλευρά της πλατείας Βασιλέως Γεωργίου. Πέτρα από την Τεργέστη, μάρμαρα από το Λιβόρνο, κάγκελα από την Αγγλία, έξι γυναικεία πήλινα αγάλματα από την Βιέννη, κεραμίδια Μασσαλίας, πέτρα Αστακού για το δάπεδο. Πρόβλεψη για ύδρευση, αποχέτευση, εξαερισμό και φωτισμό. Στην πρόσοψη στο ισόγειο έξι μαρμάρινοι κίονες στηρίζουν τα πέντε τοξωτά ανοίγματα που οδηγούν στην στοά, ενώ άνωθεν τέσσερεις ιωνικού ρυθμού μαρμάρινοι κίονες στηρίζουν τον εξωτερικό εξώστη του πρώτου ορόφου με κάγκελα από χυτοσίδηρο σχεδιασμένα από τον Τσίλερ που απεικονίζουν φυτικά θέματα. Η στέγη στέφεται από τα έξι γυναικεία πήλινα αγάλματα (από Βιέννη προερχόμενα).

Ξύλινες θύρες με επενδυμένες ξύλινες παραστάδες οδηγούν στον προθάλαμο από όπου μαρμάρινες σκάλες εκατέρωθεν οδηγούν στους τρεις εξώστες με τα πενηντατρία θεωρεία, ενώ υπάρχει και τέταρτος δίχως θεωρεία. Η κεντρική ημικυκλική σάλα κατά πρώτον φωτίστηκε με κεριά, μετά με φωταέριο (1870) και σήμερα στέφεται από κρυστάλλινο πολυέλαιο. Η σκηνή είναι 13,5 χ 7.50 μέτρα. Οι εικονογραφίες εκμαιεύουν το θέμα τους από την μυθολογία.

Εγκαινιάστηκε με το έργο του Βέρντι «UnbaloinMachera». Οι πατρινοί ήταν πολύ αυστηροί με την ποιότητα των θεαμάτων που στην αρχή προέρχονταν από Ιταλία και αργότερα λόγω κρίσης από Ελλάδα. Το θέατρο συμπληρώθηκε από την διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου της πλατείας με φανοστάτες, σιντριβάνια, δένδρα..

Αφαιρώντας τα καθίσματα χρησιμοποιήθηκε για δημόσιους χορούς, ιδιαίτερα στο καρναβάλι (χοροεσπερίδες, μπουρμπούλια) αλλά και διαλέξεις, συνέδρια.. Είναι ανακηρυγμένο νεότερο μνημείο. Οι πατρινοί το φρόντιζαν προπληρώνοντας θέσεις στα θεωρεία παρόντες σε κάθε εκδήλωση. Το κομψότατο αυτό κτίριο σεισμόπληκτο τα τελευταία χρόνια έμεινε κλειστό. Αφέθηκε αδύναμο στην αντιμετώπιση του από κοινό που αγνοεί την αξία του, οι φανοστάτες μπροστά του απαξιώθηκαν, οι παραστάδες ξηλώθηκαν μέχρι να φαίνεται το τοιχίο. Το αρχιτεκτονικό κόσμημα της πόλης περιμένει την αποκατάσταση του μετά τις υπογραφές του Δήμου με το Υπουργείο Πολιτισμού και την Περιφέρεια.

Ένα κτήριο «με συγκρατημένη σεμνή πολυτέλεια και κομψότητα» περιθωριοποιημένο. Το ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΥΜΩΝ απρόσιτο στους επισκέπτες ευελπιστεί στην αναγνώριση του πρώτα από τους ντόπιους και μετά από τους λάτρες της πόλης.

Πάτρα 12/01/2021

Βιβλιογραφία:

1. Καίκα- Μαντανίκα Γιώτα. Το πτερόν εις τον πίλον. Γ. Πικραμένος. Πάτρα. 2009

2. Μαρασλής Αλέκος. Λεύκωμα 1900. Πάτρα. 1978

3. Πολίτης Νίκος. Το καρναβάλι της Πάτρας. Αχαϊκές εκδόσεις. Πάτρα.1987

4. Στιβανάκη Ευανθία. Θεατρική ζωή, κίνηση κι δραστηριότητα στην Πάτρα από το 1828 έως το 1900. Περί Τεχνών. Πάτρα. 2001.

5. Τριανταφύλλου Κώστας. Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών. Πάτραι. 1959

6. ΤσονακίδηςΓεώργιος. Album of Patras. Λεύκωμα της πόλεως των Πατρών. Πάτρα. 1992

7. Χαρτών μνήμες. Πάτρα 1831-1943. Δήμος Πατρέων

Στην εικόνα η Πάτρα, 15 χρόνια πριν την Επανάσταση, όπως τη σχεδίασε ο Ιταλός ζωγράφος

Simone Pomardi που συνόδευε τον Edward Dodwell για το βιβλίο του πηγή Ίδρυμα Αικ. Λασκαρίδη

Η προεπαναστατική Πάτρα, ηδεύτερη μεγάλη πόλη μετά τα Γιάννενα, το λιμάνι προς Ευρώπη, απλωνόταν γύρω από το κάστρο. Η οικονομική της άνθιση οφειλόταν στην εξαγωγή της σταφίδας αλλά και στην παρουσία των προξένων. Την πόλη κατοικούσαν 7.500 Τούρκοι, 20.000 Έλληνες και 17 οικογένειες Εβραίοι σε κεραμοσκεπή πλινθόκτιστα σπίτια. Περίπου σαράντα από αυτά είχαν δικό τους χαμάμ. Των ευπόρων είχαν κληματαριές και δενδροπερίβολο με ροδιές, πορτοκαλιές, συκιές, αμυγδαλιές και λαχανικά. Λόγω σεισμών κάποια ήταν ξύλινα, όπως αυτό του Άγγλου προξένου.

Σταφιδάμπελα εκτείνονταν γύρω από την πόλη σε ικανή έκταση με την μεθυστική μυρωδιά τους να φτάνει μέχρι τα σπίτια με τον αέρα. Επίσης καλλιεργούσαν μετάξι, μπαμπάκι και καπνά. Επικρατούσε νοσηρό κλίμα από τα έλη στα παράλια, όταν φυσούσε από τον Κορινθιακό, το έφερνε στην πόλη. Δύο γιατροί αμφιβόλου μαθήσεως, όπως καταγράφεται απότον Λόρδο Βύρωνα που επισκέφθηκε την πόλη το 1811 (ιδιαίτερα καταφέρεται στο πρόσωπο του Ρωμανέλλη), γιατροπόρευαν τους ασθενείς. Και φαρμακείο, του φιλικού Γερακάρη, πρωτεργάτη της εξέγερσης που δώρισε τα φάρμακα στον αγώνα.

Κάστρο Πάτρας. Ο μιναρές.

Στην κατοπινή θέση Καζάρμα (1828) στα ερείπια του Αγ. Ιωάννη υπήρχε ένα πεντακάθαρο ασπρισμένο τζαμί του Φατίχ Μεχμέτ. Παραδίπλα το Κουρσούμ και μεταξύ τους ένα τρίτο ανάμεσα σε κυπαρίσσια με πολύ ψηλό μιναρέ.Σοκάκια δηλ στενά δρομάκια που ενώνονταν σχεδόν οι στέγες των σπιτιών, λιθόστρωτα, σκιασμένα με κισσό διέτρεχαν την πόλη που δεν διακρινόταν για την καθαριότητα της μιας και ποτέ δεν καθαρίζονταν. Βρύσες, καφενεία κάτω από σκιόεντα πλατάνια και ρυάκια. Μεντρεσέδες δηλ τούρκικα ιεροδιδασκαλεία, τεκέδες, χάνια, συναγωγές και χαμάμ. Χριστιανικές εκκλησίες όπως ο Άγιος Νικόλαος του Βλατερού (1440), ο Άγιος Νικόλαος (1713) του μόλου (σώζεται το ευαγγέλιο στην Ευαγγελίστρια), η μητρόπολη του Άγιου Δημήτριου όλες κατασκευές από χθαμαλά υλικά, διότι ήταν επιτρεπτό να τελούνται χριστιανικές θρησκευτικές τελετές με κάθε λαμπρότητα ακόμα και αφορισμοί αλλά δίχως ήχο καμπάνας. Στον Γαϊδουρόκαμπο, σημερινή Καλλιθέα, ύψωναν αναθέματα από πέτρες με την άδεια των Τούρκων. Τρόπος διαμαρτυρίας ενάντια στους καταπιεστές κοτζαμπάσηδες, για να βρικολακιάσουν. Στην Εγλυκάδα υψωνόταν ένα τεράστιο κυπαρίσσι, αξιοθέατο της εποχής.

ο Παντοκράτορας σήμερα

Από το 1775 μέχρι το 1821 λειτουργούσε ελληνική Δημοτική Σχολή. Το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων σημειώνεται πολύ χαμηλό παρ` όλα αυτά η προεπαναστατική Πάτρα έχει να επιδείξει λογίους και ισχυρούς προεστούς. Οι ντόπιοι ενδιαφέρονταν να επιβιώσουν. Ο Bransenτους χαρακτηρίζει αδιάφορους δίχως πνεύμα εκδίκησης. Ο γάμος ήταν μια ευκαιρία να επιδείξουν οι εύποροι τον πλούτο τους με τις χρυσοποίκιλτες νύφες. Φιλόξενοι όντες προσκαλούν τον κάθε περιηγητή με δεματάκι από μοσχοκάρφια και μοσχοκάρυδα για το επταήμερο γλέντι, πριν το ζευγάρι αναχωρήσει για το σπίτι του γαμπρού!!

οδός Παντοκράτορος/ Μπολ σοκάκ

Η σημερινή Παντοκράτορος ήταν η κεντρική οδός της Άνω Πόλης, η Μπολ Σοκάκ,ο φαρδύς δρόμος από την οδό Σωτηριάδου έως την Καζάρμα (caza di arma, ενετικός στρατώνας στην συμβολή των σημερινών οδών Παντοκράτορος και Μπουκαούρη). Εκεί ήταν το μπεζεστένιδηλ σκεπαστή αγορά και τα αρχοντικά των Τούρκων, όπως του Σαΐτ Αγά με περιτείχισμα στην αρχή της Μπουκαούρη ο οποίος είχε και ληνό στην περιοχή Γηροκομείου. Το σαράι ή παλάτι του Κούνα Μπέη που έφτανε μέχρι την Γερμανού.

Στο τέλος της οδού Μπολσοκάκ ήταν η περίκλειστος συνοικία των Εβραίων, ο Τσιφούτ Μαχαλάς (Ghetto), όπου και τα εβραιομνήματα δηλ. το νεκροταφείο τους (στο αρχαιολογικό μουσείο σώζονται ελάχιστα επιτύμβια). Το 1676 το ένα τρίτο της πόλης ήταν Εβραίοι από Ισπανία με τέσσερες συναγωγές και εμπορεύονταν την σταφίδα). Δεκαεπτά οικογένειες είχαν απομείνει στον καιρό της επανάστασης. Αργότερα εκεί στήθηκαν τα Μαγουλιανίτικα. (Έποικοι από τα Μαγούλιανα Γορτυνίας, για να δουλέψουν στην σταφίδα αλλά και ως αγωγιάτες και ως ξυλοκόποι.)

Fiden 1832. Το κουρσούμ τζαμί και η Μπολ σοκάκ

Ο Παντοκράτορας ήταν τότε τζαμί, το Κουρσούμ τζαμί, το μολυβδοσκέπαστο. Στην επανάσταση οι Έλληνες έβγαλαν το μολύβι από τον θόλο παρά τις σφαίρες που έπεφταν από το κάστρο. Ένας Ζακυνθινός το αποτόλμησε, για να κάνουν βόλια με αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί ο τρούλλος και, όταν αργότερα χρησιμοποιήθηκε σαν νοσοκομείο, να πέσει.

Η σημερινή Πλατεία Αγίου Γεωργίου ήταν το κέντρο της πόλης. Το τότε Σταυροπάζαρο, δηλ διασταύρωση ή Σταροπάζαροή Χατζή Ιμπραήμ παζάρ, όπου γινόταν παζάρι και η συγκέντρωση των εμπόρων, με τα κρεοπωλεία κάτω από το ωδείο. Οι Εβραίοι αργώντας το Σάββατο εν αντιθέσει με τους χριστιανούς διαμαρτυρήθηκαν προτείνοντας να γίνεται το παζάρι Κυριακή, παρά τις αντιδράσεις δωροδοκώντας το πέτυχαν. Πέριξ τα σπίτια των προξένων της Αγγλίας, Ολλανδίας, Σουηδίας, Ρωσίας, Αυστρίας, Αμερικής, Πρωσίας και Ισπανίας εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της πατρίδας τους. Στα έγγραφα τους και στις σημειώσεις τους βρίσκονται βασικές πληροφορίες για την εποχή και την κήρυξη της επανάστασης στην πόλη.

Αναπαράσταση έναρξης επανάστασης στην Πάτρα.

Το ρωμαϊκό Ωδείο μαζί με τον παρακείμενο λόφο, όπου τώρα έχει σχολικές εγκαταστάσεις, ήταν ενιαίος χώρος. Ο λόφος του Στράνη, όπου και η οικία του. Ως πρόξενος της Σουηδίας φιλοξενούσε ξένους ταξιδιώτες, εμπόρους, φιλέλληνες και αρχαιοκάπηλους αλλά και ο ίδιος επιδίδεται στην αρχαιολαφυρία. Οι φιλοξενούμενοι περιφερόμενοι στα ερείπια θεώρησαν ότι ήταν λουτρά, μόνο ο Pouqueville αναγνώρισε το Ωδείο. Εδώ μεταφέρθηκαν και τα αποσπασμένα μάρμαρα από το ναό του Επικούρειου Απόλλωνα στην Φιγαλία, πριν φυγαδευτούν εις την ξένην.Στην σημερινή Σισίνη και Γεωργίου Ρούφου πάνω στον Ρωμαϊκό ναό του Διονύσου ήταν το Γαλλικό προξενείο.

Η σημερινή οδός Γερμανού, η τότε Τασίου κατέληγε στην συνοικία Ταμπαχανέ (Ταμπάκ Χανέ) δηλ τα ταμπάκικα, τα βυρσοδεψεία της πόλης, με υδροδότηση από το ρυάκι Βρωμολάγκαδο και πηγή. Μέχρι εδώ έφτανε η τούρκικη συνοικία.

Η συνοικία Τάσι (tasser=συγκεντρώνω) μεταξύ Παντοκράτορος και Αγίου Δημητρίου με ευρύχωρη πλατεία και κρήνη με ασημένιο τάσι, όπου συγκεντρώνονταν επί Φραγκοκρατίας με σάλπιγγα. Εδώ έγινε και η πρώτη συμπλοκή στις 21/3/1821 Τούρκων κι Ελλήνων. Μεθυσμένοι Τούρκοι πυρπόλησαν ρακοπωλείο στην σημερινή πλατεία Ομονοίας και επιτέθηκαν στο σπίτι του Παπαδιαμαντόπουλου, οι Έλληνες κυρίως Φιλικοί και Ιόνιοι φωνάζοντας a lerta ανταποκρίθηκαν κι έγινε συμπλοκή, όπου σκοτώθηκε ο Βασίλης Ορκουλάτος. Την ίδια μέρα εγκατέλειψαν την πόλη ο Ζακυνθινός υποπρόξενος Σουηδίας Στράνης , ο πρόξενος της Ρωσίας Βλασόπουλος και της Πρωσίας Κοντογούρης.Στο λιμάνι μαζεύτηκαν τα γυναικόπαιδα που φυγαδεύτηκαν κυρίως στα Επτάνησα.

Τσονακίδης. Το κείμενο της διακήρυξης.

Από την σημερινή πλατεία Ομονοίας μέχρι την Αγ Δημητρίου-Ηλείας-Γούναρη- απλωνόταν η ιδιοκτησία του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλουαπό την Ήπειρο, συμμετείχε στο Μεσσολόγγι, όπου και σκοτώθηκε. Οικία, στάβλοι, υποστατικά, οικίσκοι, μαγαζί, στέρνα, εργαστήρια, δενδροπερίβολο. Αγοράστηκαν το 1811, για να φτιαχτεί διώροφο σπίτι με σοφίτα πάνω στην Αγ Δημητρίου το οποίο και πυρπολήθηκε των Βαΐων του 1821 από τους Τούρκους.

Στο κάστρο κατοικούσαν ο βοεβόδας των Πατρών και οι υπάλληλοί του. Είχε πολλές ζημιές από έκρηξη μπαρουταποθήκης. Ξεχώριζε το τζαμί Μπαγιαζίτ Χαν. Δύο χριστιανικές εκκλησίες είχαν μετατραπεί σε τζαμιά με μιναρέδες. Η μία ήταν της Αγίας Σοφίας κτισμένη πάνω στα ερείπια της Παναχαϊδος Αθηνάς. Υπήρχε και το χαμάμ Μπαγιαζίτ Βελή. Έξω από την ανατολική πύλη του Ζευγολατιού ή της Εβραϊκής υπήρχε μεγάλος πλάτανος, καφενείο και κρήνη με πολλούς κρουνούς από την παρακείμενη ρωμαϊκή δεξαμενή, αρεστός τόπος συνάντησης των Τούρκων. Παρέκει το οθωμανικό νεκροταφείο.

Κάστρο. Το τούρκικο περιτείχισμα.

Το 1809 η πόλη δεινοπάθησε από ανομβρία, ο βοεβόδας ζήτησε βοήθεια από όλες τις θρησκείες. Τελευταίοι με τον Π.Π. Γερμανό λιτάνευσαν οι χριστιανοί και πριν ολοκληρώσουν, άνοιξαν οι ουρανοί! Ακόμα και σήμερα διακρίνεται η προσθήκη στα τείχη με την χαρακτηριστική τούρκικη αρχιτεκτονική. Μέσα τους οι Τούρκοι κλείστηκαν με τα γυναικόπαιδα και κανονιοβολούσαν την πόλη δίχως νερό μιας και τους έκοψαν οι Έλληνες την υδροδοσία. Το κάστρο ήταν έτοιμο να πέσει στα χέρια των Ελλήνων αλλά η συμπεριφορά του άγγλου προξένου Φίλιππου Γκρην, η διχόνοια των ντόπιων και η στρατιωτική βοήθεια που δέχθηκε το κάστρο δίχως αντίσταση στάθηκαν εμπόδιο, ώστε να παραμείνει μέχρι τον Οκτώβριο του 1828 στα χέρια των Τούρκων.

'' Prise de Patras par le General Schneider''

(Σε λίγο ελεύθερη μετάφραση ''Παράδοση της Πάτρας στον στρατηγό Σνεντέρ'').

Έργο του Hippolyte Lecomte και βρίσκεται στο Τριανόν στις Βερσαλλίες.

Τα Υψηλά Αλώνια ήταν εξοχή με δενδροπερίβολα και αλώνια για την σταφίδα. Όπου έσκαβαν έβγαιναν στην επιφάνεια αρχαία, ένα κιόσκι είχε στηθεί από τους τούρκους και στρατώνας αγγλικού στρατού.Η σημερινή Γούναρη ήταν μεγάλο χαντάκι που αργότερα σκεπάστηκε κι έγινε δρόμος, η Μπουγιουκ Ντερέ δηλ ο νέος δρόμος.

Από την Ντουάνα ή Δογάνα (=τελωνείο) ανέβαινε δρόμος για βοϊδάμαξες προς ληνό πίσω από την Παντάνασσα. Ένα κτίριο, αποθήκες και ένα μαγαζί συγκέντρωσης σταριού συγκροτούσαν τον χώρο του τελωνείου. Εξαγωγές στην Ευρώπη σταφίδας, μεταξιού, λιναριού, δερμάτων, μαλλιού, κεδροκουκιού, ελιάς, βαμβακιού. Έμποροι από την Σμύρνη έρχονταν να προμηθευτούν βούτυρο, τυριά, λινάρι, κρασί και φρούτα. Πλοίο από το Μπρίστολ ερχόταν κατευθείαν για σταφίδα. Απέδιδαν φόρο στην Πύλη και στο ταμείο της Τριπολιτσάς. Κατά μήκος της παραλίας χωράφια, αμπέλια και έλη, για αυτό και ανθυγιεινό το κλίμα της περιοχής.

"Η φυγή από την Πάτρα". Τσόκος Διονύσιος (1820-1862).

[Λάδι σε μουσαμά 76Χ100εκ.] Συλλογή Ιδρύματος Κουτλίδη.

Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη - Παράρτημα Ναυπλίου

Με την αποτυχία της επανάστασης κάποιοι πρόλαβαν και έφυγαν, η πόλη πυρπολήθηκε, τα κομμένα αυτιά των ντόπιων στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη κατά το έθιμο. Και η ζωή ξεκίνησε από την αρχή!!!

Πάτρα 20/03/2021

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Το 1821 και η Πάτρα. Εργασία Ομάδας Περιβαλλοντικής ΕΠΛ, Β΄τάξη,1997-98

2. Θωμόπουλος Στέφανος. Ιστορία της πόλεως των Πατρών. Πάτραι. 1950

3. Κυριάκος Σιμόπουλος. Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα. 1800-1810. Τόμος Γ1. Αθήνα 1975

4. Κυριάκος Σιμόπουλος. Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα. 1800-1810. Τόμος Γ2. Αθήνα 1975

5. Κυριάκος Σιμόπουλος. Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του `21. Πρώτος τόμος 1821-1822.Αθήνα 1984

6. Τόμπρος Νίκος.Η πατρα στον αγωνα (1821-1828)

Ιστοριογραφια και δημοσιος λογος. Εκδ Δόντι. Πάτρα. 2021

7. Τριανταφύλλου Κώστας. Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών. Πάτραι. 1959

8. ΤσονακίδηςΓεώργιος. Album of Patras. Λεύκωμα της πόλεως των Πατρών. Πάτρα. 1992

9. Χαρτών μνήμες. Πάτρα 1831-1943. Δήμος Πατρέων.2014

Αναπαράσταση!

Ο "καθαγιασμός"των τειχών!

Στην ψευδαίσθηση της αιωνιότητας οι άνθρωποι έστησαν τα κάστρα*, να στέκονται ες αεί και να προστατεύουν την πόλη της Θεσσαλονίκης στα χρόνια τα Βυζαντινά. Ο άγνωστος ανώνυμος μάστορας που το όνομα του χάθηκε στην υπηρεσία του κλέους αυτού που αποφάσισε την κατασκευή τους, έβαλε όλη την μαστοριά και την τέχνη του, να το κάνει γερό, όμορφο και καθαγιασμένο.

Στοίβαξε πέτρες με κουρασάνι* από μέσα σε καμπύλες, για να αντέχει το βάρος και απέξω τόντυσε με κόκκινο τούβλο σε ημικυκλικά σχήματα βάζοντας πού και πού κι ένα σταυρό για προστασία.

ενσωματωμένο επιτύμβιο..

Κι όπου τού-λειπαν οι πέτρες άπλωσε το χέρι κι έπιασε ένα επιτύμβιο* από παλαιότερες εποχές και λαξευμένες πέτρες από τον καταραμένο ιππόδρομο* που ακόμα μύριζαν το αίμα των οκτώ χιλιάδων σκοτωμένων ή από άλλα κτίσματα παλιά κι έστησε θεμέλια και πύργους… όπως τον πύργο του Κλαυδιανού*…

(Η φωτογραφία είναι του μουσείου Albert Kahn, από το βιβλίο «Θεσσαλονίκη, οι πρώτες έγχρωμες φωτογραφίες 1913 και 1918», εκδόσεις ΟΛΚΟΣ).1918 από το φωτογράφο Leon Busy.

Εκεί απέναντί του, έξω από τα τείχη, οι Σούφηδες φτιάξαν τον Μεβλεβί χανέ*, όπου παραδίπλα περνούσε το νερό κατεβαίνοντας από το Ρετζίκι*, διαπερνώντας τα τείχη συγκεντρώνονταν στην κινστέρνα* δίπλα στους Αγίους Αποστόλους* μέσα στα τείχη παραδίπλα από την Λυταία πύλη* -όπου απέναντι της στήθηκε ο τότε συζητημένος καφενές του Καφαντάρη*- που κι αυτήν την γκρέμισαν, για να στρωθεί η οδός Αγίου Δημητρίου με την στήλη των όφεων* σκονισμένη, ξεχασμένη και αφανής σήμερα μπροστά από την παλιά λαχαναγορά και σήμερα υποσταθμό της ΔΕΗ...

πρώην καφενείο Καφαντάρη..

Κι ήρθαν δίσεχτοι καιροί και το τείχος έγινε πλάτη για τα σπίτια των προσφύγων*… ακούμπησαν κι απάγκιασαν πάνω του- αν και το πλήγιασαν- για να φτιάξουν χώρο παραπάνω κι έμειναν εκεί μέχρι να βρουν αλλού προσκεφάλι.Πιο κάτω στην πλατεία Μουσχουντή*, όπου ξεκίνησε η πυρκαγιά του 1917, άνθρωποι σημερινοί που δεν σεβάστηκαν τον κόπο των μαστόρων, γκρέμισαν κι εκεί τα τείχη, για να περνούν τα αυτοκίνητα αδιάφορα.

ανηφορίζοντας από την πλατεία Μουσχουντή

Σήμερα κάθονται μαντηλοφορεμένες ρωσοπόντιες* πάνω στα παλιά μάρμαρα και τρώνε μαύρα σπόρια στην σκιά του, τα παιδιά παίζουν αμέριμνα εκεί που κορμιά άφησαν την πνοή τους για «ένα άδειο πουκάμισο» και πιο κάτω στην σκιά των δένδρων οι άνδρες ρωσοπόντιοι παίζουν πρέφα…

οι ρωσοπόντιοι στα τείχη..

Τα τείχη που γλίτωσαν από το στρίμωγμα των άκομψων πολυκατοικιών, φαντάζουν όμορφα, ειρηνικά με ροδαλά χρώματα στο φως του βασιλέματος ικανοποιημένα που εκτέλεσαν το καθήκον τους στα χρόνια που ήταν αναγκαίο, ενώ τώρα περικαλλή με περισσή υπομονή και κατανόηση για τους ανθρώπους αντιστέκονται όσο μπορούν στο χρόνο!!
Θεσσαλονίκη 30/06/21

στην Κλαυδιανού

Σημειώση: Αναφέρεται το κείμενο στο τρίγωνο Αρκαδιουπόλεως-Κλαυδιανού- Αυρηλιανή- Πλατεία Μουσχουντή και Αγίου Δημητρίου με κεντρική ραχοκοκαλιά την οδό Κλαυδιανού.

χάρτης της περιοχής

Άγιοι Απόστολοι (1261-1453):Κάτω από την Αγίου Δημητρίου, αρχή Ολύμπου. Μνημείο UNESCO (1988) με ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, σταυροειδής εγγεγραμμένος. Πρώην καθολικό μονής της Παναγίας. Το 1530 μετατράπηκε σε τζαμί (του CereziKasim), όμως λόγω της παρακείμενης δεξαμενής ονομαζόταν τζαμί του κρύου νερού (SogukSu). Αργότερα λόγω των 12 θόλων μετονομάστηκε σε Αγ. Αποστόλων.

Άγιοι Απόστολοι, δίπλα στην κινστέρνα

Επιτύμβιο: μαρμάρινη πλάκα συνήθως ανάγλυφη πάνω σε τύμβο/τάφο.
Ιππόδρομος:Ρωμαϊκή κατασκευή, 3^οςμ.Χ., του Γαλερίου (σχεδόν Εγνατία και Μητροπόλεως), όπου το 390μ.Χ. σφαγιάστηκαν περίπου 7000 ντόπιοι κατά διαταγή του Θεοδοσίου που διαμαρτυρόμενοι για την γοτθική φρουρά σκότωσαν τον αρχηγό τους Βουτέριχο, επειδή τους πρόσβαλλε.
Κάστρα Θεσσαλονίκης: Μνημείο της UNESCO, 1989.Βυζαντινά που στήθηκαν πάνω στα ρωμαϊκά, 10-12 μ. ύψος, 7-8χλμ. μήκος. Ο Οσμίδας επί Θεοδοσίου Α΄ ολοκλήρωσε την σημερινή τους μορφή (4οςμ.Χ.). Tο 1430 οι Οθωμανοί συμπλήρωσαν με πύργους: του Τριγωνίου ή της Αλύσεως, του Βαρδάρη/Τοπ Χανέ και του σημερινού Λευκού. Το 1874 ξεκίνησε η μερική κατεδάφιση τους.

τα προσφυγόσπιτα στα τείχη...

Καφενείο Καφαντάρη:έξω από τα τείχη, γωνία αριστερά της Αρκαδιουπόλεως και Αγ. Δημητρίου. Έργο του Ωραιόπουλου, 1917. Το υπάρχον δένδρο φυτεύτηκε στα εγκαίνια. Λειτουργούσε σαν άνδρο του Καφαντάρη, αρχηγού της Μπάρας,κακόφημης συνοικίας και των δυτικών συνοικιών. Τραγούδησαν ο Μπάτης, ο Τσιτσάνης και ο Βαμβακάρης. Πριν δύο χρόνια μεταλλάχθηκε σε μοντέρνα καφετέρια.

η κινστέρνα

Κινστέρνα:Δεξαμενή νερού (cinsternaλατ.). Βυζαντινής εποχής 750 κυβικών νερού.
Κουρασάνι (Khorasan, περσική πόλη):κονίαμα (αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, Βυζάντιο) από θηραϊκή γη, νερό, τριμμένο κεραμίδι, ασβέστη, άμμο, τραγόμαλο και άχυρο θερμομονωτικό και με μεγάλη αντοχή στην υγρασία. Επίχρισμα και συνδετικό υλικό.

Η Λυταία πύλη σήμερα

Ληταία πύλη ή Νέα πύλη (Yenicapi):οδηγούσε προς Βαρδάρη. Σημερινή αρχή Αγ. Δημητρίου μεταξύ Ειρήνης και Αρκαδιουπόλεως. Γκρεμίστηκε από τον Μιδάτ πασά 1874. Σώζεται μέρος από την εσωτερική πλευρά του πύργου-πύλης.

Ληταία πύλη!

Μεβλεβί χανές (Mevlevihane 17^οςμ.Χ. αιώνας):τούρκικο τέμενος /μοναστήρι/ διδασκαλείο -μεντρεσές των στροβιλιζόμενων μαβλεβήδων δερβίσηδων κτισμένο πάνω σε παλαιοχριστιανικό κοιμητηριακό ναίσκο. Τόπος παιδείας, ελεημοσύνης και φιλοξενίας έξω από τα τείχη με νεκροταφείο. Κέντρο εορτών. Το 1918 έμεναν πρόσφυγες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Στην θέση του σήμερα ο ναός και δημοτικό σχολείο.

Μουσχουντή: Πλατεία που ενώνει την κάτω πόλη με την άνω πόλη (Παναγία Φανερωμένη και Συκιές) μέσα και έξω από τα τείχη. Στο κάτω μέρος της η παλιά λαχαναγορά της πόλης, σήμερα υποσταθμός ΔΕΗ. Από εδώ ξεκίνησε η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που κατέστρεψε όλη την πόλη. Μουσχουντής Νίκος, αστυνομικός Διευθυντής της πόλης.

Πρόσφυγες: 1922 με τη ανταλλαγή των πληθυσμών.

Ο. Πύργος Κλαυδιανούφωτ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας

Πύργος Κλαυδιανού:Βοριοδυτικά στην διασταύρωση Μερόπης και Κλαυδιανού, ορθογώνιος πύργος υστερο-ρωμαικός (3^οςμ.Χ.) με προσθήκη στα πρωτοβυζαντινά χρόνια (4^ος -5^{ος μ. Χ} ) από ασβεστόλιθο και σχιστόλιθο κτισμένος, επενδυμένος με μάρμαρα ρωμαϊκής εποχής. Ονοματίστηκε από την ενσωματωμένη επιγραφή που αναφέρει το όνομα Κλαυδιανός.

Η ενσωματωμένη επιγραφή στον πύργο του Κλυδιανού!

Ρετζίκι (τούρκ. Urendjick = μικρός παράδεισος) ή Πεύκα:τοποθεσία βόρεια της πόλης με ασβεστοκάμινα αλλά και πηγές νερού με νερόμυλους, τόπος τροφοδοσίας της πόλης με νερό και οπωροκηπευτικά. Προσφυγότοπος το 1914.
Ρωσοπόντιοι: παλιννοστούντες στην Ελλάδα αρχές 1990.

η στήλη των όφεων

Στήλη όφεων ή σχιστή πέτρα ή Γιλάν μερμέρ:Στην Αγ. Δημητρίου απέναντι από την Σούτσου, μπροστά από τον υποσταθμό της ΔΕΗ. Έχει μετακινηθεί επανειλημμένα και ταλαιπωρηθεί, αφού χρησιμοποιήθηκε σαν κολώνα φωτισμού και σαν τηλεφ. στήλη! Πάνω σε βάθρο πέντε μέτρων (έξι κλίμακες), ύψους 3.5μ., ελληνιστικής εποχής ή 4^ου-6^ουμ.Χ. αιώνα, πιθανόν βάση αγάλματος. Όταν στην τουρκοκρατία η γειτονιά των ντονμέδων (εξισλαμισμένοι εβραίοι) γέμισε φίδια που τα ξόρκισε ο χότζας, υπέθεσαν ότι βγήκαν από την σχισμή της πέτρας!

Ποτόκι!

Από το Βόλο σχεδόν ευθεία προς νότια δίχως παρέκκλιση παραλιακά ακολουθείς τις πινακίδες για Αργαλαστή, ώσπου ο δρόμος ανηφορίζει. Στην διασταύρωση δεξιά για Αργαλαστή, μετά από λίγο ξεστρατίζεις αριστερά για την (ξανακτισμένη από την καταστροφή των Τούρκων, 1823) Συκή ή Συκί ή Σκι (38χλμ από Βόλο) στα 290 υψόμετρο. Αρβανίτικη λέξη skie που σημαίνει σκλάβοι.. Συγκροτήθηκε τον 14^οαιώνα γύρω από μια πηγή από βοσκούς και αγρότες που ζούσαν διάσπαρτα και αναφέρεται τον 18^οαιώνα ως Παλαιοχώρι. Το σημερινό όνομα καθιερώθηκε επί τουρκοκρατίας.

Προσπερνάς την γυναικεία μονή Τιμίου Προδρόμου με αξιόλογο τέμπλο και τοιχογραφίες του 1795, (πυρπολήθηκε το 1823, ανακαινίστηκε το 1840) κτισμένη από τον ηπειρώτη Δήμο Ζουπανιώτη και δίνεται η ευκαιρία, στον Προφήτη Ηλία, με καθαρό ορίζοντα να ατενίσεις οι Σποράδες.

Ποτόκι

Το χωριό πεντακάθαρο με πετρόκτιστα χαμηλά σπίτια με πέτρινες στέγες, σε υποδέχεται στο αναψυκτήριο του μικρού δασυλλίου με καρέκλες σκηνοθέτη. Στην πλατεία της Συκής ο Άγιος Γεώργιος (1777, ανακαινισμένη εκκλησία από τα θεμέλια το 1938), υπεραιωνόβια πλατάνια και μια ταβέρνα. Οι περίπου 400 μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται με την εξόρυξη πέτρας (1987, άνοιγμα λατομείων).

Ποτόκι

Στην είσοδο του χωριού στα δεξιά ένας δρομίσκος οδηγεί προς Ποτόκιδηλ ρυάκι, ρέμα (potokσλαβική λέξη), όνομα και πράμα. Άσφαλτος δρόμος πέντε χλμ. Ελικοειδής και κατηφορικός φτάνει στην πυκνά σκιερή χαραδρούλα με πηγή πόσιμου νερού. Μέσα από πλατάνια απολήγει σε βατό στενό χωματόδρομο που οδηγεί στα ζεστά λαμπυρίζοντα νερά του Αιγαίου προσπερνώντας το μικρό βάλτο του ρέματος.

Ποτόκι (η Λεμονιά)

Μια μικρή, στενή παραλία ανάμεσα σε πετρώδη τοιχώματα, απόμερη με πλατιά βότσαλα, μικρές κόγχες στα βράχια για σκιά και μια δεύτερη μικρότερη παραλία στα αριστερά, τη Λεμονιά με απομεινάρια κτισμάτων. Κατεβαίνοντας σχηματίζεις την γνώμη ότι θα είναι άδεια όμως είναι γνωστή και αγαπητότατη από την νεολαία, όπου συχνά κατασκηνώνει. Τα πρωινά και το απογευματάκι κατηφορίζουν και ντόπιοι. Ένα μικρό κατάλυμα πιθανόν να διαθέτει και φαγητό. Καλό όμως είναι να έχετε μαζί σας νερό και τροφή.

Πανταζή Άμμος

Απέναντι από την πινακίδα για Ποτόκι λίγο πιο κάτω (αριτερά) υπάρχει μια μεγάλη πινακίδα για Πανταζή Άμμο (7 χλμ),άσφαλτος, με στροφές και μεγάλη κλίση σε κάποια σημεία, καταλήγει απότομα σε ένα στενό χώρο για στάθμευση.

Πανταζή Άμμος

Αφήστε το αυτοκίνητο πάνω στο δρόμο και περπατήστε μέχρι την παραλία. Εκτός αν έχετε τζιπ ή αγροτικό, για να φτάσετε μέχρι κάτω και να παρκάρετε ελπίζω στο πάνω μέρος κι όχι πάνω στην ακρογιαλιά, όπως συνηθίζουν κάποιοι.

Πανταζή Άμμος

Ευρύστερνη παραλία με βάθος, ανοικτή στο Αιγαίο με χοντρά βότσαλα και γκριζοπράσινη άμμο,

Πανταζή Άμμος

χωρίζεται στα δύο από ένα βράχο. Καταλήγει στο κλείσιμο της δεξιά και αριστερά βραχώδης.

Πανταζή Άμμος (δεξιά)

Όρθιοι βράχοι στο πίσω μέρος δίνουν σκιά διάσπαρτοι από κάπαρη. Βλάστηση έως κάτω, σκιάζει νωρίς το απόγευμα από το απότομο των παριών.

Πανταζή Άμμος

Κατάλληλη παραλία για παιδιά, ανοργάνωτη. Μαζί σας νερό και προσφάι. Ο Βοριάς την επηρεάζει με έντονο κυματισμό.

Συκί, ένα χωριό με δυο «ομορφιές» στα δεξιά και αριστερά του!

2021

ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ. Η ΤΩΝ ΠΑΙΟΝΩΝ ΧΩΡΑ

ΣΑΝΤΙΑΓΚΟ ΝΤΕ ΚΟΜΠΟΣΤΕΛΑ. ΓΑΛΙΚΙΑ,η χώρα ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΘΡΥΛΩΝ

ΟΧΡΙΔΑ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ

ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ, η σιδηρά!!

ΣΕΡΙΦΟΣ, η του «σεριφίου βατράχου» νήσος

ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ, ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ - ΚΑΣΤΑΝΙΑΝΗ

ΚΟΝΙΤΣΑ

* "Μοιρολόι" , Σύνθεση Κλαρίνο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς

Η ΤΩΝ ΠΑΤΡΕΩΝ ΠΟΛΙΣ και η θεά ΑΡΤΕΜΙΣ

ΜΑΡΟΚΟ. Η «ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ»

ΟΛΛΑΝΔΙΑ. Άμστερνταμ–Ρότερνταμ-Ντελφτ-Giethoorn

ΛΟΥΡΟΣ Αιτωλοακαρνανίας

Η των ΒΑΣΚΩΝ ΧΩΡΑ. Μπιλμπάο. Getxo. San Sebastian. Guernika.

ΚΑΛΛΙΘΕΑ_ΜΟΣΧΑΤΟ, διαδρομές του εγκλεισμού

ΠΙΝΑΚΑΤΕΣ νούμερο 2, 2020

ΛΙΜΝΗ ΠΡΕΒΕΛΗ. Φοινικόδασος.

Η ΑΛΥΚΗ του Αιγίου.

ΠΑΤΡΑ. ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟΛΛΩΝ

ΠΑΤΡΑ, η προεπαναστατική.

Θεσσαλονίκη. Τα τείχη της οδού Κλαυδιανού…

ΣΥΚΙ, ΠΟΤΟΚΙ, ΠΑΝΤΑΖΗ ΑΜΜΟΣ. νότιο Πήλιο